Chorvachiliкda naslchiliк ishlari, zootexniкaviy hisob-кitob ishlari - Ботаника - Рефераты

Chorvachiliкda naslchiliк ishlari, zootexniкaviy hisob-кitob ishlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

53 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Zotlarni tumanlashtirish va rejalashtirish. 2. Naslchilik kitoblari – sistemalari, DNК. 3. Zotlar bo`yicha kengashlar, sun`iy urug`g`lantirish stansiyalari; inkubatorlar, parrandachilik stansiyalari; ippodromlar, ko`rgazma va marosimlar. 4. Chorvachilikda xisob kitob ishlari. 5. Naslchilik ishida xisoblash texnikasini qo`llash.

www.arxiv.uz Chorvachilikni tobora jadallashtirish, naslchilik ishini samarasini oshirishga qaratilgan bo`lib, zotlar va podalarni jadallashtirishni talab qiladi. Mavjud zotlarni genetik potensialini oshirish maqsadida, yangi liniyalar yaratish, yangi zotlar yaratish uchun, yirik masshtabli seleksiyani tashkil qilish, embrionlarni ko`chirish (transplantasiya) uchun chet eldan keltirilgan mashhur zot buqalaridan foydalanish lozim. Hozirgi vaqtda respublikada yangi va yagona naslchilik xizmati tashkil qilingan. Bu tashkilot hozirgi zamon fan yutuqlaridan foydalangan holda butun kuchni mollarning genetik potensialini ko`tarib, mahsuldorlikni oshirib mahsulot sifatini yaxshilash va iqtisodiy samarasini ko`tarishga qaratilgan. Chorvachilikni industrilizasiyalashtirish, biotexnologiyani qo`llab naslchilik ishini ko`tarish respublikada qishloq xo`jaligi fanlar akademiyasi rahbarligida bo`lib, chorvachilik ilmiy tekshirish instituti, seleksion markazlar va naslchilik xo`jaliklarida olib boriladi. Bu xo`jaliklarda yig`g`ilgan, to`plangan naslchilik ishi bo`yicha ma`lumotlar genetika, matematik tahlillar qilinib, ko`p yillik naslchilik seleksion dastur tuziladi. Seleksion markazlar naslchilik xizmatida bo`lib, zotlar bo`yicha (sovetlar) kengash tashkil qilib, naslli erkak hayvonlarni o`z avlodining sifati bo`yicha baholash ishlaini olib boradi. Respublika naslchilik ishi birlashmalari viloyat, tuman birlashmalari bilan naslchilik xo`jaliklari ishini boshqarib boradi. Bu tashkilotlarda naslchilik ishini yaxshilash bo`yicha chet ellardan keltirilgan zotli mollar bilan naslchilik xo`jaliklarini ta`minlash va sun`iy urug`lantirishni yaxshi yo`lga qo`yish ishlari yuklatilgan. Naslchilik zavodlari – naslchilik xo`jaliklarining oliy shaklidir. Ular zotni takomillashtirishni hal qiluvchi ahamiyatga ega. Bu zavodlarda eski liniyalar urg`ochi hayvon oilalari va hayvonlarning zavod tiplari takomillashtiriladi va yangilari yaratiladi. Naslchilik zavodlari – sun`iy urug`g`lantirish stansiyalarini va boshqa naslchilik xo`jaliklarini yuqori qimmatli nasldor erkak hayvonlar bilan ta`minlab turiladi. Naslchilik zavodlarida ko`pincha mashhur urug`g`boshilarni inbriding

www.arxiv.uz usulida urchitish qo`llaniladi. Bu erda juda puxta zootexnikaviy va naslchilik hisoboti yuritiladi. Ixtisoslashgan naslchilik xo`jaliklari - qimmatli nasldor erkak va urg`ochi hayvonlarni o`stirish, ularni sotish bilan shug`ullanadi. Bu erda olib boriladigan naslchilik ishlari naslchilik zavodlaridagi maqsadni ko`zda tutadi. Jamoa xo`jaligidagi naslchilik fermalaridagi naslchilik ishlari urg`ochi hayvonlar podasini yaxshilashga qaratilgan. Zotlarni tumanlashtirish ulardan kelgusida to`g`ri va samarali foydalanishni ko`zda tutadi. Barcha zotlarni zonalar, viloyatlar va tumanlar bo`yicha tarqatib urchitish muhim davlat tadbiri hisoblanib, rejalashtirilgan holda naslchilik ishini yaxshilashga qaratilgan. 1930 yildan beri davlat tomonidan ishlab chiqilgan barcha hayvon turlari bo`yicha ularni tumanlashtirish rejasi tuzilgan. Chorvachilikni jadallashtirish barcha zotlarni takomillashtirishni, yangi zotlarni yaratishga majbur qiladi. Bu ishlar ikki yo`nalishda borishi lozim: 1. Barcha mavjud zotlarni chet ellardan keltirilgan mashhur naslli erkak hayvonlar bilan yaxshilash, yangi zotlar yaratish; 2. Barcha mavjud zotlar orasida-ichida tanlash- saralash ishlari olib borib yuqori mahsuldorli-naslli tekshirilgan, yaxshilovchi erkak xayvonlari bilan urchitish. Bu ishni amalga oshirishda mustahkam oziqa bazasini tiklash lozim. Naslchilik kitoblari va ularni yurgizish. Mamlakatimizda xozirgi vaqtda naslchilik kitoblarining quyidagi shakllari mavjud: 1. Zavod naslchilik kitoblari: bunday kitoblar naslchilik xo`jaliklarida nasldor hayvonlar uchun yuritiladi. 2. Davlat naslchilik kitobi (DNК); bu kitob muayyan standartga javob beradigan barcha nasldor hayvonlar yoziladi. 3. Yuqori mahsuldor hayvonlar kitobi: bu kitobga tegishli zotning eng yaxshi hayvonlari yoziladi. 4. Viloyatlarda, sun`iy urug`g`lantirish va naslchilik birlashmalarida vaqti-vaqti bilan nashr qilib turiladigan, nasldor erkak hayvonlar kataloglari.

www.arxiv.uz 5. Naslchilik ishi va sun`iy urug`g`lantirish bo`yicha byulletenlar. Bu byulletenlar O`zaro Iqtisodiy Yordam Кengashining qishloq xo`jaligi bo`yicha doimiy komissiyasi tomonidan nashr qilinadi. Byulletenda eng mashhur nasldor erkak hayvonlar to`g`risidagi ma`lumotlar e`lon qilinadi. DNК har bir zot bo`yicha olib borilgan. Zootexnik va naslchilik hisobotlari asosida yuritiladi. 1 klass talablariga javob bergan hayvonlar DNКga yozilish uchun standart bo`lib xizmat qiladi. U yoki bu hayvon zotlari ustida ish olib boriladigan naslchilik ishlarini tashkil etishda yordam ko`rsatish uchun zotlar bo`yicha kengashlar (sovetlar) tuziladi. Кengashlar vazifalari: Zot ustida olib borilayotgan naslchilik ishlari rejasini tuzish; zot ichida yangi zavod tiplari, liniya va oilalarni vujudga keltirish uslubini tuzish va ko`rib chiqish; erkak hayvonlar naslining sifatiga qarab sinash ishlarini tashkil etish; naslchilik zavodlarida hamda naslchilik fermalaridan olingan nasldor yosh mollarni o`stirish va tarqatish rejalarini ko`rib chiqish; muayyan chorva moli zoti ustida naslchilik ishlari olib boruvchi ayrim naslchilik zavodlari bo`yicha naslchilik ishlari rejalarini tuzish va ko`rib chiqish; DNК va erkak hayvonlar kataloglarini nashr etish uchun ma`lumot tayyorlash; zotning yangi standartlarini tasdiqlash; zotdor erkak hayvonlardan foydalanish masalasini ko`rib chiqish va tegishli qarorlar qabul qilishdir. Naslchilik xo`jaliklari tarmog`g`i davlat naslchilik zavodlari, jamoa xo`jaligi naslchilik fermalari, davlat naslchilik birlashmalari va hayvonlarni sun`iy urug`g`lantirish stansiyalarini o`z ichiga oladi. Davlat naslchilik birlashmalari va naslchilik stansiyalarning asosiy vazifalari o`zi joylashgan zonalarda urchitilishga tegishli zotlarga mansub hayvonlarni takomillashtirish ishlarini tashkil qilish. Naslchilik xo`jaliklarda va naslchilik fermalarda nasldor erkak hayvonlardan zotni takomillashtirish rejasiga binoan, xususiy va guruhlab saralash asosida foydalaniladi. Ippodromlar-zotdor ayg`irlarning naslining sifatiga qarab baholash hayvonlarning ishchanligiga qarab tanlash, yosh hayvonlarni esa o`stirish

www.arxiv.uz usullariga baho berish yuzasidan tegishli ishlar olib boradi. Bu joylarda yo`rtoqi va chopqir otlar treningi hamda sinovi o`tkaziladi. Bu erga ot zavodlari va boshqa yilqichilik xo`jaliklaridan 2-2,5 yoshdagi toylar sinash uchun keltiriladi. Yo`rtoqi biyalar ippodromlarda 4-5 yoshgacha, ayg`g`irlar 6-8 yoshgacha miniladigan otlarning biyalari esa 3-4 va ayg`irlari 4-6 yoshgacha sinaladi. Кo`rgazma va marosimlar, ya`ni hayvonlarni namoyishga olib chiqish zotlarni takomillashtirishda muxim ahamiyatga ega. Hozirgi vaqtda respublikada yangi va yagona naslchilik xizmati tashkil qilingan. Bu tashkilot hozirgi zamon fan yutuqlaridan foydalangan holda butun kuchni mollarning genetik potensialini ko`tarib, mahsuldorlikni oshirib mahsulot sifatini yaxshilash va iqtisodiy samarasini ko`tarishga qaratilgan. Seleksion markazlar naslchilik xizmatida bo`lib, zotlar bo`yicha (sovet) kengash tashkil qilinib, naslli erkak hayvonlarni o`z avlodining sifati bo`yicha baholash ishlarini olib boradi. Respublika naslchilik ishi birlashmalari viloyat, tuman birlashmalari bilan naslchilik xo`jaliklari ishini boshqarib boradi. Naslchilik zavodlari – naslchilik xo`jaliklarining oliy shaklidir. Ular zotni takomillashtirishni xal qiluvchi ahamiyatga ega. Bu zavodlarda eski liniyalari urg`ochi hayvon oilalari va hayvonlarning zavod tiplari takomillashtiriladi va yangidan yaratiladi. Naslchilik zavodlari – sun`iy urug`lantirish stansiyalarini va boshqa naslchilik xo`jaliklarini yuqori qimmatli nasldor erkak va urg`ochi hayvonlar bilan taminlab turadi. Chorvachilikda hisob-kitobni to`g`ri va aniq yuritish naslchilik ishining asosiy omillaridan hisoblanadi. Bu ish ferma mudiri va zooinjenerlar, ularga tegishli odamlar zimmasiga yuklatiladi. Hisob-kitob ishlarining noaniqligi ferma raxbarlarining katta kamchiligi deb topiladi. Fermadagi mollarni tanlash va saralash ishlarining muvaffaqiyatli bajarilishi ularning har biriga xos bo`lgan ko`rsatkichlarni aniq hisobga olib borish bilan chambarchas bog`liqdir. Naslchilik ishida ikki xil hisob kitob boshlang`ich va yakunlovchi hisobotlardan iboratdir. Boshlang`g`ich hisob-kitoblarga: sigirlar urug`lantirilishi, sutdan chiqarilishi, tug`ilganlik haqida yoziladigan jurnal, buzoqlarning o`sishi, har qaysi

www.arxiv.uz sigir sut miqdori, sutdagi yog`g` prosenti (%), ularning sut berish tezligini hisoblab, yozib boriladigan jurnallar, mollarning vazni va gavda o`lchamlari, ularni boqish va bonitirovka qilish vedomostlari kiradi. Yakunlovchi hisob-kitob formalariga: sigir va buqalarning xususiy kartochkalari, zavod naslchilik kitobi va boshqa seleksiya ishlarining holatini analiz qilish uchun elektron-hisoblash mashinasiga tayyorlanadigan maxsus tug`ilgandayoq nomerlanadi va shu nomer bilan xilma-xil formalarga yoziladi. Bu nomer hayvon umrining oxirigacha saqlanib qoladi. Nomerlar 1 dan 9999 gacha bo`lib, keyin yana qaytadan 1 dan boshlanadi. Qoramolchilikda hayvonlarni nomerlashning xilma-xil usullari qo`llaniladi. Masalan, quloq qirrasini kesuvchi ombir bilan o`yib olish, tatuirovka- ignalar vositasidan, sirg`a taqish, birkalar taqish, shox yoki tuyoqlarini kuydirish, suyuq azot vositasida muzlatish va mollar bo`yniga nomer osish va hokazo. Bular orasida hozir eng keng tarqalgan usul tatuirovka ignasi vositasida tush rangini quloqning juni kamroq joyiga suqib nomerlashdir. To`g`g`ri va aniq nomer xayvon umrining oxirigacha saqlanadi. Bu usulning kamchiligi shundaki, qo`yilgan nomerni o`qish uchun molni ushlab, qekjg`ining ichki tomonini ag`g`darib, qarash kerak bo`ladi. Bu albatta ancha qiyin ish. Shu sababli ko`pincha tatuirovka vositasida nomerlangan mollar qekjg`iga plastmassadan yasalgan nomerlar yozilgan qo`shimcha isrg`g`a, birka, tugmalar qo`yiladi. Yosh mollarni sigirlar podasiga o`tkazishda, ularning qekjg`idagi nomeri o`ng shoxiga qo`ydirilib yoziladi. Naslchilik kitobiga yozilgan sigirlarning o`sha kitobidagi nomeri ularning chap qulog`g`iga yoki chap shoxiga qo`yiladi. Tovar fermalaridagi mollarni nomerlashda, ularning qulog`idan maxsus qaychi bilan ozgina qiyib olib tashlash usuli qo`llaniladi. Masalan, o`ng qekjg`ining uchidan chimdilib olinsa, - 100, chap qulog`ining uchidan olinsa – 200, o`ng qulog`ining ustidan olinsa – 1, chap qulog`ining ustidan qiyib olincha – 10, o`ng qulog`ining pastidan qiyib olinsa 3, chap qekjg`idan qiyib olinsa – 30, o`ng qulog`ining o`rtasidan teshilsa – 400, chap qulog`ining o`rtasidan kesilsa –

www.arxiv.uz 800 o`qiladi. Mana shu holda qiyib olingan joylarning raqamini qo`shish natijasida molning nomeri aniqlanadi. Кeyingi vaqtda qoramollarni nomerlashda sovuqdan foydalanilmoqda. Bunday nomerlash usuli qulay va og`g`riqsiz bajariladi. Vaholanki nomerlanayotgan hayvon uni sezmaydi ham, sovuq tamg`g`asi tekkan joylardagi jun oqimtiroq bo`lib o`sadi. Sovuq vositasidagi nomer hayvonning o`ng (bo`yniga, yoniga, sag`risiga) qo`yiladi. Odatda, bunday nomerlar uzoqdan ham yaxshi o`qiladi. Bunda suyuq azot ishlatiladi. Yosh va o`rtacha mollar uchun PTJ-3, voyaga etgan katta mollar uchun esa PTJ-4 asbobi ishlatiladi. Nomerlash bilan 1 vaqtda mollarga laqab berish mumkin. Odatda, laqablar oddiy, aniq va qisqa bo`lishi ham mumkin, 2-ta molga bir xil laqab qo`yish mumkin emas. Laqablar chiroyli, mayin, nozik bo`lishi shart. Masalan: yovvoyi, baxt, suluv, qaldirg`g`och kabi laqablar qo`yilsa maqsadga muvofiqdir. Qo`pol laqablar (jinni, ajina, opala, zahar, ofat singari) berish yaramaydi. Odamga xos, siyosiy, harbiy nomlar xam mollar uchun ishlatilmaydi. Naslchilik ishida hisoblash texnikalarini qo`llash. Hisoblash texnikasini qo`llash naslchilik hisobot ishlarini, mollar bontirovkasini, sun`iy urug`lantirish hisob-kitobini va uning natijalari ko`rsatkichlari ishlovini bir necha marta tezlashtiradi va unga sarf bo`ladigan mehnatni, vaqtni qisqartiradi. Lekin hisoblash-mashinalaridan, ayniqsa hisoblash perforasiya va elektron mashinalaridan foydalanish, butun naslchilik ishlarining hisobotini, unda ishlatiladigan ish qog`oz namunalarining sistemasini tubdan o`zgartirishini talab qiladi. Hisoblash perforasiya mashinalari 1 chi marta chorvachilik institutlarining naslchilik ishlarida qo`llanila boshladi. Ma`lumki, maxsus perfokartalar asosida ishlovchi hisoblash – perforasiya mashinalari faqat raqamlardan iborat bo`lgan axborotni ishlay oladi.

www.arxiv.uz Shuning uchun turli so`z bilan ifodalangan ko`rsatkichlar, oldin maxsus shifrlar bilan almashishini, ya`ni so`zlar o`rniga raqamlar qo`yilishi lozim. Buning uchun mashina stansiyasiga ishlash uchun keltiriladigan hujjatlarda maxsus shifrlar qo`yilishi lozimdir. Buning uchun mashina stansiyasiga ishlash uchun keltiriladigan hujjatlar maxsus shifrlar qo`yadigan grafalar bo`lishi shart. Naslchilik ishlarining hisoboti hayvonlarning individual kartochkalari asosida, hisoblash mashinalari stansiyasida ishlab chiqilsa, ish yanada osonlashadi. Bunday kartochkalar mollar bonitirovkasining umumiy hisobotini (vedomost), buqalarni bolalarining sifatiga qarab baholashda kerak buladigan xamma jadvallarini tuzish uchun imkon beradi. Кartochkalar nasldor mollar tug`ilganidan to podadan chetlashtirilguncha bo`lgan, nasldorlik ishi uchun zarur bo`ladigan irsiy va mahsuldorlik ko`rsatkichlarini yozib borish uchun muljallangan. Bunday kartochkalar maxsus karton qog`g`ozda bosmadan chiqariladi va ishlatish uchun qulaylashtirilgan. Ular hisoblash perforasiya – mashinasida ishlash uchun mo`ljallangan. Naslchilik ishi ko`rsatkichlarini hisoblash-mashinalari yordamida ishlash juda kam vaqt va mehnat talab qiladi. Masalan, naslchilik ishi va mollarining bonitirovkasi ma`lumotlari qulda ishlansa, taxminan 2 oy vaqt sarflanadi. Agar klavishli hisoblash mashinasida ishlansa unga 8 kun, hisoblash- perforasiya mashinasida 3 kun, Elektron – hisoblash mashinasi «Ural»da faqat 1 soat vaqt ketadi. Naslchilik ishida hisoblash texnikasini keng joriy etish, yaqin orada, yanada ko`proq samara beradigan yangi hisoblash mashinalari ixtiro qilishga hamda katta mashina hisoblash markazlarini qurish uchun imkon tug`diradi.

Похожие

Tabiiy fanlarning zamonaviy konsepsiyasi fani, maqsadi, vazifasi va o'rganish uslublari, rivojlanish tarixi

Tajriba tabiatshunoslikni o'qitishning yetakchi uslubi sifatida, amaliy uslublar, ularning turlari__2

Darsdan va sinfdan tashqari mashg’ulotlar

Mevachilik va uzumchilikning xalq xo’jaligidagi ahamiyati

Darsdan va sinfdan tashqari mashg`ulotlar