O’zbekistonda chegaralangan holda tarqalgan begona o’tlarga qarshi uyg’unlashgan kurash choralari - Ботаника - Рефераты

O’zbekistonda chegaralangan holda tarqalgan begona o’tlarga qarshi uyg’unlashgan kurash choralari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

44.5 KB

O’zbekistonda chegaralangan holda tarqalgan begona o’tlarga qarshi uyg’unlashgan kurash choralari Reja: 1. Ambroziya burganbargi –astralarga qarshi uyg’unlashgan kurash choralari. 2. Zarpechakka qarshi uyg’unlashgan kurash choralari. 3. Kakraga qarshi uyg’unlashgan kurash choralari.

Ambroziya burganbargi -astralar qarshi uyg’unlashgan kurash choralari. Ambroziya tashqi ko’rinishdan oddiy shuvoqni eslatadi. Uning bo’yi 10 sm dan 2,5 m gacha boradi. Shoxlari turli burchakli shoxlanadi ildizi kuchli shoxlangan o’q ildiz, er ostiga 4 m gacha kirishi mumkin. Barglari bandli, patsimon. U bir uyli o’simlik. Erkak gullari beshtishli, sariq rangli, 5-25 ta guldan savatchaga yig’ilgan, tepa shoxda boshoq ko’rinishida bo’ladi. Onalik gullari barg ko’ltig’ida yoki otalik gullari asosida 2-3 tasi bir joyda bo’lib joylashadi. Urug’lari yolg’on meva, asosiy ponasimon siqilgan 5-10 ta kichik va bitta katta tikanlidir. Mevasining uzunligi 2,2-5,1 mm, eni 1,5-2,5 mm. Ambroziyaning gullashi va meva tugishi iyuldan avgo’stgacha cho’ziladi, urug’lari avgo’st va sentyabrda xosil bo’ladi. Ambroziya burganbargining vatani — Shimoliy Amerikadir. U ko’pgina mamlakatlarda Evropada, Osiyoda, Shimoliy, Markaziy va Janubiy Amerikada va Avstraliyada keng tarqalgan. Ambroziya burganbargi ekish materialidagi urug’lar, chiqindilar, xashak bilan va transport vositasida tarqaladi. Bu begona o’tning meva va urug’lari karantin nazoratida urug’ va donlarda ko’p uchraydi. Ambroziya burganbargi bir yillik begona o’t. Urug’i bilan ko’payadi, ya`ni qaysiki juda ko’p urug’ xosil kiladi. Bitta O’simlikda 30-80 ming gacha urug’ xrsil buladi. Tuprokda unuvchanligi 5 yilgacha va undan xam kuprok vakt saklaydi. unuvchanlik xususiyati nafakat urug’ida, balki butun ko’k massasida xam namoyon bo’ladi. Ambroziya yorurlik va issiklikni sevuvchi o’simlikdir. Vegetaciya davri 80-150 kun. U bir necha o’rimdan keyin xam o’saveradi. Ambroziya butun dala ekinlarini ayniksa kator oralari ishlov beriladigan o’simliklar yana shunday tomorqa, bog’larni, uzumzorlarni, o’tloq va yaylovlarni iloslaydi. Ambroziya temir yo’l, asfal ь t va yul yocalarida, daryo va xovuz bo’ylarida va kuchalarda axrli yashaydigan joylarda juda mo’l bo’ladi. Ambroziyaning zarari judayam katta. Er usti massasi va ildiz sistemasi judayam kuchli rivojlanadi va o’simlikni kuchsizlantiradi. Ambroziyadan don va qator oralari ishlov beriladigan ekinlar ayniksa zararlanadi. Yaylov va utloklarda don,

dukkakli utlarni sikib chikaradi va xashakni emlik sifatini yo’qotadi. Chorva mollari uni emaydi. Uning bargida 0,15 % gacha achchiq efir moyi bor. Ambroziyaning gul changi pichan isitmasi kasalligiga sabab bo’ladi. Ambroziya aniqlangan tuman va xo’jaliklarni karantin qilib qo’yish kerak. Ekish materiallarini tashkariga chiqishini ta`qiqlab qo’yish kerak. To’g’ri almashlab ekishni yo’lga qo’yish, tuproqqa ishlov berish, ekish uchun urug’larni saralash, tuprokda begona ut urug’larini kamaytirish kerak. Agar tuprokda turri ishlov berilsa uning ifloslanish darajasi 70-80 % ga kamayadi. Agarda toza shudgorlashda ambroziya ifloslanishini yo’qotishni iloji bo’lmasa, bunday xolda kuzgi donni 2-3 yil almashmasdan ekish kerak. Kuzgi don ambroziya ommaviy o’sgan paytda zich o’sgan yoppasiga katlam xrsil kiladi va begona o’t bug’doy o’rib olingungacha pastki yaro’sda kolib ketadi va xalok bo’ladi. Donni yig’ib olgandan keyin er 8-10 sm chukurlikda xaydalishi kerak kuzgi shudgor pluglar bilan 25-30 sm chukurlikda shudgorlanadi. Ekishdan oldingi boronali kul ь tivaciya qator oralariga ishlov beriladigan ekinlarda yaxshi natijalar beradi. Ambroziya burganbargi urug’ining yagona zararkunandasi olachipor kanotli pashsha. Uni lichinkasi tup meva ichida yashab urug’larni kemiradi; Ularning ko’ng’iz va lichinkalari etuk gullar bilan oziklanadi. Ulardan tashkari shish xosil kiluvchilar va boshkalar kiradi. Zigogramma esa uni barglarini eydi. Aktrila M ning 52 % li suvli eritmasi (1-3,5 l/ga) ishlab chikarish amaliyotida ko’llaniladi. Makkajuxori ekinida 50 % li atrazin tuprokda ekishgacha purkaladi 3- 8 kg/ ga. Zarpechakkaqarshi uyg’unlashgan kurash choralari. Zarpechak qishloq xo’jaligi ekinlari hosilining ko’plab yo’qotilishiga sabab bo’ladi. Zararlangan o’simlik avval o’sishdan qoladi, keyin esa sarg’ayadi va xalok bo’ladi. Markaziy Osiyo davlatlarida aloxida yillarda zarpechak tufayli 50% dan ortiq beda xosili yo’qotilgan. Zarpechakdan kanop, tamaki, lavlagi va sabzavot ekinlari kuchli zarar ko’radi. Zarpechak tarkibida ko’s-kudin alkaloidlari va

ko’stalin saklaydi. Hayvonlar zarpechakli xashakni eganda ularda ich ketish kasalligi kuzatiladi. Dalani zarpechakdan tozalash komleks profilaktikani agrotexnik va kimyoviy kurash choralarini qo’llashni talab kiladi. Ekishda faqat tozalangan urug’larni ekish kerak. Tuproqqa fakat to’la chirigan go’nglardan foydalanish kerak. Ekinlar ekishda to’g’ri almashlab ekishga amal qilmoq lozim, bunda zarpechak bilan zararlanmaydigan yoki kam zararlaydigan - g’alla, kungaboqar, kanop, qovoq va boshkalardan ekish kerak. Zarpechakning tarkalishini oldini olishda chorvani zarpechak bilan kuchli ifloslangan dalalarga o’tlatish uchun qo’yib yubormoq yaramaydi. Zararlangan ekin manbaini zarpechagi bilan birga o’rib olib, o’sha joyni o’zida quritib, shu xo’jalikdagi chorvaga em uchun beriladi. Bunda o’rib olganda begona o’tlar gullamagan davri ya`ni gullaguncha bo’lgan davrda o’rib olinadi. Maydon esa gerbicid bilan ishlov beriladi yoki xaydaladi. Zarpechak karshi Alternaria. zamburug’i xam yaxshi ta`sir qiladi. Kakraga qarshi uyg’unlashgan kurash choralari Kakra hamma ekinlarni, bog’larni, tokzorlarni, o’tloq va yaylovlarni ifloslaydi. Kanal bo’ylari, asfal ь t yo’l yoqalarida juda mo’l o’sadi. Kakra ildizidan toksinlar ajratib madaniy o’simliklarning xalok bo’lishiga sabab bo’ladi. Kakraga qarshi kurashishda agrotexnik kurash choralari ayniqsa axamiyatlidir. Bunda, to’g’ri almashlab ekish, tuproqqa ishlov berish, ekinni rivojlanishi uchun sharoit yaratish kerak. Ba`zida yaxshi ishlov berilgan shudgor xam begona o’t nobud bo’lishini ta`minlay olmaydi. Shuning uchun kakra bilan kuchli ifloslangan erlarda begona o’tni bir necha yillarda yo’qotish uchun maxsus almashlab ekish qo’llaniladi. Misol uchun quyidagicha almashlab ekishni qo’llash mumkin: 1) qora shudgor 2) kuzgi javdar (ko’k em uchun) 3) kuzgi bug’doy g’alla uchun 4) qora shudgor 5) kuzgi bug’doy don uchun 6) kuzgi javdar ko’k em uchun. Xamma dalalarda kuzgilarni yig’ishtirib olgandan keyin tuproqqa yarim shudgor ishlov beriladi.

Kakraga qarshi eng samarali gerbifag kakra nematodasi rangsiz xisoblanadi, undan tashqari kakra biti — kakra kurtak gallicalari xam bor. Makkajo’xorida to makkajo’xori ungunga kadar simazin 80 % li (1,9-7,5 kg/ga) yoki 50 % lisi 3-12 kg/ga, atrazin 50 %li 3-8 kg/ga.

Asosiy adabiyotlar: 1. O’simliklar karantining umumiy asoslari fanidan amaliy mashg’ulotlar. Us.ko’rsatma. ToshDAU, 2011. -48 b 2. Sheraliev A., Ulmasbaeva R. -Qishloq xo’jalik o’simliklari ekinlari karantini. (o’quv qo’llanma) «O’qituvchi» nashriyoti. Toshkent, 2007. -37 b 3. Xo’jaev Sh.T. O’simliklarni zararkunandalardan uyg’unlashgan himoya qilishning zamonaviy usul va vositalari. Toshkent, 2015

Похожие

Bioenergetika fanining rivojlanishi va begona o’tlarni klassifikasiyasi to’g’risida tushuncha O’zbekistonda chegaralangan holda tarqalgan begona o’tlar

Zaharli begona o’tlar

Strigalar karantin ituzumdoshlar oilasiga kiruvchi begona o’tlar

O’zbekiston Respublikasi xududida uchramaydigan karantin begona o’tlar

Mevali daraxtlarning chegaralangan xolda tarqalgan zararli hashoratlari va O’zbekistonga o’tish xafi bor zararli hasharotlar