O'simliklarning gazlarga chidamliligi - Ботаника - Рефераты

O'simliklarning gazlarga chidamliligi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

70 KB

O'simliklarning gazlarga chidamliligi Reja: 1. O'simliklarning gazlarga chidamliligi 2. O'simliklarning kislorod yetishmasligiga chidamliligi

Atmosferada turli sanoat chiqindilarini ko'payishi natijasida o'simliklarni zararlanishi, hosildorligining pasayishi, ayrim hollarda nobud bo'lishi, shuningdek turli zaharli moddalarni sitoplazmaga, undagi organoidlarga salbiy ta’siri natijasida ayrim fiziologik va biokimyoviy o'zgarishlarni kuzatilishi fan yutuqlariga asoslangan holda bayon qilinadi. O'simliklarning gazlarga chidamlilik xususiyati bu ularning atmosfera havosida yomon gazlar to'plangan sharoitda yashashidir. O'simliklarning gazlarga chidamliligiga ularning fizik-geografik joylashishi hamda ob-havo sharoitlari ham ma’lum darajada ta’sir qiladi. O'simliklar o'zlari evolyutsiyasi davrida gazlarga qarshi shakllangan adaptatsiyaga ega emas. Ularda bu qobiliyatning evolyutsiya davrida shakllanmaganligining asosiy sababi bu hozirgi zamon o'simliklar dunyosining atmosferada zarali gazlar-kam vaqtda, yani yong'inlar kam, kimyoviy jarayonlar deyarli yo'q vaqtlarda shakllanganligidir. Atmosferaning toza havosi bundan 1 mlrd yil oldin avtotroflarning hayot faoliyati natijasida vujudga kelgan, yaniyer sharining ammiakdan, oltingugurtning vodorodli birikmasi, metan va uglerod oksididan tozalanishda proterozoy va paleozoy orasida yashagan o'simliklar katta o'rin tutgan. O'sha vaqtda o'sgan o'simliklarda gazlarga chidamlilik mexanizmi bo'lgan bo'lishi mumkin ammo bu mexanizm havoda kislorod miqdorining ko'payishi natijasida asta sekin o'z ahamiyatini yo'qota borgan. Atmosferaning ifloslanishi avvalo insoniyat faoliyati bilan, yani uning ishlab chiqarishdagi faoliyati bilan bog'liqdir. Hozirgi vaqtda bu holat juda katta ko'lamga ega bo'lganligi uchun biosferaning o'z-o'zini tozalash sistemasi havoni tozalashga ulgurmayapti. Masalan, odamlar faoliyati natijasida havoga 200 turdan ortiq har xil gazlar tarqaladi. Bularga biz azot oksidlari (NO, NO 2 ), CO, oltingugurt oksidi (SO 2 ) kabi gazsimon birikmalarni, uglevodorodlarni, har xil H 2 SO 4 , HNOs, HCI kabi kislotalarning bug'larini, fenollar, kullar, tutunning qattiq birikmalarini, o'z tarkibida qo'rg'oshin oksidi, rux oksidi kabilarni tutuvchi changlarni va yana shularga o'xshash moddalarni misol qilib ko'rsatishimiz mumkin.

Sanoati rivojlangan mamlakatlarda atmosfera havosining 52,6%-tashuvchi vositalarning ishi natijasida, 18,1%-isitish sistemalarining ishi natijasida, 17,9%- sanoat korxonalari ishi natijasida, 1,9%-axlatlarning yonishi natijasida, 9,5% esa boshqa har xil vositalar natijasida ifloslanadi. Havoni ifloslantiruvchi moddalar, yani eksgalatlar o'z zarrachalarining o'lchami, og'irligiga nisbatanyerga tushishi va elektromagnit spektrlari bo'yicha chang, bug', tuman va tutunga bo'linadi. Gazlar va bug'lar o'simlik barglari og'izchalaridan bemalol o'tishi va hujayralardagi moddalar almashinuviga bevosita ta’sir qilishi mumkin. Xususan ular hujayra devorlarida va membranalarida boradigan biologik jarayonlarga kimyoviy ta’sir qiladi. Changlar esa barglar yuzasini berkitib qo'yib, hujayralarda gazlar almashinuvining og'irlashtiradi, quyosh nurlari yutilishini kamaytiradi va suv rejimini buzadi. Havo ifloslanganda o'simliklarning nafas olishi avvalo ko'payadi, so'ngra esa susayadi. Yuqorida ko'rsatib o'tilgan omillar ta’sirida o'simliklarning o'sish va rivojlanish rejimlari buziladi va ularning qarish jarayonlari tezlashadi. Kislotalik muhitli gazlardan ko'proq nina bargli o'simlik turlari zararlanadi. Bunda ularning nina barglarining uzunligi kamayadi hamda shox va novdalarda ularning soni ko'payadi. Shuning bilan birgalikda daraxt tanasining yo'g'onlashishi jarayoni ham juda susayib ketadi. Kislotalik muhitli gazlarning ta’siri uzoq vaqt davom etsa, fitotsenozda ham o'zgarishlar bo'lishi mumkin. Masalan, o'rmonlarda o'suvchi daraxtlarning turi kamayadi, o'tloqlarda begona o'tlarning ko'payib ketishi kuzatiladi. Bundan tashqari, o'rmon daraxtlarining barglarini o'lchami kichrayib, soni kamayadi. Shuningdek daraxtlarda kseromorflik xususiyatlari paydo bo'ladi. Gazlarga chidamlilik xususiyatlari bilan o'simliklar ikki guruhga bo'linadi: 1. Gazlarning ta’siriga sezuvchanlik xususiyati kuchli o'simliklar yani o'simlik hujayralarida patologik o'zgarishlar ro'y berish darajasi va uning tezligiga qarab o'simliklarning gazlarga munosabatining o'zgarishi. 2. Gazlarga chidamli o'simliklar.

Bu o'simliklarda quyidagi xususiyatlar mavjud. a) Zaharli gazlarning hujayralarga kirishini boshqarish xossasi; b) Sitoplazmaning muqobil bufer holatini va undagi ionlar miqdori nisbatini bir maromda ushlab turish xususiyati; v) Gazlar ta’sirida hosil bo'lgan zaharli moddalardan tozalash yani zaharsizlantirish xususiyati. Gazlarning o'simliklarga yutilishi xususiyatini boshqarilishi birinchi navbatda shu o'simlik ustitsalarining ushbu gazlarga sezuvchanligi bilan belgilanadi. Masalan, zaharli gazlar ta’sirida gazlarga chidamli o'simliklar barglarida og'izchalar yopiladi. O'simliklarning zaharli gazlarga chidamliligi hujayradagi K + , Na + va Ca 2+ ionlarning miqdoriga bog'liq, chunki bu kationlar ma’lum darajada angidridlarni neytrallash xususiyatiga ham egadirlar. Amaliyotda qurg'oqchilikka, sho'rlanishga va boshqa stresslarga chidamli o'simliklarda gazlarga chidamlilik xususiyatlari ham kuzatiladi. Bu hol shu o'simliklarning o'z tarkibida suv va ionlar holatini tartibga solib turish xususiyati borligi bilan izohlanishi mumkin. Bunga misol tariqasida, o'simliklarga sulfat- oltingugurt gazlari ta’sirida ularning barglarida kseromorflik xususiyatining, xlor ta’sirida esa sukkulentlik belgilarining paydo bo'lishini ko'rsatish mumkin. Rossiyalik olim V.S.Nikolevskiy o'simliklarni CO 2 gaziga chidamlilik xususiyatlarini o'rganish natijasida ularni uch guruhga bo'ldi. Bular CO 2 gaziga chidamli, o'rtacha chidamli va chidamsiz o'simliklar. Ushbu gazga ko'proq moslashgan o'simliklar, masalan qayrag'och, zarang, jiyda o'simliklari boshqa gazlarga, yani xlor, ftor, azot ikki oksidiga ham chidamlilik xususiyatlarini namoyon qilar ekan. O'simliklarni gazlarga chidamliligini ularning mineral oziqlanishni muqobillashtirish va urug'lik materialini chidamliligini oshirish bilan amalga oshirish mumkin. Masalan, urug'larni HC1 va H 2 SO 4 kislotalarining kuchsiz eritmalari bilan namlash ushbu urug'lardan unib chiqqan o'simliklarning kislotalik muhitli gazlarga nisbatan chidamliligini oshiradi.

O'simliklar muhitda suv rejimini, shamolni va boshqa omillarni boshqarib turish bilan birgalikda atmosferani zaharli gazlardan tozalab turuvchi asosiy omildir. Atmosferaning gazlar bilan ifloslanishi o'simlik dunyosiga katta zarar ko'rsatadi. Gazlarni o'simliklarga ta’sirining kuchayishi bo'yicha quyidagicha joylashtirish mumkin. F 2 >C1 2 >CO 2 >NO>CO yoki C1 2 >CO2>NH3>HCN>H 2 S Hayvonlar uchun keyingi qator quyidagicha bo'ladi: HCN>H 2 S>C1 2 >CO 2 >NH 3 Demak, C1 2 , CO 2 , NH 3 gazlari hayvonlar organizmiga nisbatan o'simliklar organizmi uchun ko'proq zararli ekan. O'simliklarga gazlarning kuchli ta’siri asosan uning barglariga nisbatan bo'ladi. Atmosfera havosining ifloslanishining tuproqqa ham katta ta’siri bor. Chunki gazlar birinchi navbatda tuproq mikroflorasiga, uning yutuvchi qismlariga va o'simlik ildizlariga ta’sir qiladi. Kislotali muhitga ega bo'lgan gazlar va yomg'irlar o'simlik to'qimalari suv rejimini buzadi, hujayra sitoplazmasining doimiy ravishda kislotalik muhitda bo'lishiga olib keladi va membranlarda ketadigan tashiluv sistemalari ishini buzadi. Shuning bilan birgalikda hujayralarda ortiqcha miqdorda Ca, Zn, Pb, Cu kabi metallarning yig'ilishiga olib keladi. Sunday sharoitlarda xloroplastlar membranasining ishi buzilganligi tufayli fotosintez hodisasining tezligi ham kamayadi. Bundan tashqari, xlorofill "a" va karotin tuzilishi buziladi, xlorofill "v" va ksantofill kamroq zararlanadi. Pigmentlarga, yani xloroplastning pigmentlar sistemasiga CO 2 va C1 2 birikmalari juda yomon ta’sir qiladi. Ammiak esa xlorofillga qaraganda karotin va ksantofil pigmentlariga yomon ta’sir qiladi. O'simliklarning kislorod yetishmasligiga chidamliligi Barcha ha tiriklik olami faqatgina nafas olish tufayli bo'ladigan moddalarning parchalanishi jarayonida ajralib chiqqan energiya hisobiga yashaydi xolos. Kislorod tabiatda engyaxshi oksidlovchidir. Anaerobioz hodisasi, yani organizmlarning dojmiy yoki vaqtinchalik sharoitda, to'la yoki qisqa vaqtga kislorod yetishmagan sharoitga moslashganligi hodisasi

bilan biz biologik rivojlanishning hamma bosqichlarida, yani bakteriyalardan tortib odamlargacha bo'lgan holat bilan doimo uchrashib turamiz. O'simliklar olami vakillarida anaerob sharoitga moslanishlar xilma xildir. Xususan o'simlik organlarining anatomik va morfologik xususiyatlari, ular yuzasining kattaligi va bu yuzaning ko'pdan ko'p gaz almashinuvi teshikchalari, barg og'izchalari, hujayra oraliqlariga egaligi ulardagi kislorod almashinuvini yengillashtiradi. Ammo o'simliklar deyarlik ko'pchilik vaqtlarda kislorod yetishmasligiga duchor bo'ladilar. O'simliklarga kislorod yetishmasligining asosiy sabablari bu tuproqning vaqtinchalik yoki uzoq vaqt yuqori namlikda bo'lishi, botqoqlik, o'simliklarni suv qoplashi, kuzgi ekinlarni muz qoplashi va boshqa holatlaridir. Er sharining anchagina qismida tuproq namligi yuqori bo'lganligi sababli shu sharoitda o'simliklarda kislorod yetishmasligini o'rganish muhim ahamiyatga egadir. Bu yerlarda kislorod yetishmasligi ko'proq o'simlik ildizlari va urug'lariga ta’sir qiladi. O'simliklardan bug'doy, javdar, arpa, sholi, g'o'za, qarag'ay, oq qayin, tol va boshqalar kislorod yetishmasligi holatiga ko'p uchraydi. Kuzgi boshoqli ekinlar, ko'p yillik o'simliklar cjishda, kuz va bahor fasllaridayer yuzasini muz qoplashi natijasida kislorod yetishmaganligi tufayli halokatga uchraydi. Bizning mamlakatimiz sharoitida qishloq xo'jalik ekinlariga kislorod yetishmasligi yerlarni sug'orish vaqtida ro'y beradi. Chunki bunda, suv tuproqdan mavjud kislorodni siqib chiqaradi. Tuproqda qolgan ozgina kislorodni ildiz va tuproq mikroorganizmlari o'zlashtirgani tufayli ildiz atrofida O 2 yetishmasligi vujudga keladi. Shuningdek, ayrim vaqtlarda meva va sabzavotlarni uzoq vaqt saqlaganda ham O 2 yetishmasligi vujudga keladi. Aerob organizmlar uchun O 2 yetishmasligi tabiiy holda ular hujayralari metobolizmida bir qancha o'zgarishlarga sabab bo'ladi. Ko'proq bu o'zgarishlar hujayra energetikasida, xususan mitoxondriyalarning tuzilishida va vazifalarida namoyon bo'ladi. Masalan, qovoq ildizi mitoxondriyalari 12 soatlik anoksiya (20C°da) holatida saqlansa, uning mitoxondriyalarining tuzilishi buzilib organellalarning shishishi kuzatiladi. Agarda ushbu holat 24 soat davom etsa anoksiya natijasida mitoxondriyalar va boshqa organellalarning batamom buzilishi

kuzatiladi. Anoksiya natijasida hujayra kompartmentlarining o'zgarishiga harorat ham ta’sir qiladi. Masalan, harorat 20°C dan 32°C gacha ko'tarilganda hujayra tuzilishining anoksiya holatida buzilishi ikki marotabaga tezlashadi. Harorat 42 C° bo'lganda mitoxondriyalar degradatsiyasi faqat qovoqda emas, balki issiqsevar o'simlik sholida ham ro'y beradi. Muhitda kislorod yetishmasligi hujayra nozik tuzilishining batamom buzilishiga sabab bo'lib ko'pgina hollarda qishloq xo'jalik ekinlari va yovvoyi o'simliklarning o'lishiga olib keladi. Ammo botqoqlikka aylangan, suv bosgan yerlarda ham ko'pgina o'similiklar o'sishga moslashgan Kislorod yetishmagan sharoitda o'simliklarning o'sishi bir tomondan ularning normaga yaqin darajada to'qimalarda kislorod tutishi bo'lsa, ikkinchi tomondan ularning shu sharoitda yashashga moslanishidir. Ko'pgina kislorod kam sharoitda o'sishga moslashgan o'simliklar ildizlarida evolyutsiya natijasida har xil morfologik va anatomik o'zgarishlar vujudga kelgan. Masalan, poyaning pastki qismi anchagina yo'g'onlashgan bo'lib, bu ham o'z navbatida qo'shimcha ildiz yuzasini hosil qilishga yordam beradi. Shuningdek, ildiz to'qimalarida qo'shimcha ravishda kislorodni o'simlikning yer ustki qismlaridan ildizga tashish uchun xizmat qiladigan aerenximlar vujudga keladi. Bu ham o'z navbatida .o'simlikka noqulay muhitdan saqlanishga xizmat qiladi. Ko'pchilik yovvoyi o'simliklar, madaniy o'simliklardan esa sholi anaerob sharoitda o'sishga moslashgandirlar. Sholi o'simligida ming yillab davom etgan tabiiy va suniy tanlanish davomida kislorod yetishmasligiga nisbatan bir qancha moslanish mexanizmlari vujudga kelgan. Umuman olganda ildizlarni kislorod bilan taminlashda o't o'simliklarda barglar xizmat qilsa, daraxt o'simliklarida esa tana va shoxlardagi yasmiqchalar xizmat qiladi. Ko'pgina o'simliklarda ildizlarga o'simlikning yer ustki qismlaridan keladigan kislorod muqobil darajadan 8-25% atrofida bo'lishi mumkin. Ammo gipoksiya yoki anoksiya (kislorod yetishmagan yoki yo'q holat) holatida ildizlarning kislorodga bo'lgan talabi yuqoridagi usulda qondirilishi mumkin emas, chunki kislorodning ko'p qismi nafas olish jarayoni tashiluv energetikasi uchun

sarf bo'ladi. O'simliklarda kislorod miqdori kam bo'lgan sharoitda yashash uchun moslanish holatlari o'tgan asrdan boshlab o'rganila boshlangan. Birinchi bor o'simliklar uchun kislorod yetishmasligiga moslanish nazariyasi XX-asrning 60- yillarining oxiri va 70-yillarining boshida Krauford tomonidan yaratilgan. Krauford o'z tajribalari asosida biokimyoviy(metobolitik) moslanish nazariyasini yaratdi. Krauford nazariyasiga asosan anaerob sharoitga ayrim o'simlik turlarining moslashuvi, ayrimlarining esa chidamsizligi ular hujayralarida ketadigan metobolizm xususiyatlariga bog'liqdir. Xususan kislorod kamligiga chidamsiz o'simliklar ildizlarida glyukoza metobolizmi anaerob sharoitda klassik yo'l bilan ketadi, yani glyukoza fosforlanish reaktsiyasida fosfoenolpiruvatga parchalanadi. So'ngra, fosfoenolpiruvat etil spirtiga aylanadi. Shuningdek, fosfoenolpiruvat karboksilaza fermenti ta’sirida karboksillanib qisman malatga ham aylanishi mumkin. Kislorod yetishmasligiga chidamsiz o'simliklar ildizlarida malat yig'ilmaydi, chunki u shu o'simliklarda bo'ladigan malatdegidrogenaza fermenti ta’sirida dekarboksillanib piruvatga aylanadi. Piruvat esa darhol etanolga aylanadi. Bundan tashqari Krauford nazariyasiga asosan anaerob sharoitda alkogoldegidrogenaza fermenti faolligining oshishi ham hujayralarda glyukozaning parchalanib etanol hosil bo'lishini tezlashtiradi. Bu hol esa o'simliklarning o'z-o'zini etanol ta’sirida zaharlashiga olib keladi. Kislorod yetishmasligiga chidamli o'simliklarda esa malatdegidrogenaza fermenti umuman bo'lmaydi yoki bo'lsada anaerob sharoitda uning ishi buziladi va to'xtaydi. Krauford nazariyasiga asosan o'simliklarning anaerob sharoitga chidamsizligiga asosiy sabab etanolning zaharli ta’siridir. Boshqa bir olim Vartapetyanning XX-asr 70-yillar oxiri va 80-yillarning boshida sholi va qoraboshda olib borgan ishlari bu o'simliklarning anaerob sharoitga chidamliligi biokimyoviy moslanish emas, balki fiziologo-anatomik xarakterga ega ekanligini ko'rsatdi. Xususan ushbu o'simliklar to'qimalarida havo to'plovchi va tashuvchi qo'shimcha moslanishlar mavjud bo'lib bu moslanishlar natijasida o'simlik ildizlari anaerobiozni chetlab o'tishadi.

Keyingi vaqtlarda olib borilgan ilmiy izlanishlar haqiqatdan ham ushbu fikrni tasdiqladi. Masalan, Uebb va Armstrong(1984) o'zlarining sholi, no'xot va qovoq o'simliklari bilan olib borgan tajribalari asosida kislorod yetishmagan sharoitda, haqiqatdan ham ildiz hujayralari muhim ahamiyatga egadir degan xulosaga keldilar. Ko'pchilik olimlarning fikricha o'simliklar olamida kislorod yetishmasligiga moslanishning asosiy si bu ular hujayralaridagi molekulyar darajadagi biokimyoviy adaptatsiyadir(moslanishdir). Masalan, O 2 yetishmagan sharoitda o'stirilgan sholi o'simtalari to'qimlarida va boshqa yuksak o'simliklar to'qimalarida to'yinmagan yog' kislotalari sintezlanmaydi. Ko'pgina organizmlarda aerob sharoitdan anaerob sharoitga o'tganda paster effekti kuzatiladi, yani glikoliz jarayoni tezlashadi. Buning natijasida substrat ham ko'p sarf bo'ladi va vaqt birligida hosil bo'layotgan ATF miqdori oshadi. Buning natijasida esa hujayradagi metobolitik jarayonlar ma’lum miqdorda energiya bilan taminlanib turadi. Shuningdek, hujayra aerob sharoitdan anaerob sharoitga o'tganda Krebs sikli to'xtaydi, mitoxondriyadagi nafas olish zanjirining ishi ham to'xtaydi. Buning natijasida allosterik ingibitorlarning kontsentratsiyasi kamayadi. Oqibatda fosfofruktokinaza fermenti ishiga yo'l ochiladi. Bundan tashqari anaerob sharoitda fosfofruktokinaza fermentining faolligini oshiradigan fosfatning miqdori oshadi. Aerob sharoitda muhim glikolitik ferment bo'lgan fosfofruktokinazaning faolligi, shu muhitda ko'plab hosil bo'ladigan ATF va sitrat ta’sirida to'xtatilib turadi. ATF va nitrat aerob sharoitda hujayra metobolizmida xususan fosfoenol piruvatdan ko'plab hosil bo'ladi. Glikoliz jarayoniga ta’sir qiluvchi fermentlardan yana biri piruvatkinazadir. Piruvatkinaza ham fosfofruktokinaza bilan birgalikda hujayra metobolizmida muhim o'rinni egallaydi. Shuning uchun ham ekzogen glyukoza yordamida mitoxondriyalar membranalari hayotiy xossasini uzoq ushlab turish mumkin. Bu ish glyukozaning piruvatkinaza va fosfofruktokinaza fermentlari ishtirokida ATF hosil qilishiga bog'liqdir.

Aerob organizm kisloroddan mahrum qilinganda glikoliz jarayoni boshqarilish mexanizmida genlar ham ishtirok etishi mumkin. Bunga biz muhim glikolitik fermentlardan bo'lgan alkogoldegidrogenaza fermenti sintezini misol qilishimiz mumkin. Normal aerob sharoitdagi hujayralarda alkogodegidrogenaza fermentining faolligi juda kam. Ammo o'simliklarni kislorod yetishmagan sharoitga ko'chirsak alkogoldegidrogenazaning aktivligi anchagina oshadi. Kislorodsiz yoki kislorod kam bo'lgan sharoitlarda «stress» oqsillari ham paydo bo'ladi. O'simliklarda bioximik adaptatsiyadan tashqari boshqa bir moslanish mexanizmi, yani kislorodni aerob sharoitdagi yashil qismlardan tashish mexanizmi ham bor. Bu ularga anaerobiozni chetlab o'tishga yordam beradi. B.B. Vartapetyanning (1980) fikricha o'simliklarni anerob sharoitga chidamliligi bo'yicha uchta asosiy darajaga bo'lish mumkin. Birinchi kategoriyaga kislorodning to'la yo'qligiga (anoksiyaga) haqiqiy chidamli o'simliklar kiradi. Bunga biz sholining o'simtalarini misol qilishimiz mumkin. Ularning O 2 bilan taminlanishi molekulyar darajada bo'ladi. Ikkinchi kategoriyaga nisbatan chidamli o'simliklar kiradi. Masalan, sholi va qorabosh, paparotnik, fialka o'simligi. Bular hujayralarida va to'qimalarida anoktsiyaga adaptatsiyaning molekulyar mexanizmi bo'lmaganligi sababli muhitda O 2 yo'qligiga juda sezgirdirlar. Ildizlarini o'zlarining yashil qismlari orqali O 2 bilan taminlaydi. Uchinchi gruppa o'simliklariga, yani O 2 yetishmasligiga chidamsiz o'simliklarga mezofit o'simliklar kiradi. Bularning ko'p qismini madaniy qishloq xo'jaligi ekinlari tashkil qiladi. Aytish mumkinki, boshoqlangan sharoitlarda ular ildizlariga yashil qismlardan keladigan O 2 yetarli emas. Ammo ayrim hollarda past haroratda, yani nafas olish intensivligi pasaygan holda bu miqdor O 2 ning ahamiyati ham oshadi. Umuman normal haroratda ham bu O 2 ning ahamiyati katta. Chunki ildizni alohida va ildizi o'simlik bilan olib ushbu ikkala ildizni kislorodsiz sharoitga joylashtirsak, birinchi ildiz hujayralari membranalari tez zararlanadi.

Hozirgi vaqtda o'simliklarning gipoksiyaga chidamlilik asoslari ishlanmoqda. Shu jumladan arpa urug'ini ekishdan oldin nikotinat kislotaning 0,001-0,0001% li eritmasi bilan namlansa, uni suv bosgan hollarda bo'yining pastlashib qolishi kamroq bo'lib hosili ko'p bo'ladi. Arpa urug'ini marganets sulfatning 0,1% li eritmasi bilan namlansa ham shunga yaqin natijalarni olish mumkin. Qishloq xojaligida yerda nam ko'p bo'lgan hollarda ular ildizlarini rivojlanishi va ishga yordam beradigan usul bu ekinlarni xlorxolinxlorid bilan ishlash va ular urug'larini shu eritmada namlash qo'llaniladi. Masalan, bug'doyda shu usulni qo'llash boshoqlarda don hosil qilishga va umuman generativ organlar rivojlanishiga ijobiy ta’sir qiladi CH 2 C1 CH 2 H 3 C N + CH 3 CH 3 CI Xlorxolinxlorid

Похожие

O'simliklarning radiatsiyaga chidamliligi

O'simliklarning past haroratga chidamliligi

O'similiklarning sho'rlanishga chidamliligi

O'simliklarning ko'payish fiziologiyasi

O'simliklarning vegetative ko'payishi