Hashorotxo`r o`simliklarning oziqlanishi - Ботаника - Рефераты

Hashorotxo`r o`simliklarning oziqlanishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

72.5 KB

Hashorotxo`r o`simliklarning oziqlanishi Reja: 1. Organik moddalar hisobiga geterotrof oziqlanish 2. Unuvchi urug`larda zahira oqsillarning foydalanilishi.

Hozirgi vaqtda mayda hashorotlar va boshqa kichik organizmlarni tutuvchi va hazm qiluvchi ya`ni ulardan qushimcha oziq sifatida foydalanuvchi 400 tadan ortiq yopiq urug`li o`simliklar vakillari aniqlangan. Ularning ko`pchiligi tarkibida azotli birikmalar kam bo`lgan botqoqli joylarda uchraydi. Hashorotxo`r o`simliklarning epifit va suv o`tlari formalari mavjud ammo ularning barchasining ovlovchi mexanizmlari o`xshashdir. Ovlovchi mexanizmlar. Hashorotxo`r o`simliklarning barglari o`zgarib maxsus « qopqonlarni » tashkil qiladi va fotosintez bilan birga o`ljani tutish uchun ham xizmat qiladi. Umuman hashorotxo`r o`simliklarning ulardagi ovlash mexanizmlariga qarab ikki guruhga bo`lib qarash mumkin. O`ljani loqayd ovlash tipi. Bunda ikki xil holat kuzatiladi: a) mayda hayvonlar hashorotxo`r o`simliklar barglari maxsus bezli tukchalaridan ajralgan tarkibida nordon polisaxaridlar ko`p bo`lgan yopishqoq quyuq shiraga yopishib qolishi (biblis, rosolist). b) hashorotxo`r o`simliklardagi yorqin rangga ega bo`lgan va xushbuy hid qismi hujayralarida plazmolemmalaridagi N + -pompalarining faoliyati tufayli bo`ladi. Oshqozon muhitiga N + -ionlaridan sung protonlarning chiqishini almashtira oluvchi xlor ionlarining chiqishi boshlanadi. O`simliklar uchun xlor makroelementining ahamiyati unchalik kuchli emas va shuning uchun ham hujayralarda u ko`plab to`planmaydi. Shuning uchun ham hashorotxo`r o`simliklar ovqat hazm qilish tizimi shira ajratuvchi hujayralardan N + -sung xlor ionlari emas balkim, organik kislotalarning ionlari, avvalo chumoli kislotasi anioni chiqadi. Hashorotxo`r o`simliklardagi nordon proteazaning xossalari maksimal faolligi pH 1-2 atrofida buluvchi oshqozon pepsiniga uxshashdir. Organik moddalar hisobiga geterotrof oziqlanish Hashorotxo`r o`simliklarning hayvon qoldiqlari bilan ovqatlanishi xususiyatlari asosida ular hujayralarining boshqa organlardan oqib keluvchi yoki zahira birikmalardan ajraluvchi organik moddalar bilan oziqlanishi yotadi. O`simliklar organizmi avtotroflardir, ammo ularning barglarida fotosintez jarayonida CO 2 va H 2 O birikmalaridan hosil bo`lgan uglerodli moddalar boshqa organlar va qismlarga

o`tib u yerda ular tomonidan geterotrof foydalaniladi. Ammo o`simlik organizmi tomonidan zahira uglevodlar, oqsillar, yog`lar yoki qariyotgan barglardagi kabi bo`ladigan sitoplazmaning biopolimerlaridan foydalanilsa, ushbu moddalar avvalo nisbatan kichik holdagi birikmalarga gidrolizlanishi ya`ni tashish va o`zlashtirish mumkin bo`lgan holga o`tishi lozim. Bu hol hashorotxo`r o`simliklardagi hayvon qoldiqlari bilan oziqlanish jarayonidan tubdan farq qilmaydi. Endospermdagi oziqlanish jarayonlari. O`simliklarda ovqat hazm qilish jarayonini o`rganish uchun mos hol bu endospermasi tarkibida organik moddalar mavjud bo`lgan unayotgan urug`lar va ularning maysalaridir. Boshoqlilarning pishgan urug`lari murtagi endosperm to`qimalari bilan bevosita aloqada emas. Shuning uchun ham zahira organik moddalarning (oqsillar, polisaxaridlarning ) parchalanishi va boshqa to`qimalar hujayralari tomonidan o`zlashtirilishi ko`rinishi o`zgargan urug`palla-sutasimon hosila tufayli ro`y beradi. Qoida jihatidan hosilaning vazifasi hayvonlar oshqozoniga o`xshashdir. Binobarin, urug`larning unishi va maysalarning o`sishi mobaynida endospermdagi erimaydigan polisaxaridlar hamda oqsillar kabi organik birikmalarning hazm bo`lish mexanizmi hashorotxo`r o`simliklarda ovqat hazm bo`lishidagi hayvonlardagiga o`xshash to`qimalari va hayvonlar oshqozonidagi jarayonlarga o`xshash bo`lishi mumkin. Haqiqatdan ham hosilaning epitelial hujayralarida N + -pompalar mavjud bo`lib, hosila endospermga organik kislotalarni (limon kislotasi va boshq.) ajratadi. Endospermning yarim o`lik holatida (donlarning pishishi vaqtida endosperm hujayralarining yadrosi va ko`pchilik organoidlari yemirilib ketadi) nordon gidrolazalar faollashadi, Masalan α-amilazaning faollashishi tufayli avvalo kraxmal maltoza va glyukozaga parchalanadi. Kislotalar chiqarish bilan birga hosilaning epitelial hujayralari endospermga nordon gidrolazalar masalan, α- va β- amilazaIar, sellyulaza, proteaza, har xil glyukanazalar, fosfatazalar, RNK azalar va boshqalarni ajrata boshlaydi. Urug` unishining 3-4 kuni hosilanig oziq hazm qilish tizimiga endospermning birdan bir tirik hujayralar qavati ya`ni atrof aleyron qavati hujayralari kirishadi.

Aleyron hujayralar ham endospermga organik kislotalar va nordon gidrolazalarni (α-amilazalarni, proteazalar, RNKazalar va boshqa.) ajrata boshlaydi (VIII.2- rasm). Mana shu hosilaning va aleyron qavatning birgalikdagi ishi tufayli endospermdagi zahira moddalarning parchalanishi ro`y beradi. Hosila suruvchi organ ham hisoblanadi. Hosilaning endosperm bilan o`rtasidagi epitelial hujayralarining plazmolemmasida qandlar, aminokislotalar, anorganik ionlar va anionlarning endospermdan hosila sitoplazmasiga tashiluvi ro`y beradi. Hosila sitoplazmasidan oziq birikmalari avvalo o`tkazuvchi to`qima-bog`larga so`ngra esa o`suvchi murtakka yetkazib beriladi. Ushbu jarayon proton harakatlantiruvchi kuchni hosil qiluvchi membranalar N + - pompalarining ishi bilan bog`liqdir. Hosilaning epitelial hujayralar plazmalemmalari orqali organik moddalarning tashiluvi N + -ionlari bilan simport holida amalga oshiriladi. Bu yerda shuni ta`kidlab o`tish lozimki, endospermdagi oziq moddalarning ishlatilishi doimiy ravishda gormonlar nazorati ostida bo`ladi. Masalan, hosilaning sekretorlik faoliyati sitokinin va auksin tomonidan faollansa, aleyron hujayralardagi gidrolazalarning sintezi va sekretsiyasi murtak va hosiladan aleyron hujayralarga keluvchi gibberellin gormonining doimiy nazoratida bo`ladi. Zahira moddalarning erishi va bir organdan boshqasiga masalan ikki pallali o`simliklarning urug`lari unishi mobaynida urug`palladan o`simtaning boshqa organlariga oqishi jarayoni ham xuddi yuqoridagi kabi bo`lishi mumkin. Ammo bu holatda hujayra tashqarisida emas balki hujayra ichki nordon oziq hazm qilish ro`y beradi. Bu jarayonlar hozircha yaxshi o`rganilmagan hisoblanadi. Shuni aytib o`tish kerakki, ko`pchilik o`simliklar urug`larida zahira moddalar to`planadi, bu ularning oziqlanishiga va himoyalanishiga yordam beradi Unuvchi urug`larda zahira oqsillarning foydalanilishi. O`simliklarning mavsumiy rivojlanishi tinchlik davrlarini ham o`z ichiga oladi. Tinchlik davridan oldin barglardan oqib kelayotgan assimilyatlar zahira holatiga o`tkaziladi. Bu zahiralangan oziq moddalari o`simlikning keyingi o`sish vegetatsiyasi davri uchun zarurdir.

Uruglarning, ildizlar, poyalar va mevalarning zahiralovchi to`qimalari zahira oziq moddalar to`planadigan idishni tashkil qiladi. Hujayralarda azot, uglerod va shu kabi boshqa elementlarining ko`plab to’planishi osmotik jihatidan kuchsiz faollikka yoki umuman osmotik faol emas birikmalar yig`ilishiga olib keladi. Hujayralarda yig`iladigan makromolekulyar zahira moddalar, masalan, oqsillar, polisaxaridlar va yog`lar xuddi shunday osmotik faollikga ega emas moddalar hisoblanadi. Uruglardagi oqsillarning miqdori anchaginadir. Masalan, quruq moddaga nisbatan dukkakli o`simliklar donlaridagi umumiy oqsilning miqdori 20-30% bo`lsa moyli urug`lar va boshoqdoshlar donlarida ushbu ko`rsatkich mos ravishda 17-42% va 7-14% atrofidadir. Aleyron donchalarda va oqsil tanachalarida yig`ilgan zahira oqsillar asosan globulinlar (ikkipallalilardagi asosiy forma) va albuminlar holatida bo`ladi. Shuningdek o`simliklar urug`lardagi zahira oqsillar glyutelinlar prolaminlar holatida ham bo`lishi mumkin. Aleyron donchalar-hujayraning asosiy zahiralovchi organellalaridan hisoblanadi 0,1-25 mkm kattalikda bo`lishi mumkin. Aleyron donchalar bir qavatli membrana bilan o`ralgan bo`lib tarkibining 70-80%(quruq og`irlikga nisbatan) oqsillardan iboratdir. Shuningdek aleyron donchalar tarkibiga oqsillardan tashqari fosfolipidlar, uglevodlar, fitin, RNK va shavel (otquloq) kislotasi kiradi. Aleyron donchalar tarkibi va tuzilishiga qarab ikkiga ya`ni oddiy va murakkab guruhlarga bo`linadi. Murakkab aleyron donchalar ayrim ikki urug`pallali o`simliklar urug`lariga xos bo`lib, ikki tipdagi-globoid va kristalloid tipidagi va amorf material bilan o`ralgan hosilalarni o`z ichiga oladi. Aleyron donchalardagi mavjud umumiy oqsillarning 60% kristalloidlarda, 35- 40% amorf zonada va 3-5% globoidlarda joylashgandir. Aleyron donchalardagi oqsillarning bir qismi fitin, uglevodlar va lipidlar bilan kompleks hosil qilgan bo`lib urug`ning unishi mobaynida birinchi navbatda gidrolitik fermentlar ta`sirida parchalanadi.

Globoidlarda inozitfosfat kislotasining kaltsiyli, magniyli, kaliyli tuzi joylashgandir. Urug`laridagi endospermasi tarkibida kraxmali ko`p bo`lgan donli o`simliklar donlaridagi aleyron donchalari nisbatan oddiy tuzilishga ega. Oddiy aleyron donchalarning ulchami murakkab donchaldarga nisbatan kichikroq bo`lib tarkibida hosilalar yo`q. Ulardagi fitin oqsilli amorf matriksda joylashgandir. Aleyron donchalarda ayrim nordon gidrolazalar ham mavjud. Oqsilli tanachalar. Ular boshoqdoshlarning donlarining kraxmali ko`p bo`lgan endosperm qismida joylashgandir. Ular bir necha mikrometr ulchamga ega bo`lib, geterogen tuzilishga ega, ya`ni tarkibida zahira oqsillardan tashqari kraxmal, lipidlar va bir qancha nordan gidrolazalar mavjud. Urug`lardagi oqsillarning parchalanishi urug`larning bo’kish davrining boshidayoq ro`y beradi va ushbu jarayon bir nechta proteazalar faoliyati tufayli amalga oshadi. Gidrolizning birlamchi bosqichida oqsillar zahirasining juda kam ma’lum bir miqdori proteoliz natijasida parchalanadi xolos. Bunda murtakning o`q organlaridagi, aleyron donchalarning aleyron qavatidagi albuminlar va globulinlar parchalanadi. Oqsillarning eruvchanligi va harakatchanligi ortadi. Oqsillar gidrolizining ushbu bosqichi davomida, asosan, urug` unishining keyingi davrlari metabolizmida ishlatiladigan yangi ferment oqsillarning sintezi uchun zarur bo`lgan aminokislotalar hosil bo`ladi. Oqsillar parchalanishining ikkinchi bosqichi urug` unishining keyingi 5-10 kuni mobaynida davom etib zahira organlaridagi oqsillar tezlikda aminokislotalarga gidrolizlana boshlaydi. Ushbu aminokislotalar usuvchi murtakga tashilib uning geterotrof oziqlanishi uchun foydalaniladi. Oqsilli tanachalar gidrolizining oxirgi bosqichda, zahira organlaridagi murtak hujayralarini geterotrof oziq hazm qilishni ta`minlagan tuzilma va ferment oqsillari to`la degradatsiyaga uchrab yo`qolib ketadi. Ikkipallalilar urug`larida oqsillar asosan hujayra ichkarisida hazm bo`ladi ya`ni ularning parchlanishi ular zahiralangan hujayralarning o`zida ro`y beradi. Aleyron donchalar tuzilishidagi sezilarli o`zgarishlar urug` bukishining 3-5 kunida sodir bo`ladi. Ularda fosfataza va proteazalarning nordon formalarining faolligi keskin

oshib ketadi. Birinchi navbatda amorf matriksning oqsillari, keyinchalik oqsil kristlloidlar va oxirgi bosqichda globoidlar yo`qolib ketadi. Aleyron donchalardagi muhit pH ko`rsatkichining qanday qilib nordon holatda ushlab turilishi hozircha ma`lum emas. Aleyron donchalardagi mavjud oqsillarning to`la parchalanishi uchun undagi proteazalar yetarli emas. Qo`shimcha endopeptidazlar aleyron donchalarga tegib turgan endoplazmatik retikulumda sintezlanadi va ularning faoliyati tufayli qolgan oqsil parchalanadi. Aleyron donchalaridagi oqsilli tanachalar tugab borishi bilan ular vakuolalarga aylanadi. Ammo aleyron donchalarni qurib qolgan vakuolalar sifatida qarash to`g`ri emas. Chunki har bir hujayra uchun hujayralarning rejalashtirilgan o`limi dasturi (HRO`D) mavjuddir. Boshoqdoshlar donlari aleyron qavatida, hosilada va murtakda oqsilli tanachalar hujayraning ichkarisida hazm bo`lishi bilan birga, hujayra tashqarisida ya`ni endospermning kraxmal qavati o’lik hujayralarida ham ro`y beradi. Oqsilli tanchalarning hujayra tashqarisida hazm bo`lishi endospermga hosila va aleyron tanachalaridan ajraluvchi kislotalar, keyinchalik esa nordon gidrolazalar, jumladan proteazalar ta`sirida ro`y beradi. Endospermga kislotalarning chiqishi uning muhit pH ni nordonlashtirib optimum ko`rsatkichi pH 4-6 bo`lgan nordon gidrolazalar faolligiga yaxshi sharoit yaratish bilan birga hosilaning epitelial hujayralari tashuvchilik faoliyatiga ijobiy ta`sir ko`rsatadi. Ushbu endosperm bilan chegaradosh epitelial hujayralar orqali gidroliz mahsulotining endospermdan hosilaning o`tkazuvchi to’qimalarga yetkazib berilishi amalga oshadi. Olimlarning tadqiqotlari natijasida hujayra tashqi muhitida aminokislotalar va dipeptidlarning tashiluvi nordon pH muhitlarida anchagina samarador ekanligi kuzatilgan. Shuningdek makkajo`xori murtagi hosilasi tomonidan gidrolazalarining chiqarilishi ham nordan muhitda ya`ni pH 5,4-6,0 bo`lganda yuqori bo`lgan. Binobarin, endospermning nordonlashishi donlarning unishi va o`sishida muhim bosqichdir. Chunki shu holat tufayli hujayra tashqarisidagi oziq hazm qilish tizimining ishi yo`lga solinib, ular tashiluvi ro`y berib to`radi. Oqsillarning

gidrolizlanishidan aminokislotalar bilan birga hosil bo`lgan peptidlar hosila tomonidan yutiladi va u yerdagi ishqoriy endopeptidazalarning faoliyati tufayli aminokislotalargacha parchalanadi. Qovoqsimonlar va dukkaklilar urug`pallalari aleyron donchalaridagi oqsil tanachalarining parchalanishi epidermisning yaqinida va o`tkazuvchi to`qimalar tutamlari yonida ro`y beradi. Oqsillarning parchalanishi, keyinchalik tayoqsimon parenximlarda ro`y berib qalin g`ovaksimon (gubkasimon) parenximalarda tugallanadi. Boshoqdoshlar donlari endospermasi tarkibidagi oqsil tanachalarning gidrolizi avvalo hosila yaqinida boshlanib, so`ngra aleyron qavatida davom etadi. Kraxmalli endosperm tarkibidan azotni sezilarli darajada kamayishi urug` unishining ikkinchi sutkasidayoq ro`y beradi. Aleyron qavat hujayralarida esa oqsillarning gidrolizi nisbatan keyinroq ya`ni urug` unishining 3-5 kunidan boshlanadi. Zahira uglevodlarning sarflanishi. Ma`lumki, uglevodlar urug`lar zahira oziq moddasining eng muhim birikmalaridir. Ammo ayrim urug`larning zahiralari tarkibida saxaroza juda oz miqdorda bo`lib o`simliklarning turiga qarab, qisman staxiozalar, maltozalar, galaktozalar, ribozalar, fruktoza va glyukozalar bo`lishi mumkin. Ko`pchilik hollarda bu qandlar oqsillar bilan birikib glikoprotein komplekslar hosil qilgandir. Ammo, polisaxaridlarning urug`lardagi asosiy zahira birikmasi bo`lib kraxmal xizmat qiladi. Masalan, kraxmalning miqdori urug`lar quruq massasiga nisbatan boshoqdoshlar vakillari donlarida 50-76% (makkajo`xori va javdar donlarida) bo`lsa, bug`doy va suli donlarida 70% atrofida, dukkaklilar donlarida nisbatan kamroq-50-60% bo`ladi. Kraxmal asosan urug`larning pishishi davrida plastidalarda yig`iladi. Plastidalardagi kraxmal donchalari yiriklasha borib eng katta o’lchamga yetganda plastidalarning lamelyar tuzilishi buziladi. Urug`lardagi kraxmal donchalarining ulchamlari diametri o`simliklarning turiga qarab 15-50 mkm atrofida bo`lishi mumkin. Urug`larda qandlar va kraxmaldan tashqari uning hujayralari devori tarkibidagi polisaxaridlar ham zahira birikmalar sifatida xizmat qilishi mumkin. Bular avvalo hujayra

devorlari tarkibida ko`plab uchraydigan galaktomannanlar, glyukofruktanlar va boshqa polisaxarid birikmalardir. Urug`larning unishi va o`sishi davomida zahira polisaxarid birikmalarnmg sarflanishi o`ta tez ro`y beradi. Chunki, sitoplazma bilan bevosita bog`liq bo`lgan kraxmal granulalari urug` bukishining birinchi soatlaridayoq parchaiana boshlaydi ya`ni ularning yuza qismida kraxmal granulalarining parchalanishidan darak beruvchi tilimlar paydo bo`la boshlaydi. Urug`lar unishining eng birinchi dastlabki davrlaridagi kraxmalning bir qism parchalanishi fosforilazalar ta`sirida ham bo`lishi mumkin. Keyinchalik fosforilazalar tezligi kamaya boradi va kraxmalning gidrolizlanishi metabolizmiga boshqa bir kuchli ferment-amilaza qo`shiladi. Ammo kraxmalning glyukozagacha to`la parchalanishi uning metabolizmida boshqa bir qancha fermentlar, xususan α- va β-amilazalar, α - glyukozidaza va to`yingan dekstrinazalarning qatnashishi tufayli bo`ladi. Kraxmalning hazm bo`lishi hujayra ichkarisida yoki uning tashqarisida bo`lishi mumkin. Kraxmalning hujayra ichkarisida hazm bo`lishi ikki pallalilarning urug`lariga xos bo`lib murtakning o`q organlarida urug` unishining birinchi soatlaridayoq ro`y beradi, ammo urug`pallalardagi kraxmal miqdori ushbu jarayoning 4-5 sutkalaridan boshlab kamaya boradi. Urug`lardagi kraxmalning gidrolizlanish jarayoni ko`proq non mahsulotlari donli o`simliklari misolida o`rganilgandir. Ushbu o`simliklar donlari tarkibidagi kraxmalning asosiy qismi hujayra tashqarisida ro`y beradigan metabolizm jarayonlarida sarflanadi. Kraxmalning gidrolizlanishi jarayoni hosiladan boshlanib keyinchalik endospermning distal qismiga tarqaladi. Endospermning hosilaga tegib turgan qismidagi kraxmal donchalarining parchalanishi urug` bo’kishining birinchi 20-soatidayoq boshlanadi. Bunda avvalo hosilaning epitelial hujayralari α - va β-amilazaning zahira formalarini, so`ngra esa yangidan sintezlangan formalarini ajrata boshlaydi. Hosila endosperm butun amilaza faolligining 17% gacha bo`lgan qismini taminlashi mumkin. Aleyron qavati hujayralari tomonidan α -amilazaning ajratilishi urug` unishining 3-4 sutkasida kuzatiladi. Bu davrgacha endosperm tarkibidagi kraxmal qisman

foydalanilgan bo`lib hujayra devorining qayta tuzilishi kuzatiladi. Bu esa o`z navbatida fermentlar ajralishi va uglevodlarning foydalanilishi jarayoninj yengillashtiradi. Urug`larning unishi va geterotrof oziqlanishi davrida lipidlarning foydalanilishi. Gulli o`simliklarning 75% qismining urug`larida ularning unishi uchun zarur bo`lgan yog`lar va yog`simon moddalar to`planadi. O`simliklar urug`laridagi mavjud zahira neytral va qutbli yog`larning asosiy qismi sferosomalarda yig`ilgan bo`ladi. Ushbu yog` tomchilari 0,5 mkm diametrdagi, ayrim hollarda esa undan kattaroq sferik ko`rinishga ega bo`lib bir qavatli membrana bilan o`ralgandir. Sferasomalar asosan yog`larni yig`ilishi va foydalanilishi uchun xizmat qiladi. Ularda nordan lipaza faolligi mavjuddir. Boshoqdoshlar urug`larida yog`larning foydalanilishi urug` ivitilishi yoki ekilganidan so`ng nam tortishi tufayli bukishi jarayoni bilan boshlanadi. Ammo urug`lar unishining boshlang`ich 1-2 kunida yog`larning foydalanilishi jadalligi juda kam bo`ladi. Lipidlarning urug`lar tomonidan jadal geterotrof foydalanilishi unishning 3-4 sutkasida ro`y beradi. Moyli o`simliklar urug`laridagi lipidlarning parchalanishi, bukishning 2-3 sutkasidan boshlab ro`y berib xuddi boshqa o`simliklar urug`laridagi kabi uch bosqichdan iborat bo`ladi. Yog`lar parchalanishining birinchi bosqichida lipaza fermenti ta`sirida yog` kislotalari va uch atomli spirt gletsirin hosil bo`ladi. Ikkinchi bosqich esa yog` kislotalari oksidlanishi natijasida hujayralar energetik metabolizmida markaziy o`rinni tutuvchi atsetil-CoA hosil bo`ladi. Ushbu birikma yog`lar parchalanishining uchinchi bosqichda boshqa birikmalarga aylanishi yoki keyingi oksidlanish jarayonlarida qatnashishi mumkin. Urug`larning geterotrof oziqlanishi davrida yog`larning parchalanishida asosiy o`rinni lipidlarga nisbatan unchalik katta spetsifiklikga ega bo`lmagan ammo ularni gletsiridlargacha parchalovchi nordon lipazalar tutadi. Lipazalar pishayotgan urug`larda avvaldan yig`ilgan bo`lishi yoki endoplazmatik retikulumda yangidan sintezlanishi va hujayra sferosomalariga tashiluvi mumkin.Urug`larning unishi va o`sishi jarayoni mobaynida sferosomalar

hujayraning boshqa bir organoidi glioksisomalar bilan uzviy bog`liqlikda bo`ladi. Lipidlarning parchalanishi mahsuloti bo`lgan monoglitseridlarning keyingi parchalanishi glioksisomalardagi ishqoriy lipazalar ta`sirida ro`y beradi. Yog` kislotalarining β-oksidlanishi ham glioksisomalarda ro`y beradi. Shuningdek glioksisomalarda glioksalat siklining reaksiyalari ro`y berib atsetil-SoA qahrabo va shavelsirka kislotalariga aylanishi mumkin. O`simlik urug`laridagi yog`larning gidrolizi mahsuloti bo`lgan uch atomli spirt glitserin fosfodioksiatsetongacha qaytarilishi va keyinchalik glyukogenaza yo`li bilan har xil formadagi qandlargacha o`zgarishi mumkin. Umuman olganda o`simliklarning geterotrof oziqlanishini o`rganish alohida ahamiyatga ega. Chunki, o`simlikning barcha hujayralari va yashil bo`lmagan organlari, masalan, ildizlar, gullar, mevalari qorong`ulikda geterotrof oziqlanadilar. O`simliklar olamiga talluqli o`simlik-saprofitlar, parazitlar va hashorotxo`r o`simliklar geterotrof oziqlanish qobiliyatiga ega. Hashorotxor o`simliklarning oziq hazm qilish bezlari kislotalar (chumoli kislotasi), nordon gidrolazalar (proteazalar va boshq.) ajratadi va hujayra tashqarisida hazm qilish jarayonini amalga oshiradi. Endospermdagi zahira moddalarning sarflanishi ham xuddi shu kabi ro `y beradi, ya`ni aleyron donchalardan endospermga organik kislotalar va nordon gidrolazalar kelib zahira moddalarning parchalanishini sodir qiladi. Geterotrof oziqlanish jarayonini o`rganishning mohiyati shundaki, o`simlikning deyarli barcha yashil emas organlari masalan ildiz, gullar, mevalar va o`simlikning barcha hujayralari qorong`ulikda geterotrof oziqlanadilar.

Похожие

O`simliklarning geterotrof oziqlanishi usullari

O`simliklarning ildiz orqali oziqlanishi

O`simliklarning ikkilamchi mеtabolizmi

Yuksak o`simliklarning umumiy tavsifi

O`simliklarning morfo-biologik tavsifi