Barg morfologiyasi. Bargning anatomik tuzilishi - Ботаника - Рефераты

Barg morfologiyasi. Bargning anatomik tuzilishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

61 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Barg vazifasi 2. Barg qismlari 3. Barg plastinkasining tuzilishi 4. Bargning poyaga joylanishi 5. Murakkab barglar 6. Barg metamorfozasi 7. Barg ichki tuzilishining xillari 8. Barg ichki tuzilishining o`simlikning yashash sharoitiga bog`liqligi 9. Dorzoventral barg anatomiyasi 10. Izoloterial barg anatomiyasi 11. Radial barg anatomiyasi

www.arxiv.uz Barg morfologiyasi-Folium . Barg o`simligining asosiy vegetativ organi bo`lib hisoblanadi. Barg birinchi marotaba urug` embrionidan yoki kurtakdan o`sib chiqadi. Barg pastki tomoni bilan o`sadi. Ba`zi o`simliklarda ma-salan: qirqquloqsimonlarda barg uchi bilan o`sadi. Ko`pchilik o`simliklar bargi baxorda chiqib kuzda to`kiladi. Ba`zi o`simliklarning bargi esa bir necha yil to`kilmasdan turadi. Masalan: qarag`ayning bargi 3 yil,archaning bargi 10 yil, velvichiya deb atalgan o`simlikning bargi 100 yil to`kilmasdan tura oladi. Barg asosan 2 qismdan iborat: 1.BARGNING BANDI (Chereshok) 2.BARGNING PLASTINKASI Go`za bargi: 1-barg tomirlari, 2-barg yaprog`i, 3-barg bandi. Ba`zi o`simliklarning bargi bandsiz bo`ladi, (sidyachiy list) Masalan, ko`knorining bargi. Ba`zi o`simliklarning bargi qinli (Vlagalishniy list). Masalan: G`alladoshlarning bargi, soyabongullilarning oilasiga kirgan o`simliklar. Lolaning bandsiz bargi Terakning to`rsimon tomirli bargi Bug`doyning parallel tomirli bargi Barg bandli ham bo`ladi. Bunga chereshkovыy list deyiladi. Ba`zi o`simliklarning bargining tagida qo`shimcha bargi ham bo`ladi. (prilistnik) Masalan:no`xat, g`o`za barglari tagida. Agar barg plastinkasi 1 ta bo`lsa oddiy barg deyiladi. Barg plastinkasi butun yoki qirqilgan bo`lishi mumkin. Agar barg plastinkasi o`rta tomiriga nisbatan 3/1 qismi qirqilgan bo`lsa, bo`lakli barg (lopastnoy list) deyiladi: chinor, anjir, g`o`za, terak, dub barglari. Agar barg plastinkasi bundan ham chuqurroq qirqilgan bo`lsa, ammo o`rta tomirigacha yetmagan bo`lsa, kesik barg (razdelnыy list) deyiladi. Mas:qoqio`t,jag`-jag`. Agar barg plastinkasi o`rta tomirigacha qirqilgan bo`lsa, ajralganbarg (rassechyonnыy list) deyiladi. Mas: pomidor, kartoshka. Barg plastinkasining cheti tekis qirrali (selnokraynыy)yoki tishsimon (zubchatыy) arrasimon (pыlchatыy) yoki o`yiqsimon (gorodchatыy) bo`lishi mumkin.

www.arxiv.uz Barg plastinkasi har xil shaklda:ninasimon, chiziqsimon, lansetsimon, yuraksimon, buyraksimon, tuxumsimon, nayzasimon, strelkasimon va boshqa bo`lishi mumkin. Turli shakldagi barglar: 1-qalami, 2-ellipssimon, 3-yuraksimon, 4-buyraksimon, 5-o`qsimon. O`rikning bargi(oddiy barg). Barg plastinkasi har xil kattalikda bo`ladi. Mas: Gruziyada o`suvchi Pterium barg nixoyat darajada katta bo`ladi. Odam bemalol ko`rpa qilib ustiga yopsa bo`ladi. Barg poyaga xar xil ravishda o`rnashadi. Ba`zi o`simliklarning bargi poyada ketma-ket (ocherdnoy, spiralnыy) Mas: tol, terak barglari. Barg poyada qarama-qarshi(suprotinnыy) o`rnashgan Mas: labsimongullilar oilasiga kiradigan o`simliklar, yalpiz, shalfey. Ba`zi o`simliklarning bargi poyada xalqasimon ravishda (mutovchatыy)joylashgan. Sambitgul o`simligining bargi 3 tasi 1 ta joydan. Bargning asosiy bandi bo`lib, shu asosiy bandga bir nechta bargchalar o`zlarining bandchalari bilan joylashgan bo`lsa, murakkab barg (slojnыy list) deyiladi. Murakkab barglar bir necha xil bo`ladi: 1. 3 plastinkali murakkab barg (troychatoslojnыy list) Mas: qulupnay, bedananing bargi. 2. Toq patli murakkab barg.(neparnoperistoslojnыy list) Mas: na`matak, yong`oq, akatsiya bargi kiradi. 3. Juftpatli murakkab barg(parnoperistoslojnыy list) Mas: no`xatning bargi, sariq akatsiyaning bargi. 4. Panjasimon murakkab barg (palchatoslojnыy list) Mas: nasha, kashtanning bargi Hashorotho`r o`simliklar: 1-drosera, 2-nepentes(kuvacha), 3-kaliforniya darlingtoni, 4-qapqonli hashorotho`r, 5-suv qaroqchisi, 6-aldrovanda. Barg plastinkasining tomirlanishi har xil bo`ladi. Bir pallali o`simliklarning bargi parallel yoki yoysimon tomirlangan bo`ladi. (parallelonervnыy, dugonervыy)

www.arxiv.uz Moy landыshining bargi yoysimon: bug`doy,jo`xori arpaning bargi parallel tomirlangan bo`ladi. Ikki pallali o`simliklarning bargi to`rsimon tomirlangan bo`ladi (setchatonervnыy). To`rsimon tomirlanish 3 xil bo`ladi: 1.PATSIMON TOMIRLANISH (Peristonervnыy) 2.BARMOQSIMON (Panjasimon), (palchatonervnыy) tomirlanish 3.YULDUZSIMON ( zvyozdchatonervnыy)tomirlanish Turini o`zgartirgan barglar Ba`zi o`simliklarning bargi asosay vazifadan tashqari, qo`shimcha vazifalarni ham bajaradi. Mas: kurtaklarning tashqi tomonidagi qobiqsimon barglar meristemani tashqi sharoitdan saqlab turadi. Piyozning tashqi tomonidagi quruq barglar ichki tomonidagi qismlarini qurib qolishidan saqlaydi. Ba`zi bir o`simliklarning barglari qismlarini qurib qolishidan saq-laydi. Makkajo`xorining so`tasini o`rab olgan barglar ham jo`-xori donini quyosh ta`sirida qurib qolish, chirish va qurtlarning yeb ketishidan saqlaydi. Ba`zi o`simliklarning barglari qisman yoki butunlay tikonga aylangan bo`ladi. Mas: qushqo`nmas, qo`ytikan deb atalgan o`simliklarning barglari qisman tikanga aylangan bo`ladi. Kak-tus va Barbaris o`simliklarining barglari esa butunlay tikanga aylangan. Demak, tikanlar o`simliklarni himoya qiladi. Agava va Aloe degan o`simliklarning barglarida suv zapaslari to`planadi. Ba`zi bir o`simliklarning barglari gajakka aylangan. Bu gajakka aylangan barglar yordamida o`simlik biror narsaga osilib yoki chirmashib o`sadi: Mosh, loviya, no`xat. Avstraliyada o`suvchi Avstraliya akatsiyasining bargining bandi yaxshi taraqqiy etib,barg plastinkasiga aylangan bo`ladi. Bunday barglarni 2 Fillodiya deb ataladi. Plastinkaga aylangan barg bandida fotosintez protsessi bo`ladi. Demak, barg bandining plastinkasiga aylanishi fotosintez protsessiga bo`lgan talabdan deyiladi. Ba`zi bir o`simliklarda oqsil modda yetishmaganligi sababli barg xashorat tutadigan qopqonga aylanadi. Bunday o`simliklarga: Rosyanka, Muxolovka, Puzirchatka, Kuvshinkalar kiradi. Gul kosachasi, otalik va onaliklari qiyofasini

www.arxiv.uz o`zgartirgan barg ekanligini nemis shoiri va tabiatshunosi Gyote aniqlagan. Ba`zi bir o`simliklarning barglari yordamida vegetativ uchraydi. Mas:Begoniya va fikus. Ba`zi bir o`simliklarning barglari ildiz vazifasini ham bajaradi. Mas: suv qirqqulog`i-Salviniya Salvinia natans. Bu o`simliklarda 2 xil barg:suvning yuzasidagi va suvning ichkarisidagi barg deyiladi. Suvning ichkarisidagi barg ildiz vazifasini bajaradi. Barg juda ham o`zgaruvchan organ. Bargning o`zgarishi o`simlikning yashash sharoitiga bog`liq. Ba`zan bir tup o`simlikning o`zida ham xar xil barglar uchraydi. O`simlikning pastki, o`rtasidagi, yuqoridagi barglar. Odatda o`rta barglar o`simliklar uchun tipik barg bo`lib xisoblanadi. Barg anatomiyasi Bargning ichki tuzilishi 3 xil bo`ladi: 1.DORZOVENTRAL 2.IZOLOTERIAL 3.RADIAL Dorzoventral bargning yuqori tomoni pastki tomonga o`xshash bo`lmaydi.Chunki yuqori tomonda qoziqsimon to`qimalar, pastki tomonda esa, bulutsimon to`qimalar joylashgan. Izoloterial bargning yuqori tomoni pastki tomoniga o`xshash bo`ladi. Bargning yuqorida ham,pastki tomonida ham qoziqsimon to`qimalar joylashgan. Radial bargning tuzilishi novdaga o`xshash bo`ladi.Bargning ichki tuzilishi o`simlikning yashash sharoitiga ham bog`liqdir. Issiq sharoitda yashaydigan o`simliklarni Kserofit o`simliklar deyiladi. O`rta iqlimda yashaydigan o`simliklarni Mezofit deyiladi. Suv va nam sharoitda yashaydigan o`simliklarni Gidrofit deyiladi. O`simliklarning bargi epidermis bilan qoplangan. Ba`zi o`simliklarning bargi ko`p yillik bo`lsa ham, (archa, qarag`ay) epidermis bilan qoplangan.Epidermisning ustida Kutikula qa-vati yoki mum izlari bo`ladi. Kserofit sharoitda yashaydigan o`simliklarning bargining epidermisida kutikula qavat qalin, epidermis bir necha qavat. Bu o`simliklarda qoziqsimon to`qima yaxshi taraqqiy etgan. Mezofit sharoitda yashaydigan o`simliklarda epidermis 1 qavat, qoziqsimon to`qima ham

www.arxiv.uz bargning yuqori tomonidan odatda bir qavat joylashgan bo`ladi. Ba`zan 2 qavat ham bo`lishi mumkin. Gidrofit sharoitda yashaydigan o`simliklarda qoziqsimon to`qima bo`lmaydi. Kserofit sharoitda yashaydigan o`simliklarda ustitsalar fa-qat bargning pastki tomoniga joylashgan bo`ladi. Mezofit sharoitda yashaydigan o`simliklarda ustitsalar barg-ning asosan pastki tomonida, qisman yuqori tomonga joylashgan bo`ladi. Gidrofit sharoitda yashaydigan o`simliklarda esa, ustitsalar bargning yuqori va pastki tomoniga joylashgan bo`ladi. Bargning plastinkasi 2 qismdan iborat: 1.Bargning yumshoq qismi- Mezofil 2.Bargning tomir o`tgan qismi Bargning yumshoq qismi mezofillda qoziqsimon va bulutsimon to`qimalar joylashgan. Barg kesmasining mikroskopda ko`rinishi: 1-ustki po`sti, 2-barg eti, 3-tomirlari, 4-orqa tomonidagi po`sti, 5-og`izchalari, 6- og`izchadagi oxirgi hujayralar(kattalashtirib ko`rsatilgan). Shuvoq bargining ko`ndalang kesimi. B-tuk, жв-bezli tuk, эв-ustki epidermis, эн-ostki epidermis, пт-ustunsimon to`qima, ксс-o`rtangi qavat, нн-o`tkazuvchi bog`lam, к-kutikula. Odatda qoziqsimon to`qimaning ichkari tomonida bulutsimon to`qima joylashgan. Qoziqsimon to`qima zich joylashgan bo`ladi. Bulutsimon to`qimaning xujayralari orasida bo`shliq bo`ladi. Bargning mezofil qismida ba`zi xujayralarda kristallar to`planadi. Ba`zilarning xujayrasida suv zapaslari to`planadi. Ba`zan mezofillda toshsimon xujayra sklereid uchraydi. Mas:choyning bargida. Ba`zan o`simliklarning mezofilida oshlovchi dubil moddalar, efir moylari va boshqa moddalarni ishlab chiqaradigan xujayralari uchraydi. Mas: lavr, evkalipta, magnoliya va boshqalar. Qoziqsimon va bulutsimon to`qimalarni-assimilyatsion to`qima deb ham yuritiladi.Chunki ularning xujayrasida fotosintez protsessi bo`lib turadi. Bulutsimon to`qi-ma siyrak joylashganligi uchun xujayralar oralaridan xavo

www.arxiv.uz o`tib turadi. Natijada barg shamollatib turiladi. Shuning uchun bu to`qimani ventelyatsion to`qima deb ham yuritiladi. Bargning tomir o`tgan qismida mexanik to`qima kollenxima, asosiy to`qima, hamda o`tkazuvchi to`qima bog`lamlari joylashgan. O`tkazuvchi to`qima bog`lamlarining soni 1 tadan 7 tagacha boradi. O`tkazuvchi to`qima bog`lamida kambiy bo`lmaydi. Ya`ni o`tkazuvchi to`qima bog`lami yopiq bo`ladi. O`tkazuvchi to`qima bog`lami kolloterial tipda tuzilgan. Floema kollenximaning pastki tomoniga joylashgan bo`ladi. (Poyadan farqi) bargning yumshoq qismiga qattiqlik beruvchi mod-dalarni idioblast deyiladi. R a d i a l b a r g Radial bargga misol qilib, qarag`ay bargini olamiz. Radial barg. Qarag`ayning bargi ko`p yillik bo`lsa ham, boshqa barglarga o`xshash epidermis bilan qoplangan. Epidermis xujayralarining po`sti qalin, tashqi tomondan kutikula bilan qoplangan. Ustitsalar epidermisda chuquroqda joylashgan. Epidermisni ichkari tomonida mexanik to`qima Gipoderma joylashgan. Gipoderma bargga qattiqlik berishdan tashqari, epidermis shikastlanganda qoplog`ichlik vazifasini bajarib turadi. Bargning assimilyatsion to`qimasi chokli parenxima (skladchataya parenxima)dan tashkil topgan.Chokli parenximada xujayra ichkari tomonga kiradi. Assimilyatsion to`qima bargning po`stloq qismiga joylashgan. Bargning po`stloq qismida smola yo`llari bor. Smola yo`li atrofida 2 qavat xujayralar joylashgan.1 qavati tirik xujayralardan iborat bo`lib, uni Epitelial xujayra deyiladi. Ba`zi olimlarning fikricha epitelial xujayralar smola ishlab chiqaradi. Epitelial xujayra atrofida mexanik to`qimaga kiruvchi o`lik xujayralar joylashgan. Bargning markaziy qismi ichkari tomoniga joylashgan. Markaziy qismida asosiy to`qima, mexanik to`qima sklerenxima hamda o`tkazuvchi to`qima bog`lamlari joylashgan. O`tkazuvchi to`qima bog`lamlarida floema ksilemaning yuqori tomoniga joylashgan bo`ladi. (Poyaga o`xshab) Qarag`ay ochiq urug`li o`simliklarga kirgani uchun o`tkazuvchi to`qimada suv naylari bo`lmaydi. Suv naylari vazifasini traxeidlar bajarib turadi, ya`ni suv va suvda erigan moddalar traxeidlar orqali o`tib turadi.

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1. V.A.Burыgin. F.X.Jongurazov., J.K.Saidov., G.D.Mustaqimov Botanika va o`simliklar fiziologiyasi. T, "O`qituvchi"nashriyoti 1972 yil. 2. L. I. Kursanov., N. A. Komaranitskiy.V.F.Razdorskiy. A.A.Uranov. Botanika I,II tom.T."O`qituvchi nashryoti 1963-72y. 3. V.G.Xrjanovskiy. Kurs obshey botaniki.Chast I,II.M."Vыsshaya shkola "1982 god. 4. I.Xamdamov., I.Shukurullayev., YE.Tarasova., YU.Qurbonov., A.Umirzoqov. Botanika, asoslari.T., Mehnat 1990 yil. 6. G.P.Yakovlev., V.A.Chelombыtko. Botanika.M.Iz-vo "Vыsshaya shkola" 1990 god. 7. Xolida Mirfayoz qizi. Maxkamova. Botanika. T."O`qituvchi» 1995 yil. 8. www.ziyonet.uz

Похожие

Barg. Bargning morfologik tuzilishi va vazifasi

Poya morfologiyasi. O‘t o‘simliklarning poyasining anatomik tuzilishi. Daraxtsimon o‘simliklar poyasining anatomik tuzilishi va eniga

POYA MORFOLOGIYASI. O‘T O‘SIMLIKLARNING POYASI-NING ANATOMIK TUZILISHI. DARAXTSIMON O‘SIM-LIKLAR POYASINING ANATOMIK

Barg vazifasi va morfologiк tuzilishi

Poya morfologiyasi. O`t o`simliklarning poyasining anatomik tuzilishi. Daraxtsimon o`simliklar poyasining