Луб толали ўсимликларни умумий тавсифи ва каноп ахамияти, етиштириш технологияси - Биология - Рефераты

Луб толали ўсимликларни умумий тавсифи ва каноп ахамияти, етиштириш технологияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

50 KB

Луб толали ўсимликларни умумий тавсифи ва каноп ахамияти, етиштириш технологияси Режа: 1. Луб толали ўсимликларни умумий тавсифи. 2. Каноп ўсимлигини халқ хўжалигидаги ахамияти. 3. Канопни етиштириш технологияси.

Луб толали ўсимликларни умумий тавсифи Толали ўсимликлар тўқишга яроқли тола беради. Бу тола хар хил газмол, мато тайёрлаш учун ишлатилади. Бу ўсимлик ботаник жихатдан хар хил оила, авлод ва турларга мансуб бўлиб, улар қуйидаги уч гурухга бўлинади. 1.Уруғида ёки мевасида тола ҳосил қиладиган ўсимликлар. Бу гурухга энг кўп тарқалган ғўза ўсимлиги киради. 2.Поясида тола хосил қиладиган ўсимликлар бу гурухга зиғир, наша, жут, каноп ва бошқалар киради. 3.Баргида тола хосил қиладиган ўсимликлар. Бу гуруҳга Янги зелано зиғири, текстил банани. Агова юбка ва бошқалар киради. Толали ўсимликлардан энг кўп экиладиганлари ғўза, зиғир, наша ҳисобланади. Ўзбекистонда ғўзадан ташқари дағал тола олиш учун каноп ҳам экилади. Халқ хўжалигида ўсимлик толасини аҳамияти жуда катта. Ўсимлик толасидан текстил саноатида унинг майин ва дағаллигига қараб ҳар хил газмоллар ишлаб чиқилади. Энг кўп ишлатиладиган пахта толаси ҳисобланиб, ундан майн газмоллар тайёрланади. Поясида тола ҳосил қиладиган ўсимликларни толаси пахта толасига нисбатан дағал бўлганлиги сабабли ундан уй жиҳозларидан ишлатиладиганлар дағал газмоллар қоп, қанор, арқон ва бошқа маҳсулотлар тайёрлаш учун ишлатилади. Бундан ташқари бу ўсимликларни уруғида 18-42 % мой бўлади. Бу ўсимликларни мойи озиқ-0овқатда, техникада, оқ бўёқ саноатида, совун тайёрлашда ва бошқа мақсадларда ишлатилади. Шунинг учун бу ўсимликларни халқ хўжалигида аҳамияти жуда катта ҳисобланади. 2. Каноп А хамияти. Каноп поясида 17-18% тўқишга яроқли тола ҳосил қилади. анопнинг толаси рангсиз, тиниқ, лекин дағал бўлади. Бу тола қоп-қанор, арқон, брезент, уй жиҳозлари учун газмоллар, ўраш учун иплар ва бошқа буюмлар тайёрлаш учун ишлатилади.

Каноп уруғи таркибида 18-20% мой бўлади, мой, лк-бўёқ саноатида, совун тайёрлашда ишлатилади. Ҳиндистонда лампм мойи сифатида ишлатилади. Каноп ёввойи холда Жанубий Африкада учрайди. Унинг ватани Ҳиндистон ва Жанубий африка ҳисобланади. Каноп кўпроқ Ҳиндистон, Эрон, Хитой Ява ва Суматра оролларида, Африкада, Америкада (АҚШ, Бразилия, Куба ва бошқалар) экилади. Каноп 1915-1916 йилларда Шимолий Кавказ ва Туркистон синаш станциясида тажриба сифатида экила бошлади. Ўзбекистонда 1927 йилдан бошлаб экиб келинади. Каноп ҳозирги вақтда Ўзбекистонда, Қирғизистонда, Шимолий Кавказда экилади. Каноп ўртача бир гектар ердан 100-120 ц поя ва 4-5 ц. уруғ беради. Лекин,юқори агротехникани қўллаш натижасида, канопдан 150-180 ц кўк поя, 8-9 ц. уруғ олиш мумкин. 1. Канопни етиштириш технологияси. Канопни алмашлаб экишдаги ўрни. Каноп алмашлаб экишда кузги буғдой, дон дуккакли экинлардан ва бедадан кейин экилади. Уни ғўзадан кейин ҳам мумкин, чунки қатор оралари ишланадиган ўсимликлардан кейин экилганда, тупроқда бегона ўт кам бўлади. Каноп бошланғич ўсиш даврида секин ўсганлиги учун бегона ўтлардан тоза тупроқларни ҳоҳлайди. Ерни экишга тайёрлаш. К аноп экиш чун ер кузда чуқур 28-30 см шудгор қилинади. Эрта баҳорда тупроқда намни сақлаб қолиш ва бегона ўтларни юқотиш мақсадида кузги шудгорни кўндалангига ёки диоганалига қараб борона қилинади.Шудгор зичлашиб кетган ёки бегона ўтлар кўп бўлган майдонларда экишдан олдин культивация ёки дискали культиваторлар ёрдамида ишланади. Сўнгра борона ва мола босилади. Каноп ўсимлиги кечки экин уруғлари майда бўлганлиги учун экишгача шудгор яхши ишланиши керак. Шундагина уруғ текис кўмилади ва майсалар яхши униб чиқади.

Ўғитлаш . Каноп озиқ моддаларга талабчан ўсимлик. Гектаридан 110 ц.дан поя ҳосили олинганда у вегетация даври давомида тупроқдан 120-150 кг азот, 60-80 кг фосфор, 120-160 кг калий олади. Шунинг учун каноп экилганида майда ўғитлар билан бир қаторда органик ўғит гектарига 10-15 т. Ҳисобида кузги шудгор ўтказиш даврида бериш керак. Умуман ўртача каноп экинига 90-150 кг азот, 90-150 кг. фосфор, 50-70 кг калий ўғитлари бериш керак. Минерал ўғитларни асосий қисми яъни 50-60% фософрли ва 50% калийли ўғитлар органик ўғитлар билан бирга кузги шудгорда берилади. Биринчи озиқлантириш майсалар пайдо бўлгандан сўнг 25-30 кун ўтгач, иккинчи озиқлантириш эса биринчидан 20-25 кун ўтгач ўтказилади. Ўғит эгатлар ўртасида 5-8 см чуқурликда кўмилади. Уруғни экишга тайёрлаш. Экиш учун сараланган зарпечак уруғларидан тозаланган I , II , ва III класс уруғлар ишлатилиши керак. Уруғни униб чиқиш даражасини ошириш мақсадида экишдан олдин 5-8 кун офтобда қиздириш керак. Экиш муддатлари. Каноп ҳароратга талабчан ўсимлик. Шунинг учун тупроқ температураси 14-19С га етганда экилади. Каноп экиш учун қулай муддат апрел ойи ҳисобланиб, бунда табиий намда майсалар униб чиқади. Лекин уруғлик майдонларда каноп, тола учун экилганида нисбатан эртароқ экилиши керак. уруғлик акноп экинш учун энг қулай муддат апрел ойининг 1 чи ўн кунлиги, тола олиш учун эса шу ойнинг иккинчи ярим ўн кунлиги ҳисобланади. Экиш усуллари. Каноп кенг қаторлаб, қатор ораси 50-60 см қилиб экилади. Тола олиш учун қатор ораси 50 см, лента ораси 15 см , яъни 50х15 см. шаклда экилади. Уруғ олиш учун қатор ораси 60 см. қилиб яккақаторлаб экилади. Экиш учун СОН-2,8; 2 СК-16 маркали осма сеялкалардан фойдаланилади. Экиш меъёри. уруғни экиш меъёри тупроқ хусусияти, шунингдек экишдан кўзда тутилган мақсад, поя ёки уруғ олиш учун экилишига қараб белгиланади. Каноп поя олиш учун гектарига 50-55 кг уруғ сарфланади.

Бунда 1 га ерда 1,2-1,4 млн. дона ўсимлик бўлиши керак. Тупроқни унумдорлиги пастроқ, ўғитлар камроқ бериладиган бўлса, уруғни экиш меъёри ҳам 35-40 кг камайтирилади ва бу холда бир гектарда 0,8-1,2 млн ўсимлик бўлади. Экинни парвариш қилиш. Каноп экинини парвариш қилиш, қатқалоққа қарши кураш, қатор ораларини ишлаш, озиқлантириш ва суғоришдан иборат. Майса пайдо бўлгунча тупроқ бетида ҳосил бўлган қатқалоқни экинларни кўндалангига қараб борона қилиш билан йўқотилади. Қатқалоқ эса, ўсимлик қатор орасига ишлов бериш усули билан йўқотилади. Вегетация даврида ҳаммаси бўлиб 4-5 марта культивация қилинади. Каноп сувга талабчан ўсимлик. Ер остки сувлари 1,0-1,5 м пастда жойлашган ўтлоқи-ботқоқ тупроқларда каноп 5-7 марта суғорилади. суғориш меъёри 800-1000 м 3 /га. Ҳосилни йиғиш. Каноп пояси тола учун техник жиҳатдан етилганда етиштирилади. Бунда поянинг учки қисмида ланцетсимон барг пайдо бўлади. Каноп пояси ЖК-2,1 А маркали ўриш машинасида 7-8 см баландликда ўрилади. Сўнгра пўстлоқни шилиш учун ЛС маркали мошина ишлатилади. Пўстлоқ(луб) поядан шилиб олингандан сўнг, 2-3 кун давомида ерга юпқа қилиб ёйиб қуритилади ва учлари текисланиб, ҳар бири 8-10 кг дан боғ қилиб боғлаб, луб заводига топширилади. Бу усулда поя кўк бўлади ва пўстлоқни шилиш қулай бўлади. Иккинчи каноп пояси тўла етилиб, сариқ рангга кирганида ўрилади. Бу муддатда ўрилган поялар поя холича заводга топширилади ва заводда уни ивитиб, сўнгра пўстлоқ олинади. Уруғлик каноп пастдаги 3-4 та кўсакчалари қорая бошлаши билан йиғиб олинади ва поялар боғ-боғ қилиб боғланиб, яхши қуриши учун боғлар тик қилиб тахланади. Шу холда 4-5 кун қуритилгандан кейин МК-6 маркали машинада янчилади. Олинган уруғлар қуритилиб, дон тозалагич машиналарида тозаланиб қопларга солиб омборларда сақланади. Уруғ олинган поялар эса заводларга топширилади.

Адабиётлар : 1. П.П. Вавилов.Растениеводство М.Колос 1986 2 Г.С. Пасўпанов Растениеводство М.Колос 1997 й 3 Х.Н.Атабаева, З.У.Умаров, Х.Ч.Буриев ва бошқалар Ўсимликшунослик Т-Меҳнат 2000. 4 В.Н.Чирков Ўсимликшунослик (практикум) Т-Уқитувчи 1978 й

Похожие

Маккажўхорининг ахамияти, биологияси ва етиштириш технологияси

Оксилларнинг умумий тавсифи ва биологик ахамияти

Ер ёнгок ва канакунжут биологияси ва етиштириш технологияси

Маккажўхорини етиштириш технологияси

Шолини етиштириш технологияси