Озик овкатдан касалланиш - Биология - Рефераты

Озик овкатдан касалланиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

68 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Ози қ –овқат маҳсулотларидан касалланиш сабаблари 2. Озиқавий инфекциялар 3. Озиқ-овқат маҳсулотларидан захарланиш

www.arxiv.uz Озиқ–овқат маҳсулотларидан касалланиш – сифатсиз озиқ–овқат маҳсулотларини истеъмол қилганда ҳосил бўлади. Микроорганизмлар турли йўллар билан - озиқ-овқат маҳсулотларига ишлов берганда, уларни тарқатишда қатнашадиган персонал қўли билан, чанг билан ҳаво орқали ва қисман тупроқ орқали, сақлаш учун ишлатиладиган ифлосланган сув ёки муз билан захарланган идиш орқали маҳсулотга ўтиши мумкин. Баъзи маҳсулотлар (масалан гўшт, сут) агар улар касалланган ёки бацилло ташувчи жониворлардан олинган бўлса, токсиген микроблар билан захарланган бўлиши мумкин. Озиқ – овқат маҳсулотларини тарқатиш ва сақлаш билан шуғулланадиган шахслар, озиқ – овқат маҳсулотлари билан захарланиш пайдо бўлиш сабабини ва тарқалиши мумкинлигининг шарт – шароитлари билан ва буни олдини олиш тадбирлари билан таниш бўлиши лозим. Озиқ – овқат маҳсулотларидан захарланиш уни пайдо бўлиш белгиларига кўра 2 гуруҳга бўлинади: 1) Озуқавий инфекция; 2) Озуқадан захарланиш. Озуқавий инфекцияларга – юқумли касалликлар киради. Бунда озиқ – овқат маҳсулотлари патоген микробларни касалланган организмдан (ёки бацилла ташувчидан) соғлом организмга ташувчи ҳисобланади холос. Озиқавий инфекциялар фақат озиқ – овқат маҳсулотларидангина эмас, балки бошқа йўллар билан ҳам: сув, ҳаво, рўзғордаги алоқа йўллари орқали ва х.к. йўллар билан ўтиши мумкин. Одатда озиқ – овқат маҳсулотларидаги озуқавий инфекция уйғотувчилари ривожланмайди – кўпаймайди, лекин уларда вирулент холат кўп вақтгача сақланиб қолиши мумкин. Касаллик содир бўлиши учун овқатда оз миқдордаги тирик ҳужайраларнинг мавжудлиги кифоя. Улар ўзининг юқори патогенлиги туфайли унда актив ривожланиши ва патологик жараёнлар чақириши мумкин. Озиқ-овқат маҳсулотларидан захарланиш – касаллиги содир бўлиши учун озиқ – овқат маҳсулотлари асосий роль ўйнайди. Озуқавий захарланишни уйғотувчи микроорганизмлар озиқ – овқат маҳсулотларида

www.arxiv.uz токсинлар ҳосил қилиб ривожланади – кўпаяди. Озиқавий захарланиш юқумли эмас. Касал билан алоқада бўлган соғлом организмга ўтмайди. Озиқавий инфекциялар Озиқавий инфекциялар типик юқумли касалликлар каби давомий инкубацион давр ва ҳар бир касаллик учун характерли ҳисобланган клиник белгилар билан боради. Кўпчилик озиқавий инфекцияларни уйғотувчилари инсон организмига тушиб, асосан ичакда локализациялашади. Бундай касалликлар ичак инфекциялари дейилади. Уларга дизентерия, тиф, паратиф киради. Бундай касаллик уйғотувчилари ичак-тифоз гурух бактериалари сафига киради. Ичак-тифоз гурух бактериалари. Инсон учун патоген ҳисобланган ичак инфекцион касалликларини уйғотувчиларидан ташқари патоген бўлмаган сапрофит бактерияларни ўз ичига олади. Яъни инсон ва жонивор ичакларидаги оддий яшовчи - ичак таёқчаси- Escherichia coli ва унинг турли кўринишларидир. Ичак-тифоз гурух бактериялари жуда кўп умумий белгиларга эга, бу эса оилаларнинг биологик жихатдан тор доирада яқинлигини кўрсатади. Улар калта таёқчалар кўринишида бўлиб, спора ҳосил қилмайдилар, грамманфий, аэроб ва анаэроб шароитларда ривожланишлари мумкин. Бу гурухнинг кўп миқдордаги вакиллари инсон учун патогенлик даражаси ва биокимёвий активлиги – масалан: лактозани бижғитиш ҳусусиятига эгалиги билан фарқ қилади. Патоген бўлмаган шакллари лактозани парчалайди, патогенлари эса парчаламайди. Ичак-тифоз гурух бактериялари турли кўринишларда бошқа қандларга ҳам тегишлидир. Уларнинг баъзилари қандларни кислота ва газ, баъзилари фақат кислота ҳосил қилиб бижғитишлари мумкин ва баъзилари эса умуман бижғитмайди. Бундай белгилар ичак-тифоз гурух бактерияларининг айрим вакилларини аниқлаш учун ишлатилади.

www.arxiv.uz Озиқ-овқат маҳсулотларига тушган озуқавий инфекция уйғотувчилари сақлаш ҳароратига боғлиқ холда сезиларли даражада ўзгариши мумкинлигига қарамай, қисқа ёки узоқ вақт вирулентлигини ва ҳаёт кечириш фаолиятини сақлайдилар. Паратиф уйғотувчилари Salmonella оиласига кирувчи А ва Б бактериялари бир бирига ўзаро яқнн бу ҳаракатланувчи, спора ҳосил қилмайдиган грамманфий, калта таёқчалар-факультатив анаэроблар. Оптимал ҳарорати 37 0 С. Улар экзотоксин ҳосил қилмайдилар, лекин организм ичида бактериянинг ўзи нобуд бўлганидан сўнг ҳароратга чидамли кучли таъсирга эга эндотоксин эркинликка чиқади. Инкубацион вақти 10-20 кун. Касаллик вақтида ингичка ичакнинг ялиғланиши, ич кетиши, ҳарорат кўтарилиши, холсизлик кузатилади. Дизентерия – йўғон ичак ялиғланади. Касаллик уйғотувчи бошқа ичак гуруҳ бактерияларидан фарқ қилиб, ҳароратсиз ўтади. Инкубацион даври 2 кундан 7 кунгача давом этади. Озиқ – овқат маҳсулотларида 10 – 20 кунгача тирик сақланади. Холера (Ўлат) уйғотувчилари–вибрион озиқ–овқат маҳсулотларида 10–15 кун, тупроқда 2 ой, сувда бир неча сутка сақланади. Холера вибрионни паст ҳароратларга чидамли. У кучли таъсир этувчи эндотоксин ва экзотоксин – энтеротоксин (ичак захари). Инкубоцион даври бир неча соатдан бир неча кунгача давом этади. Касаллик турли даражадаги оғирликда ўтади. Ичак инфекция касалликлари билан оғриганлар узоқ вақтгача инфекция ташувчи бўлиб қоладилар. Ичак инфекциясининг профилактикаси – санитар гигиеник режим ва шахсий гигиена қоидаларига риоя қилиш ва ичак инфекция ташувчиларидан ва пашшалардан озиқ – овқат маҳсулотларини сақлашдир. Ичак инфекцияларидан ташқари озуқавий инфекцияларга - бруцеллёз, сил, яшур ва Сибир язваси киради. Озиқ-овқат маҳсулотларидан захарланиш Озиқ–овқат маҳсулотларининг захарли бўлиши турли сабабларга боғлиқ. Озиқ–овқат маҳсулотлари ўзининг табиатдан захарлилиги туфайли

www.arxiv.uz (балиқ, қўзиқорин, резавор ва ҳокозоларнинг баъзи турлари) ёки уларга тушиб қолган баъзи захарли моддалар туфайли захарланади. Шунингдек, озиқ – овқат маҳсулотлари микробларнинг алоҳида турлари билан ёки уларнинг токсинлари билан захарланиши натижасида захарланиш мумкин. Озиқ – овқат маҳсулотларидан захарланишни статистика кўрсаткичларига кўра асосан микроб туфайли захарланиш чақирар экан. Улар захарланган овқат истеъмол қилгандан сўнг одатда бир неча соат ичида намоён бўлади ва жуда оғир бориши билан характерланади. Микроблар уйғотган озиқ–овқат маҳсулотлари билан захарланиш 2 хил бўлади. Озиқ–овқат маҳсулотлари интоксикациялари ва токсикоинфекциялари. Озиқ–овқат маҳсулотлари интоксикациялари (токсикозлар) – маҳсу- лотда фақат микроб токсинлари бўлганда намоён бўлади. бунда токсин ҳосил қилувчи микроорганизмлар бўлмаслиги ҳам мумкин. Озиқ–овқат маҳсулотлари токсикоинфекциялари – овқатда фақат катта миқдорда ривожланаётган тирик токсиген микробларининг мавжудлиги туфайли намоён бўлади. Озиқ – овқат маҳсулотлари интоксикациялари Озиқ – овқат маҳсулотлари интоксикациялари бактериал ва замбуруғли бўлиши мумкин. Бактериал интоксикацияга ботулизм ва стафилоккокли интоксикация киради. Ботулизм – бу озиқ–овқат маҳсулотларидаги Clostridium botulinum бактериясининг токсини орқали жуда оғир захарланиш (24-расм) . Озиқ–овқат маҳсулотларига тушиб қолган ботулизм касаллигини уйғотувчисининг кўпайиши ва токсин ажратиши учун яхши муҳит ҳисобланади. Ботулизм уйғотувчиси спора ҳосил қилувчи таёқча.

www.arxiv.uz 2 4 -расм. Clostridium botulinum Спора ҳужайра четида жойлашган бўлиб, теннис ракеткасининг кўринишини эслатади. У қатъий анаэроб, совуққа чидамли муҳитнинг нордон реакцияларини сезувчан (рН 4,5 – 4 дан кичик бўлганда ривожланмайди). Туз унинг ривожланишига ва токсин чиқаришига тўсқинлик қилади, лекин маҳсулотда ҳосил қилинган токсинни парчалай олмайди. Спораси юқори ҳароратга чидамли 100 0 С 5-6 соат ва 120 0 С да 10-20 мин. иссиқлик ишлови берилганда ҳам сақланиб қолади. Шунинг учун захарланган (колбаса, банкали консерва ва бошқалар) озиқ – овқат маҳсулотларига етарли иссиқлик ишлови берилмаганда споралар тирик сақланиб қолади. Анаэроб шароитда масалан: бактерия ривожланиши, токсин чиқариши мумкин. Ботулинли экзотоксин таниқли микроб захарларининг энг кучлиги. У жуда чидамли, ошқозон кислотаси таъсирида парчаланмайди. 70- 80 0 С ҳароратда 1 соат иссиқлик ишлови берилганда ҳам, хаттоки 10-15 мин. қайнатилганда ҳам, музлатилганда ҳам, мариновка қилинганда ҳам сақланиб қолади. Овқат билан инсон ичагига тушиб токсин қонга сўрилади ва марказий нерв системасини шкастлайди. Инкубацион даври 6-24 соат ва ундан кўпроқ бўлиши мумкин. Касалликнинг асосий белгилари кўз хиралашади, нутқ ва нафас олиш қийинлашади. Мускул тўқималари параличга учрайди.

www.arxiv.uz АДАБИЁТЛАР 1. Панфилова Н.Е. Сут ва саломатлик. Тошкент- «Меҳнат» 1991й.124 б. 2. Регулятор ы роста растений /Под. ред. Г.С.Муромцева/ М., 1979. 3. Семихатова Н.М. Хлебопекарн ые дрожжи. М, 1980. 4. Готтиеалк. Метаболизм бактерий. М., 1982. 5. Егоров Н.С . Основ ы учения об ан т ибиотиках. М., 1986. 6. Ауэрман Л.Я . Технология хлебопекарного производства. М, 1972. 7. Стейнцер Р, Э.Эдельберг, Ингрэм Дж. Мир микробов. в 3 т. Шер. с англ/ Под ред. Е.Н.Кондратьевой и др. М,. 1979. 8. Маслин Д.М. Анзамицин (обзор) /Антибиотики. М., 1979. Т24. №7. С. 535- 557. 9. Производство атибиотиков /Под. ред. С.М. Новешини и др. М., 1970. 10. Хакимова Ш.И . «Шаробчилик микробиологияси». Тошкент. ТКТИ. 2001. 11. Абдуллаев Р., Сафаров К., Аҳмедов Й., Асомов Д. Ўсимликлар биохимиясидан амалий машғулотлар. Тошкент «Ўқитувчи» 1994. 12 . Гариев Б.Г. Микробиологиядан амалий машғулотлар. Тошкент «Ўқитувчи» 1985. 13. Давронов Қ.Д,. Хўжамшукуров Н.А. Техник микробиология – маъруза матнлари. Тошкент-2003 ТошДАУ. 14. Фёдоров.М.В. Микробиология. Тошкент «Ўқитувчи техник микробиология. Тошкент. 2003.» 1966. 15. К.А. Мудрецова-Висс. Микробиология. М.: «Экономика». 1978. 16. Вербина Н.М., Каптерева Ю.В. Микробиология пищевых производств. М, ВО «Агропромиздат». 1988. 17. Асонов Н.Р. Микробиология. Москва . ВО «Агропромиздат» 1989. 18. С .В.Нецепляев. А.Я Панкратов. «Лабораторный практикум по микробиологиии пищевых продуктов животного происхождения» М., Агропромиздат 1990. 19 . Заварзин Г.А. Введение в природоведческую микробиологию. Книжный дом Университет, 2001, -С.256.

Похожие

Асосий озик моддаларини эхтиёждан куп истеъмол килиш

Асосий озик моддалари ва уларнинг организм учун ахамияти

Усимлик ва касаллик кузгатувчилар орасидаги узаро муносабатлар генетикаси

Ўсимлик ва касаллик қузгатувчилар орасидаги узаро муносабатлар генетикаси

Углеводларнинг организм учун ахамияти