Tuproq bonitirovkasining tarixi, o`rganish obekti, usuli va ravnaqi - Биология - Рефераты

Tuproq bonitirovkasining tarixi, o`rganish obekti, usuli va ravnaqi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

200 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Tuproq unumdorligini baholash tamoyillari. Unumdorlikni baholashning dokuchayev usuli. 2. Yerni baholashni statistik usuli. 3. Yerlarni baholashni morfologik usuli. 4. Chet mamlakatlarda tuproq bonitirovkasi.

www.arxiv.uz TUPROQ BONITIROVKASIPNING TARIXI, O`RGANISH OBYEKTI, USULI VA RAVNAQI Tabiiy resurs va xo`jalik oboyekti bo`lgan Yerga munosabat hamma vaqt ham siyosiy va iqtisodiy, ijtimoiy hayotni diqqat markazida turgan. Yer masalasi hamma formatsiyalarda, qayta qurish, qayta shakllanishlar davrida markaziy muammo hisoblangan. Yer har doim nazorat va himoya hamda tarbiyaga muhtoj bo`lib, uni hech ham aldab bo`lmaydi. Yaxshi egaga ega bo`lgan Yer doimo yuqori hosil beravermaydi. Uni, yaoni Yerni bahosi ham hosil bilan o`lchanadi. Shunday bo`lib kelgan. "Yosh kelin - deyilgan "Avesto"da - eriga go`dak hadya etganday, Yer ham chap va o`ng qo`li bilan o`ng va chap qo`li bilan parvarish qilgan odamga mo`l- ko`l hosil beradi. Ishlov bermagan va ekilmagan yer ersiz va farzandsiz johil qiz kabi baxtsizdir. Qiz yaxshi erni orzu qilganday, Yer ham yaxshi qo`shchiga ilhaq". Yaqin kunlargacha dehqonchilikning umumiy madaniyati, Yerni, tuproqni unumdorligi reja va topshiriqlar bilan o`lchanar edi. Shu bois mamlakatda 1964 yilgacha tuproq tekshiruv xaritalaridan, yer tuzish va boshqa loyiha ishlarida deyarli foydalanilmagan. Sug`oriladigan mintaqalarda almashlab ekish tuproq sharoitlarini hisobga olmay joriy qilinar edi. Almashlab ekishda esa kimyoviy ishlar uchun tuzilgan 1:50000 nisbatdagi agrotuproq xaritalaridan foydalanilgan. Yer kadastrining qishloq xo`jaligidagi roli va o`rni alohida bo`lib, ko`p qirrali hisoblanadi. Tarixda Yer kadastrining tarkibiy qismlaridan hech qaysi biri tuproq bonitirovkasiday qiziqish uyg`otmagan. Yerni hisobga olish va baholash qadimgi Rimda mavjud bo`lgan. Yegipetda yerga egalik qilish huquqini berish bilan birga yerdan olingan daromadni 20 % ni soliq tariqasida undirib olingan. Rossiyada Pyotr davrigacha davlat sarf xarajatlarini qoplash uchun Yer egalaridan alohida Yer solig`i olingan.

www.arxiv.uz Qadimgi Rus davlatlarida dehqonlar birinchi bonitirovkachilar bo`lganlar. Ular hozirgi zamon ilmiga ega bo`lmagan bo`lsalarda, yaoni tuproqning mexanik tarkibi, gumus, sho`rtobligi va boshqa xossa va xususiyatlarini bilmagan bo`lsalarda qora va qoramtir ranglardagi tuproqlarni birinchi o`ringa, bo`z, och bo`z rangli tuproqlarni keyingi o`rinlarga, oq tuproqlarni esa unumsizlar qatoriga qo`yganlar va shu asnoda joylashganlar hamda dehqonchilik qilganlar. Dehqonlar tuproqni baholashda har xil atamalar va sermazmun so`zlardan foydalanishgan. Masalan; qayerda podzol bo`lsa, o`sha joyda muhtojlik, qora yer - oq non. Oq yer tezroq kambag`allashadi va boshqalar. Ivan Grozniy davrida ham yerlarni hisobga olish maqsadida maxsus buyruqlar berilgan va xizmat ko`rsatgan odamlarga yaxshiroq yerlardan joy berish maqsadida bu hisob-kitoblar va yozuvlardan foydalanilgan. Shu davrdagi ro`yxatga oluvchilarni ishlari Yer to`g`risidagi dastlabki, nisbatan to`liq maolumotlarni qamrab olgan. Bu yozuvlarda joyning geografik sharoiti, iqtisodiy ko`rsatkichlari, shahar, qishloqlar to`g`risidaga maolumotlar, relpef, aholi o`z aksini topgan. Yerni sifati to`g`irisidagi maolumotlar ham berilgan. Haydaladigan yerlar o`zlarining sifat ko`rsatkichlariga qarab uch guruhga: saxiy, o`rtacha, ozg`inlarga bo`lingan. Bulardan tashqari haydalgan, haydalmagan o`rmon, qamishzor,toshli yer, qumli yer va boshqalarga ajratilgan. Feodalizm davridagi yer taqsimotidayok yerlarni sifati eotiborga olingan, yaoni o`rtacha sifatga ega bo`lgan yerlardan yer berilayotganda meoyorga nisbatan 25 % ko`proq, past sifatli yerdan berilganda esa 50 % ko`paytirilib berilgan. Pyotr davrida Yerga bo`lgan munosabatlar, uni baholash masalalari deyarli to`xtab qoldi yoki kuchli darajada buzildi. Rossiya tuproq qoplamini o`rganishda XVIII asrda tashkil etilgan Rossiya Fanlar Akademiyasining geografiya departamenti alohida ahamiyat kasb etadi. Buyuk olim M.V.Lomonosov ushbu departamentni boshqargan edi. Bu davrda

www.arxiv.uz departament tomonidan joylardan maolumotlar to`plash uchun maxsus savolnomalar tuzilgan. M.V.Lomonosov qayinzorlar tagidagi tuproqlarni boy tuproqlar deb baholadi, bunga sabab tariqasida ularni barglarini kuzda to`kilishi va bahorda yangilanishini keltirdi. Yerga tushgan barglar yil davomida chirib organik moddaga aylanishini aytdi. Yelp, sosnalar tagidagi tuproqlarni kambag`al tuproqlar qatoriga kiritdi, sabab tariqasida ularning igna barglarini to`kilmasligi keltirildi. M.I. Afonin 1771 yilda tuproqlarni tasnifi sifatida gilli qora tuproq, toshli, o`rmon, botqoq, yong`oqsimon qora tuproqlarni ajratdi. Rossiyada 1765 yili "Erkin iqtisodiy uyushma" tashkil etiladi. Bu uyushma vazifasi o`z zamonasidagi dehqonchilik, iqtisod sohasidagi yangiliklarni to`plash va aholiga yetkazishni yangi usullarini ishlab chiqish, yerlarni sifatini o`rganish edi. Bu davrga kelib Rossiya dunyoda bug`doy sotuvchi yirik mamlakatlardan biriga aylangan edi. Shu bois erkin iqtisodiy uyushma asosiy bug`doy maydoni hisoblangan qora tuproqlarni o`rganishga kirishdi. Akademik Leman, Bolotov, Komovlar uyushmani to`plamlarida tuproqni xossalari, iqtisodiy ko`rsatkichlari to`g`risida chiqib turdilar. XIX asrning birinchi yarmida dastlabki ro`yxatga olish ishlari davlat tomonidan soliqlarni barobarlash maqsadida boshlandi. Kadastr ishlari katta xarajatlarni talab qildi. Bu xarajatlarni qoplash uchun dehqonlardan qo`shimcha soliq olish nazarda tutildi. 1842 yilga kelib joylarda kadastr komissiyalari tuzildi, bu komissiya turli so`rovlar o`tkazdi. Bu vaqtlarga kelib ushbu komissiya yordamida Rossiyaning 17 guberniyasida kadastr ishlari o`tkazildi. Bu guberniyalarga Peterburg, Voronej, Penza, Tambov, Tula, Ryazan, Orlovsk, Kursk, Moskva, Yekaterinoslavsk, Pskov va boshqalar kiradi. Bu ishlar natijasida 1851 yili Veselovskiy rahbarligida 1:8400000 masshtabda Rossiyaning tuproq xaritasi tuzildi. Bu xaritaga va ish jarayoniga Dokuchayev yuqori baho berdi. Shunday qilib Rossiyada Yer kadastri ayni vaqtda tuproqlar geografiyasi va tuproqlarni xaritalash kabi fanlarga asos soldi.

www.arxiv.uz Keyinchalik baholash ishlari uslubi ishlandi va biroz takomillashdi. Tuproqlarni sifat jihatidan baholash hosilga bog`landi. Haydaladigan yerlar 5 sinfga, pichanzorlar esa 14 sinfga, pichan 4 navga ajratildi. Guberniyalar uchun alohida-alohida bug`doyni hosildorligi, narxi aniqlandi. Eng kam hosil podzol, eng yuqori hosil esa qora tuproqlardan olinishi aniqlandi. Xullas bu davrdagi yerga baho berish, ro`yxatga olish davlat siyosati uchun bir tadbir tariqasida o`tkazildi. Shu davrda, yaoni 1870 yillardan boshlash Dokuchayevning faoliyati ko`rina boshladi. 1883 yili Dokuchayev tomonidan "Rus qora tuprog`i" nomli asar chop etildi. Shu asar orqali dunyoda yangi "Tuproqshunoslik" fani paydo bo`ldi. Tuproqlarni genetik asosda o`rganish boshlandi. Ayni shu vaqtda tuproqlarni ilmiy bonitirovkalashga asos solindi. Dokuchayev tomonidan Rus qora tuproqlari o`rganilib kelingandan keyin, u darhol Nijniy-Novgorod, Poltava yerlarini o`rganish va baholash uchun yuborildi. Dokuchayev yerni baholash ishlarini keng agronomik ishlarga aylantirib yubordi. Shu davrdan boshlab yerga baho berishni Dokuchayev davri boshlandi. Bu davrda yerlarni baholashda Dokuchayevdan boshqa Amalitsskiy, Baravkov, Vernadskiy, Glinka, Zamyatchinskiy, Levinson-Lessing, Sibirsev va boshqalar qatnashdi. Shu tariqa Dokuchayev tuproq bonitirovkasining tabiiy- tarixiy usulini yaratdi. TUPROQ UNUMDORLIGINI BAHOLASH TAMOYILLARI. UNUMDORLIKNI BAHOLASHNING DOKUCHAYEV USULI Dokuchayev tuproqlarni bonitirovkalashda, ularni sinflarga, guruhlarga, tiplarga, tipchalarga, ayirmalarga bo`lishda tuproqdan, yaoni uning tabiiy xususiyatlaridan foydalanish kerak ekanligini isbotladi va bu usul baholash usulini negizi ekanligini ko`rsatdi. Tuproqni tabiiy xossalarini eotiborga olmasdan juda sifatli darajada bajargan iqtisodiy-statistik baholash usuli ham kutilgan natijaga olib kelmaydi.

www.arxiv.uz Shunday qilib Dokuchayev va Sibirsevlar tuproqni bonitirovkalashda uni, yaoni tuproqni har tomonlama tabiiy xususiyatlarini o`rganilishi lozimligi va shu asosda baholashni ishlab chiqdilar. Bonitirovka ishlarini bajarish o`z ichiga ikki davrni oladi. Birinchi - tuproqni tabiiy xossalarini, morfologik, genetik, kimyoviy, fizikaviy va boshqalarni dalada, laboratoriyada o`rganish davri. Ikkinchi - qishloq xo`jalik va statistik maolumotlarni to`plash, tanlash, qayta ishlash davri. Bu har ikki davrdagi ko`rsatkichlar orasida uzviy bog`lanishlar bo`lib, hatto birinchi davrdagi ko`rsatkichlar ikkinchi davr ishlari uchun mezon bo`ladi - deb yozgan edi Dokuchayev. Yerlarni bonitirovkalashni Dokuchayev-Sibirsev usulida eng avvalo tuproqlar tipi aniqlanadi va tasniflanadi, keyin esa morfo-genetik belgilari, kimyoviy, fizikaviy xossalarini o`rganishga kirishiladi. Har bir tuproq tipi uchun to`la kimyoviy analiz, mexanik analiz, nam sig`imi, suv o`tkazuvchanlik, kapillyarlik, bug`lanish, issiqlik o`tkazuvchanlik va xokazolar aniqlanadi. Dala va kameral ishlar natijasida Dokuchayev gumus miqdori va tuproq qatlami qalinligi bo`yicha geologik (1-diagramma) diagrammalarni tuzdi. Mendeleyev maolumotlariga tayanib, yaoni oziqa elementlari miqdori va boshqa kimyoviy xossalarini eotiborga olgan holda Dokuchayev kimyoviy diagrammalar tuzdi va geologik hamda kimyoviy diagrammalardan o`rtacha chiqarib uni (2-diagramma) quyidagicha tasvirladi. Yuqoridagi diagrammalar kabi tuproqni fizik xossalari uchun ham maxsus rasm ishlandi. Bu diagrammalarni, yaoni geologik, kimyoviy va fizikaviylarni birlashtirib Dokuchayev yagona (3) diagramma tuzdi va shu asosda tuproqlarni baholadi. 1-diagramma. Gumus miqdori va tuproq qatlami qalinligi diagrammasi. I II III IV V VI VII VIII

www.arxiv.uz 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Қора тупро қ (плато ) Қора тупроқ (соҳил) Ўтма Тупроқлар Шимолий қумлоқла р Қу моқ Гилл и қум Қум тупроқ қатлами қалинлиги, гумус миқдори, ўртача. 2-diagramma. Тупроқнинг кимёвий таркиб диаграммаси I II III IV V VI VII VIII 100 90 80 70 60 50 100 90 80 70 60 50

www.arxiv.uz 40 30 40 30 20 Қора тупро қ (плато ) Қора тупроқ (соҳил) Ўтма тупроқлар Шимоли й қумлоқла р Қумоқ Гилли қум Қум кимёвий, тупроқ қатлами қалинлиги, гумус миқдори, ўртача. 3-диаграмма. Кимёвий, физиковий, геологик диаграмма. Қора Қора Ўтма Шимолий Қумоқ Гилли Қум тупроқ тупроқ тупроқлар қумлоқлар қум (плато) (соҳил)  кимёвий, сингдириш қобилияти, геологик,

www.arxiv.uz ўртача. Ana shu tabiiy-tarixiy usul bilan 100 balli shkala asosida Dokuchayev Nijniy Novgorod tuproqlarni baholadi. Shu bois baozan bu usulga Nijniy Novgorod usuli ham deyiladi. Tabiiy, albatta hozirgi kunda Dokuchayev-Sibirsev tomonidan ishlangan tuproq bonitirovkasi usuli bizni qoniqtirmaydi, lekin asos rolini o`ynay oladi. YERNI BAHOLASHNI STATISTIK USULI Bu usulda tuproqlarni baholashni mazmuni quyidagilardan iborat. 1. Yerni sifat jihatdan baholashni so`rov savollari orqali to`plangan maolumotlar asosida o`tkazish. 2. So`rov savollarga javob berish, to`ldirish yer egalari va yer boshqarmalari zimmasiga yuklatilgan. 3. So`rov savollarini tarqatish, ularni to`plash, tekshirish uyezd politsiya boshqarmasi zimmasiga yuklatilgan. Ko`rinib turibdiki, ko`rsatilgan savollarni tushunadigan va ularga to`g`ri javob beradigan xodimlar yetarli bo`lmagan. Chunki statistika xodimlari ichida hatto maxsus maolumot emas, balki to`liq o`rta maolumotli bo`lmaganlari ham ko`p uchrab turadigan holat bo`lgan. Politsiya maxkamasi esa maolumotlar soni to`g`rimi, hammasi to`ldirilganmi yo`qmi, shu savollarga javob bergan. So`rovnoma ichidagi savollarni mohiyatini tushinadigan odam bu zanjirda deyarli bo`lmagan. Ko`rsatilgan kamchiliklarga qaramasdan yerlarni baholash shu tarzda bajarilgan. Bu usulni o`zini oqlamasligi tezda maolum bo`ldi, shu bois boshqa usullar izlandi. YERLARNI BAHOLASHNI MORFOLOGIK USULI R.V.Rispolojenskiy, G.F. Nefedov usuli.

www.arxiv.uz Bu olimlar o`zlarini morfologik usullarini ishlab chiqib, uni targ`ib qildilar. Rispolojenskiy tuproqlarni baholashda ularning tabiiy xossalari hisoblangan mexanik tarkibi, kimyoviy tarkibini ahamiyatini yo`qqa chiqardi, yaoni tuproq bahosi bilan ularni xossalari o`rtasida bog`lanish yo`q dedi va shu tarzda baholash ishlarini o`tkazdi. Bu usul ko`rinish va bajarish jihatdan sodda hamda arzon, shu bois qishloq xo`jaligi hodimlarida qiziqish uyg`ota oldi. Lekin bu usulda baholash noto`g`ri natijalarga olib kelishi aniqlangan edi va shunday ham bo`ldi. G.F.Nefedov esa tuproqni bir butun tushunmadi, uning kimyoviy, fizikaviy xossalari o`rtasidagi bog`lanishlarni ko`rmadi, shuning uchun tuproqni baholashda u baholanadigan yerlarni bitta, yaoni gumusni tarqalishini yoki boshqa bir xususiyatini xaritalanishini afzal ko`rdi. Rispolojenskiy va Nefedov usullari, asosida ishlangan xaritalari mutaxasislar tomonidan keskin salbiy taqrizlar oldi. Shunday qilib bu davrga kelib 3 guruhdagi usullar tuproqni baholashda qo`llanila boshladi. 1. Dokuchayev-Sibirsevlarni tabiiy-tarixiy usuli bo`lib, bu usul Rossiyaning 177 uyezdi va 17 guberniyasida qo`llanildi. Bu maydon 996 ming km2 yoki Rossiyaning Yevropa qismini 25 % demakdir. 2. So`rov-statistika usuli. Bu usul iqtisodchilar, statistika xodimlari tomonidan tavsiya etilgan bo`lib, 59 uyezd, 7 guberniyada qo`llanildi, 350 ming km2 maydonda sinaldi. 3. Rispolojenskiy usuli, yaoni morfologik usul bo`lib, 47 uyezd, 5 guberniyada qo`llanildi, 618 ming km2 maydonda sinaldi. Bu usullardan tashqari Nefedov usuli bilan Tula, Tredesevich usuli bilan Lyubinskiy guberniyasida, Tomas usuli bilan Boltiq bo`yida yerni baholash ishlari o`tkazildi. Yuqorida qayd qilinganidek Rispolojenskiy usuli nisbatan qulay va arzonligi tufayli usulni iqtisodchilar, statistlar qattiq turib himoya qildilar, ammo

www.arxiv.uz tarix, hayot, amaliyot hamma narsalarni joy-joyiga qo`ydi. Dokuchayev usuli eng to`g`ri va oboyektiv ekanligi vaqt o`tishi bilan isbotlana boraverdi. Shuni alohida qayd qilish kerakki, Dokuchayev iqtisodiy statistik usulni butunlay bekor qilishni rad etdi, aksincha, iqtisodiy ko`rsatkichlar, ko`p yillik hosil miqdori tuproqni tabiiy xossalari bilan uyg`unlashgan holdagina eng to`g`ri va eng sifatli natija olinishi taokidlanadi. CHET MAMLAKATLARDA TUPROQ BONITIROVKASI Tuproqlarga baho berish dunyo mamlakatlarida yagona usul va uslubiyatga tayangan deb bo`lmaydi. Bunday bo`lishi ham qiyin. Shu bois tuproqlarni bonitirovkalash turli mamlakatlarda alohida-alohida ishlandi. Masalan; Germaniyada tuproqlarni baholashda agrogeologik tamoyilga asoslangan, Teyer tasnifi asosida boshlangan. Bu usulga ko`ra asosiy taksonomik birlik tariqasida tuproq ayirmasi qabul qilingan bo`lib, ayirmani ajratish mexanik tarkibga ko`ra amalga oshirilgan. Keyinchalik A.Teyer bu ishini biroz takomillashtirdi, yaoni ancha sermazmun tasnifni ishlab chiqdi. Bu tasnifga ko`ra asosiy shkalada tuproqlar 6 turga, yaoni gilli, qumoqli, qumli, gumusli, oxakli o`z navbatida bular 3 tadan va 4 tadan sinflarga ajratildi. Keyinchalik nisbatan qulay bo`lgan maxsus bonitirovka jadvali Kraft tomonidan ishlangan bo`lib, unda tuproqni turi, qalinligi, undagi gumus miqdori, yerning qiyaligi, namligi, ekin turi va boshqalar eotiborga olingan. Bu usulning qulayligi shundan iboratki, bunda tuproqning har bir xossa va xususiyatlari uchun aniq ballar berilgan. Aniq bir turdagi tuproqni bonitet ballini aniqlash uchun shu tuproqning xossalariga berilgan ballarni jamlash kifoya qiladi. Masalan; mergelp-qumoqli tuproq - 25 ball, shu tuproqni qalinligi 24 dyum - 10 ball, gumus miqdori 12 % - 5 ball, qiyaligi uchun 10 ball, tuproqni ustki holati uchun 10 ball. Demak maydonning bonitet balli 25+10+5+5+5+10=60 ball. Hozirgi vaqtda Kraft usuli o`rniga Dokuchayev-Sibirsev usullariga tayangan uslubiyatlardan foydalaniladi.

www.arxiv.uz Angliyada tuproqni baholashda ikki tipdagi usullardan foydalaniladi. Bu usullar tuproqni potensial unumdorligi va daliliy mahsuldorligiga tayangan holda ishlangan. Rassel fikriga ko`ra hosil taqdiri 3 guruhdagi sabablarga bog`liq. 1. Dehqonga bog`liq bo`lmagan omillar, sabablar. 2. Qimmatbaho tadbirlarni qo`llash bilan bog`liq omillar. 3. Oddiy omillar, qaysiki dehqon har yili qo`llay oladi. Birinchi guruh omillariga iqlim, joyning geografik o`rni, relpef , tuproq qatlami qalinligi va boshqalar kiradi. Ikkinchi guruh omillariga esa yerlarni zovurlash, sug`orish kabi katta miqdordagi kapital sarflanishi lozim bo`lgan ishlar kiradi. Uchinchi guruhga tuproqqa ishlov berish, o`g`itlash, begona o`tlardan tozalish va boshqalar kiradi. Yana guruhlarni eotiborga oluvchi 2 tipdagi uslubiyat ishlab chiqilgan bo`lib, tuproqlar baholanadi. Birinchi tipdagi bonitirovkalash usulida tuproqni potensial unumdorligi eotiborga olinadi. Rassel fikriga ko`ra bunda iqlim, relpef kabi tabiiy kattaliklarga tayangan holda tuproq 3 kategoriyaga 10 ta sinfga bo`linishi kerak. Ikkinchi tipdagi uslubiyatda tuproqni baholash olingan hosil asosida olib boriladi, bu usul albatta juda dag`al bo`lib, buni Rasselni o`zi ham taokidlagan. Amerika Qo`shma Shtatlarida tuproqni baholash ishlari 1899 yildan toki 1952 yilga qadar qishloq xo`jaligi vazirligini tuproq xizmati guruhi tomonidan olib borilgan. Hozirgi kunda tuproq muxofazasi xizmati tashkil etilgan va ular tuproqni bonitirovkalash bilan shug`ullanadi. AQSH da 2 usul keng qo`llaniladi: a) majmuaviy usul bo`lib, ko`p yillik hosil asosida yerlar baholanadi, b) omilliy usul bo`lib, tabiiy omillar eotiborga olinadi, bunda tuproq xossalari va ularni yaxshilash nazarda tutiladi.

www.arxiv.uz Tuproqlar ularning mexanik tarkibi, qalinligi, suv o`tkazuvchanligi, toshliligi va boshqalarga qorab sinflarga ajratiladi va ballar beriladi. Bu usul o`zining maono va mazmuniga ko`ra tabiiy tarixiy hisoblanadi. Usulda 100 balli shkaladan foydalaniladi. Keyingi vaqtlarda AQSH da yerdan foydalanishni qulaylashtiruvchi maxsus agroguruhli, tasnifli jadval ishlandi. 1-jadval. Tuproqlarni sinfiga qarab foydalanish imkoniyatlari. Ердан фойдаланиш Шакли Фойдаланиш учун қулай синфлар I II III IV V VI VII VIII Тўқай Ҳа Ҳа Ҳа Ҳа Ҳа Ҳа Ҳа Ҳа Ўрмончилик Ҳа Ҳа Ҳа Ҳа Ҳа Ҳа Ҳа Йўқ Яйлов Ҳа Ҳа Ҳа Ҳа Ҳа Ҳа Ба o зан Йўқ Пичанзор Ҳа Ҳа Ҳа Ҳа Ҳа Йўқ Йўқ Йўқ Донли экинлар Ҳа Ҳа Ҳа Ҳа Йўқ Йўқ Йўқ Йўқ Ҳайдов деҳқончилиги Ҳа Ҳа Ҳа Йўқ Йўқ Йўқ Йўқ Йўқ Jadval maolumotlaridan ko`rinib turibdiki, Yerlarni tasniflash uchun 8 ta sinf ajratilgan. Eng yaxshi va eng yuqori baholi sinflarga I-II sinflar kiradi. Qolganlari ozmi-ko`p cheklanishlarga, yaoni qaysidir o`simliklarni hosildorligiga salbiy taosir qilishiga asoslangan. Kanadada tuproqlarni baholash ishlari Stori usuli bilan olib boriladi. Bu usul ham tabiiy tarixiy usulga yaqin bo`lib, unda O`zbekiston usuliga o`xshash joylari ko`p. Masalan, O`zbekistonda tuproqlar 10 sinfga ajratilsa Kanadada 7 taga ajratiladi. Farqi O`zbekiston usulida 1 sinfdan 10 sinfgacha tuproqlar yaxshilana boradi. Stori usulida 1 sinfdan 7 sinfgacha yomonlasha boradi. Sinflarga bo`lish usuli agroguruhlarga bo`lishni eslatadi. Mustaqil Davlatlar Hamdo`stligi aozolarida tuproq bonitirovkasi Dokuchayev va Sibirsev usuli asosida mahalliy sharoitlarga moslashgan holda olib boriladi.

www.arxiv.uz Shunday qilib Rossiyada o`z zamonasida Dokuchayev tomonidan yaratilgan tuproqni bonitirovkalash usuli to`la-to`kis talabga javob beradi desak bo`ladi, chunki bu usul hozirgi kunda ham, nafaqat Rossiyada balki qator boshqa mamlakatlarda ham asosiy bo`lib xizmat qilmoqda.

Похожие

Gеnеtika fanining maqsadi va o`rganish uslublari

Sitologiya asoslari sitologiya fani, predmeti va uni o`rganish usullari

Tuproq va yer narxi

Tuproq va tuproq paydo qiluvchi jinslarning granulometrik (mexanik) tarkibi

Biologiya fanining mazmuni, vazifalari va o`rganish metodlari. Uning tabiatda va inson xayotida tutgan o`rni