Биометрия фанининг предмети ва амалий тушунчалари - Биотехнология - Рефераты

Биометрия фанининг предмети ва амалий тушунчалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

39 KB

Биометрия фанининг предмети ва амалий тушунчалари Режа: 1. Биометрия фанининг предмети ва амалий тушунчалари. 2. Аломатлар ва уларнинг хусусиятлари. 3. Аломатларнинг классификациялаш. 4. Кузатиш натижаларининг ўзгартириш сабаблари.

Биометрия фанининг предмети ва амалий тушунчалари Ҳар қандай трик табиатга хос объектларни ҳисоб ва ўлчов нуқтаи назардан ўрганиш биометрия фанининг ўрганиш сохасини ташкил қилади, яъни объектларни сифат ҳолатини ўрганиш мақсадида миқдорий ёндошиш (яка миқдорий берилган эмас, миқдорий берилганлар гуруҳи), яъни статистик қонуниятларни ифодаланиши мумкин бўлган ҳисоб ва ўлчов берилганлари назарда тутилиши. Биометрия фанини предметини ҳамма табиий тирик объектлар ташкил килади. Одатда бирор бир параметрни кузатиш деганда, алоҳида якка кузатилган берилган эмас, кузатишни характерлайдиган берилганлар динамикаси тушинилади. Мисол учун касалликни бир неча вақт оралиғида бирор бир параметрини кузатиш тушунилади, яъни касалликни температурасини бирор бир вақт интервалида кузатилиши. Бундай нисбий бир жинсли берилганлар тўпламига статистик тўплам дейилади. Статистик тўплам тушунчаси – биометрияни энг асасий тушунчалардан бири ҳисобланади. Статистик тўплам берилганларни бир жинслиликга асосланади. Мисол учун генетик структураси ҳар хел бўлган биологик объектлар ҳар хел радиацион нурларни таъсирини акслантирувчи берилганлар тўпламига статистик тўплпм дея олмаймиз, чунки бундай тўплам ҳеч қандой қонуниятни тушунтиролмайди ва ҳеч қандой динамиканиям қуриш мумкин эмас, яъни информативлик даражаси жуда паст. Статистик тўплам тушунчаси билан биргаликда статистик комплекс тушунчаси хам мавжуд. Агар статистик тўплам нисбатан бир жинсли бирликлардан иборат бўлса, унда статистик комплекс ҳар хил гуруҳлардан ташкил топиши мумкин, яъни масалани комплекс ўрганиш мумкин. Мисол: 1) буғдойзорда буғдой бошоғидаги донларни сонини кузатиш давомида тўпланган берилганлар статистик тупламни ташкил килади; 2) буғдойзорда буғдой бошоғидаги донлар сони, донлардаги крахмал фойизи,

буғдой бошоғини узунлиги ва ҳоказо аломатларни кузатиш давомида тўпланган берилганлар статистик комплек с тўпламини ташкил қилади. Аломатлар ва уларнинг хусусиятлари Умумий маънода «аломат» с ў зи асосида хусусият тушинилади, ана шундай хусусият асосида бир предмет иккинчи бир предметдан фарқ қилади. Биология соҳасида аломатлар деганда, объектларни тузилиши, ривожланиш функцияларини шундай бир ўзига хос хусусиятлари назарда тутиладики, улар бир тажрибавий кузатишлардан иккинчисига ўтилганда предметларни бир-биридан фар қ ини кўрсатади. Мисол учун тадқиқотни буғдой ёки арпа бошоғидаги донларни сони қизиктирсин. Бу ерда донларни бошоқдаги сони аломат б ў либ хизмат қилади. Буғдойзор эса кузатиш объекти булиб хизмат қ илади. Бошоғдаги донларни сонини кузатиш асосида тўпланган берилганлар статистик тўпламни ташкил қилишади. Биологик аломатларнинг характерли хусусиятлардан бири, бир кузатишдан икинчи тур кузатишга ўтилганда, уларни қийматларини ўзгаришидир, яъни маълум бир ўрта қиймат атрофида тебраниши. Мисол ҳар хел бошоқдаги донларни сони, бир турдаги сигирларни сутини ёғлилигини ўзгариб туриши ва хоказолар. Аломатларни классификациялаш Ҳамма биологик аломатлар ўзгарувчан бўлишлигига қарамасдан, уларни доимо кузатиш мумкин. Демак, аломатларни сифат ва миқдорига қ араб классификациялаш мумкин. Сифат аломатлар ўзини сифат хусусиятлари билан характерланади. Мисол учун ўсимликларни, гулларини ранги орқали ажратиш мумкин. Микдорий аломатлар туғридан-туғри ўлчашга асосланган бўлиб, миқдорий характерланади. Мисол, бошоқларни узунлиги, у ёки бу маданий ўсимликларни ҳосилдорлиги, сигирларни сут бериш микдори ёки қора молларни гушдорлиги ва х.з.

Агар кузатиш натижалари ўзаро қарама-қарши гуруҳларга бўлинса, унда улардаги ўзгарувчанлик оддий ўзгарувчанликка нисбатан альтернатив дейилади. Улардаги аломатлар эса, альтернатив аломатлар дейилади. Математикада аломат ўзгарувчиларни қиймати тасодифий қиймат ўзгарувчиси ҳисобланади. Мисол z y x , , аломатларни ў згарувчилари - } ,..., , { }, ,..., , { }, ,..., , { 2 1 2 1 2 1 n n n z z z y y y x x x билан белгилашади.

Кузатиш натижаларини ўзгартириш сабаблари Биологик аломатлар ҳар хил сабаблар асосида ўзгаради, шу жумладан тасодифий сабаблар асосида хам. Аломатлар қийматларини табиий ўзгариши билан биргаликда кузатишлардаги хатоликлар ҳам ўз аксини топиши мумкин. Кузатишлар қанчалик аниқ ўтказилмасин тажриба шуни кўрсатадики, ўлчов аниқлиги ўзини ҳақиқий қийматидан фарқ қилади, яъни абсалют аниқ ўлчаб бўлмайди. Аломатларнинг тажрибадаги ўлчовини унинг ҳақиқий қийматидан фарқига йўл қўйилган хатолик дейилади. Тажрибалар ва ўлчов методларининг такомиллашиши билан йўл қўйилган хатоликлар даражаси пасаяди ва бундай хатоликларни минимумга келтириш мумкин. Кузатиш усуларини ўзгартириш бу қўйилган хатоликларни минимумга элтиш демакдир.

Адабиётлар: 1. Г.Ф. Лакин. Биометрия. М.: Высшая школа. 1990. 2. Н. Бейли. Математика в биологии и медицине. М.,1970. 3. Б.П. Ван-дер-Варден. Математическая статистика. М.,1960. 4. Г.Н.Зайцев. Методика биометрических расчетов. Математичес- к ая статистика в экспериментальной ботанике. М., 1973. 5. Е.К.Меркурьева, Биометрия в селекции и генетике сельскохо- зяйственных животных. М., 1970. 6. Н.А. Плохинский. Биометрия. М., 1970. 7. П.В.Терентьев. Истоки биометрии. Из истории биологии. М., 1971.

Похожие

Биотехнологиянинг предмети ва вазифалари, ривожланиш тарихи

Биотехнологиянинг фанлар орасида тутган ўрни

Биотехнология фани ривожланиш тарихи

Биотехнология фани, унинг ривожланиши,бошка фанлар билан муносабати ва булимлари

Микроорганизмлардан антибиотиклар олиш