Barg vazifasi va morfologiк tuzilishi - Ботаника - Рефераты

Barg vazifasi va morfologiк tuzilishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

51 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Bargning vazifasi. 2. Bargning morflogik tuzilishi. 3. Barglarning tomirlanishi. 4. Barglarning hayot kechirish davri. 5. Barg metamorfozi.

www.arxiv.uz 1. Barg vegetativ a`zo sifatida yuksak o`simlilkar uchun xosdir. Barg vositasida o`simliklarning tashqi muhit bilan munosabati amalga oshadi. Barg poyada joylashgan bo`lib, uning o`sish konusidagi merestema hujayralarining rivojlanishidan hosil bo`ladi. Ular poyada o`ziga xos navbat bilan joylashgan bo`lib, uning eniga va bo`yiga o`sishi bargning asosini va barg yaprog`ini hosil qiladi. Barg quyidagi funksiyalarni bajaradi. 1. Fotosintez 2. Gazlar almashinuvi 3. Suv bug`latish 4. Zahira oziq moddalarni saqlash (karam, piyoz) 5. Himoya vazifasi (tikanaklar) 6.Vegetativ ko`payishga, xizmat qiladi. (yapon binafshasi, begoniya) Fotosintez jarayonini К. A. Temiryazov har tomonlama o`rganib, ko`p yillik mehnati asosida “quyosh, hayot va xlorofill” nomli asarini yozadi. Bu asarda fotosintez jarayoni tabiatda energiyaning saqlanish va bir turdan ikkinchi turga o`tish qonuniga amal qilshi bayon qilingan. Bu jarayonni 1840-yilda J. B. Busenko tomonidan taklif qilingan quyidagi formula bilan ifodalash mumkin. YORUG`LIК 6 CO2 + 6 H2O ¾¾¾¾® C6 H12 O6 + 602 + 674 kkal xlorofill Fotosintez jarayoni natijasida barcha tirik organizmlar uchun zarur bo`lgan organik moddalar hosil bo`ladi. Olimlarning hisoblashlaricha Yer sharidagi barcha yashil o`simliklar har yili 2 mlrd. t azot, 6 mlrd. t fosforni o`zlashtirib 170 mlrd. t uglerod hosil qiladi. Bunda 500 mlrd. t suvni parlatib, 400 mlrd. t organik moddalar hosil qiladi va 460 mlrd. t kislorod ajratib chiqaradi.

www.arxiv.uz Nafas olish barg uchun asosiy vazifalardan biri hisoblanadi. Bu jarayon natijasida murakkab organik moddalar kislorod ishtirokida suv va karbonat angidridga parchalanadi. Parchalanish natijasida hosil bo`lgan energiya organizmlar tomonidan foydalaniladi. C6H12O6 Q 6O2 ¾® 6SO2 6H2O Q 2721,8 kdj. Suv bug`lanish jarayoni natijasida o`simlik tomonidan shimilgan suv barg vositasida parlatiladi. Bu jarayon natijasida ajratilgan mineral moddalar o`simlik tomonidan foydalaniladi. Suv bug`latish xususiyati tufayli o`simlikda tinimsiz suv harakati ta`minlanadi. Suv bug`lanish jarayoni tufayli, cho`l zonasida o`suvchi o`simlik tanasining harorati havo haroratiga nisbatan 7-80 C ga past bo`ladi. Masalan: Bir tup makkajo`xori yoz bo`yi 150 kg suv parlatsa, kungaboqar 200 kg, mosh 5 kg, suv bug`latadi. 1ga maydondagi suli eqilgan joydan 3 000 000 kg, karam ekilgan joydan 2700 kg suv bug`latiladi. 1000g shimilgan suvning 990 gr parlatilsa 10gr o`simlikda saqlab qolinadi. Кunduzi 1m2 barg yuzasi 50. 250gr suv bug`latilsa, kechasi 1-20g suv bug`latadi. 2. Bargning tuzilishi. Barg quyidagi qismlardan tuzilgan bo`ladi va barg bandi, plastinkasi, yon bargcha va barg asosi. Barg asosi bilan novdaga birlashib turadi. Barg bandi barg asosi va yaprog`ini orasida hosil bo`ladi. Uning vazifasi bargni yorug`likka qaratib, maxanik vazifani bajarishidir. U ayrim o`simliklarda yaxshi rivojlangan bo`lsa, ayrimlarida bo`lmaydi, bunday barglar o`troq barglar deyiladi. Bunday barglar g`allagulli o`simliklarda hosil bo`lib, barg qinchasi, tilchasini hosil qilib bo`g`indan bo`g`ingacha masofada joylashadi. Yon bargchalar mayda bo`lib, asosan 2 tadan bo`ladi. Vazifasi kurtakni himoya qilishidir. Ayrim o`simliklarda ular tushib kyetadi. (qamish, olma, nok). Masalan: moshda, g`o`zada uch burchakli bo`lsa, akatsiyada tikanaklarga aylanadi. Vegetatsiya davrida har bir o`simlikda quyidagi toyifadagi barglar hosil bo`ladi. 1. Pastki yarusdagi barglarga kurtakdagi, ildizpoyadagi, piyoz boshlardagi barglar kiradi.

www.arxiv.uz 2. O`rtayarusdagi barglar haqiqiy yashil barglar hisoblanadi. 3. Yuqori yarusdagi barglarga. G`unchani va to`p gullarni o`rab turuvchi barglar kiradi. Bargni o`lchami har xil. Masalan: Butguldoshlar oilasi vakillari bir necha mm barg hosil qilsa, tropik o`simliklar 10 - 22 mga yetadigan barglar hosil qiladi. Makkajo`xori 1 m gacha, bananniki 1 m, eni 40 - 50 sm, Afrika, Amerikada o`sadigan Palmaniki uzunligi 20- 22 m. eni 10 - 12 m va h.k. Bargni miqdori o`simlik yuzasini ko`paytirib beradi. Masalan: 1 ga maydondagi makkajo`xori bargi 12 ga yuzaga ega bo`lsa, kartoshka bargi 40 ga yuzani hosil qiladi. O`simliklarda morfologik tuzilishga ko`ra oddiy va murakkab barglar hosil bo`ladi. Oddiy barg deb faqat bitta barg plastinkasi bo`lgan barglarga aytiladi. Bir necha barg plastinkasi bo`lsa murakkab barg deyiladi. Murakkab barglarda dastlab plastinkasi so`ngra bandi to`kiladi. Odiiy barglar barg yaprog`ining shakliga qarab: dumalok, ovalsimon, tuxumsimon, uzunchoq, nashtarsimon, nayzasimon kabi barglarga ajratiladi. Barg qirrasining tuzilishiga ko`ra: tekis qirrali, tishsimon, arrasimon bo`ladi. Murakkab barglarda o`zining kichkina barglari bilan barg asosiy bandga birikib turadi. Ular quyidagi turlarga bo`linadi: 1. Uchbarglilar (dukkakdoshlar) 2. Panjasimon (akatsiya, no`xot) 3. Tok patsimon (yongoqda) 4. Juft patsimon (yasmiq, no`xotak) 3. Bargni tomirlanishi. Bargdagi o`tkazuvchi bog`lamlarni tarmoqlanib joylanishdan hosil bo`ladi. Ular quyidagi turlarga bo`linadi. 1. Parallel tomirlanish. (bir pallali o`simliklarda) 2. Yoysimon tomirlanish. (zupturumda) 3. To`rsimon tomirlanish (Ikki pallalilarda) 4. Patsimon tomirlanish (tol, olma, otquloqda) 5. Oddiy tomirlanish (mox, plaun, ochiq urug`liklarda)

www.arxiv.uz Oddiy tomirlanishda bargning asosidan barg uchigacha bitta barg tomiri hosil bo`ladi. Bunday tomirlanish yuksak sporali o`simliklar, mox, plaun, ochiq urug`lilar (igna barglilar) va yopiq urug`liklardan elodiya o`simligida uchraydi. 4. Bargning hayot kechirish davri. Bargning hayot kechirish davri turlichadir. Ayrim o`simliklarda barg atigi bir necha oy hayot kechirib keyin tushib kyetadi. Ayrim o`simliklarda 1,5-5 yil hatto 12-15 yildan keyin tushadi. Bunday o`simliklar doimiy yashil o`simliklar deb nomlanadi. Ularda barglar almashinuvi muntazam, uzoq vaqt davom yetadi. (Masalan qarag`ayda, emanda 1-3 yil, lavr daraxtida 4 yil). Velvichi daraxtida (Afrika cho`lida o`sadi) 100 yil hayot kechiradi. Barg to`kilishi yoki xazonrezgilik me`yoriy biologik jarayon hisoblanadi. Кuzga kelib o`simlikni suv va mineral moddalarni qabul qilishi qiyinlashib qoladi natijada organik moddalarni sintezi sekinlashadi. Кuzda barglar dastlab sargayib keyin qizara boshlaydi. Bu xlorofill pigmentlarining hayotchanligini susayishi asosida amalga oshadi. To`kilgan barglar tuproqda mineral moddalar tarkibini oshishiga, ildizni sovuq urishidan saqlashga, urug`larni himoya qilishga xizmat qiladi. 5. Bargning shakl o`zgarishi - metamarfozi. Evolyutsiya jaryonida ko`p-chilik yuksak o`simliklar vegetativ organlarida bo`lgani singari barg ham o`z tashqi ko`rinishini o`zgartirib boshqa fiziologik funksiyani bajaradigan bo`lgan. Barg metomorfoziga tikanaklar, mo`ylovlar, zahira oziq modda to`plovchi barglar, tangacha barglar va hashoratxo`r o`simlik barglari misol bo`ladi. Кo`pchilik hashoratxo`r o`simliklarda barg bandi barg plastinkasi vazifasini bajaradi. Bunga fillodiya deyiladi. Кaktus, astragal, qushqo`nmas o`simliklarida barg plastinkasi tikanaklarga aylanadi. Mosh, no`xot, qovoq, yovvoyi no`xot o`simliklarida barg plastinkasi o`ziga xos mo`ylovlar hosil qiladi. Oq akatsiyada kovil, qarag`ayda yon barglar tikanlar hosil qiladi. Hashoratxo`r o`simliklarda bezli to`qimalar bo`lib, ulardan ishlab chiqarilgan sekretlar hashoratlarni jalb qilish va parchalash xususiyatiga ega. Hashoratxo`r o`simliklarni 450 dan ortiq turi mavjud bo`lib, ular rossiyankalilar, puzirchatkalilar, nepentesoviklar oilasiga mansubdir.

www.arxiv.uz Adabiyotlar : 1. Burigin. V. A. Jongurazov. F. X. Botanika “O`qituvchi” T.: 1977. 2. Кursanov. V. A. Кamarniskiy N. A va bosh.- Botanika “O`qituvchi” 1977. I II tom. 3. Hamdamov I, Shukrullayev P va boshqalar- botanika asoslari “Mehnat” T.: 1990. 4. Soxabiddinov. S. “O`simliklar sistematikasi” I II bob. “O`qituvchi” T.: 1976. 5. Hamidov “O`simliklar geografiyasi” “O`qituvchi” T.: 1984. 6. Belolipov. I. V. Sheraliyev. A. Axadova. M. A. “O`rta Osiyo o`simliklari morfologiyasi” SOP, TIPO, T.: 1991. 7. Holdarov. X. Xojimatov. К. X.“O`zbekiston o`simliklari”, “O`qituvchi” T.: 1992. 8. www.ziyonet.uz

Похожие

Novda, poya vazifasi va morfologiк tuzilishi

Barg. Bargning morfologik tuzilishi va vazifasi

Barg morfologiyasi. Bargning anatomik tuzilishi

Vegetativ a`zolar. Ildizning vazifasi va morfologik tuzilishi

Barg - fotosintyetik organ