Маккажўхорини етиштириш технологияси - Биология - Рефераты

Маккажўхорини етиштириш технологияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

47.5 KB

Маккажўхорини етиштириш технологияси Режа: 1. Маккажўхорини халқ хўжалигидаги ахамияти. 2. Маккажўхорини етиштириш технологияси.

Маккажўхорини халқ хўжалигидаги ахамияти Маккажўхори энг қимматли донли ўсимлик хисобланиб , озиқ - овқат , ем - хашак , техник ва агротехник ахамиятга эга . Озиқ-овқат сифатида маккажўхорини дони ишлатилади. Унинг дони жуда хам тўйимли хисобланиб, таркибида оқсил моддаси камроқ бўлади. Шу сабабли маккажўхори унига 25-30% буғдой уни қўшилиб нон ёпилади. Бундан ташқари маккажўхори донидан ёрма тайёрланади. Сут мум пишиш даврида уни қовирилиб ёки қайнатиб пиширилган холда озиқ овқат сифатида ишлатиш мумкин. Унинг донидан консерва хам тайёрланади. Ем- хашак сифатида унинг дони ва пояси ишлатилади. Мкаккажўхори пояси молларга кўклигича берилади, ундан силос ва хашак тайёрланади. Маккажўхорини техник аҳамияти шундан иборатки, унинг донидан крахмал, спирт, глюкоза, сирка кислотаси, поясидан эса қоғоз, картон, ёғоч спирти, сунъий каучук, сунъий смола ва бошқа ҳар хил маҳсувлотлар олинади. Маккажўхори етиштириш технологияси А ) Маккажўхорини алмашлаб экишдаги ўрни , ўғитлаш ва ерни экишга тайёрлаш . Маккажўхори ер танламайди. Уни ҳар қандай экиндан бўшаган ерга экиш мумкин. Маккажўхорига ғўза , донли ва дон дуккакли ўсимликлар яхши ўтмишдош экин ҳисобланади. Маккажўхори маккажўхоридан кейин ва уни такрорий экин сифатида экилганда ҳамяхши натижа беради. Маккажўхори юқори ҳосилли ўсимлик бўлганлиги учун тупроқдан жуда кўп озиқ моддалар олади ва бошқа ўсимликларга нисбатан у бутун ўсиш даврида ўғитни талаб қилади. Ўғитни асосий қисми экишдан олдин, қолган қисми экиш билан бир вақтда ва ўсимликларни ўсиш даврида берилади.

Кузги шудгордан олидин органик ва минерал ўғитлар берилади. Органик ўғит – гунг кузда ҳар гектарига 10-20 т. Солинади. Бундан ташқари кузда ҳар гектар экин майдонига 50-80 кг фосфор ва 30-50 кг калий ўғитлари солинади. Экиш вақтида гектарига 10 кг фосфор ва 10 кг калий уялаб берилганда маккажўхори ҳосили 15-20% га ошади. Озиқлантириш ҳам маккажўхори ҳосилдорлигини оширади. Ўсиш даврида маккажўхорини икки марта, 1-чи марта ўсимликда 3-4 барг ҳосил бўлганда, 2 –чи марта оталик тўп гул ҳосил бўлишига 8-10 кун қолганда озиқлантирилади. 1-чи озиқлантиришда гектарига 60-80 кгазот, 40-60 кг фосфор ва 30 кг калий, 2-чи озиқлантиришда эса 60-80 кг азот ўғити берилади. Ўғит махсус ўғитлагич СУЗ, НКУ, ОУК, НКУ-4,6 машиналарида берилади. Маккажўхори экиш учун ер кузда шудгор қилинади. Тупроқни хусусиятига қараб шудгорлаш чуқурлиги 28-30 см ва ундан ҳам чуқур бўлиши мумкин. Кўп йиллик бегона ўтлар босган далаларда кузги шудгорлашдан сўнг речагли, пружинали борона-культиватор ёки чизил ёрдамида илдиз қолдиқлари олиб ташланади. Шурланган ерларда тупроқ шўри ювилади. Шудгор чимқирқарли ёки 2 ярусли плг ёрдамида амалга оширилади. Экишга қадар шудгорда бегона ўтлар пайдо бўлса, баҳорда 8-10 см чуқурликда культивацияланади, кейин бороналанади ва кетам – кет мола босилади. Б) Маккажўхорини экиш, уруғини экишга тайёрлаш, экиш муддатлари, усуллари ва меъёри. Ҳозирги вақтда уруғни хозирги вақтда уруғни махсус заводларда тайёрланиб хўжаликларга экиш учун берилади. Лекин уруғликни ҳар бир хўжаликда тайёрлаш мумкин. Бу холда экиш давригача маккажўхори уруғлари сўтада сақланиши керак. Сақлаш даврида буларнинг намлиги 14- 15% дан ошмаслиги керак. Экишга 10-15 кун қолганда уруғлар сўтадан янчиб олинади. Экиш учун сўтанинг ўрта қисмидаги донлар олинади.

Сўтанинг остки ва устки(учи) қисмидаги майда ва бир хил катталикда бўлмаганлиги сабабли униб чиқиш даражаси паст бўлади. Шу сабабли сўтанинг остки ва устки (1,5-2,5 см) қисмида ўрнашган донлар олдин уқаланиб олиниб, экиш учун ишлатилмайди. Сўнгра сўтанинг қолган ўрта қисмидаги донлар янчилади. Сўталардан донни янчиб олиш учун қўлда харакатга келадиган МКР-0,25 маркали маккажўхори молотилкаси ишлатилади. Янчилган дон тозаланади ва махсус машиналарда йириклиги бўйича хилланади. Бунинг учун тозалайдиган РСМ-3, ОСМ-3У, ОД-10, Вс-8 машиналаридан фойдаланилади. Экиладиган уруғни тозалиги 99- 99,8%, униб чиқиш даражаси 85-95% бўлиши керак. Маккажўхори бахорда тупроқ харорати 10 0 иссиқликка етганда экилади. Бундан ташқари уни ёзда такрорий экин сифатида экиш мумкин. Ўзбекистоннинг жанубий вилоятларида 15-20 мартларда, Тошкент, Самарқанд вилоятларида ҳамда Фарғона водийсида 20-25 мартларда, Хоразм вилояти ва Қорақолпоғистон республикасида 10 апрелда экилади. Умуман ҳар бир вилоят шароитида чигитни экиш бошлангунча маккажўхорини экишни тамомлаш керак. Маккажўхори кечки муддатларда экилганда уни ҳосили анча пасаяди. Маккажўхори кенг қаторлаб, қатор ораси 60,70,90 см қилиб экилиб, унинг навига қараб ҳар 15,20 см оралиқда биттадан ўсимлик қолдирилади. Эртапишар нав ва дурагайлар экилганда бир гектар ерда 70-80 минг ўсимлик, ўртапишар нав ва дурагайлар экилганда эса бир гектар ерда 50- 55 минг ўсимлик, кечпишарларда эса 40 минг ўсимлик қолдирилади. Уруғнинг экиш меъёри 15-20 кг дан 25-30 кг бўлади. В) Маккажўхори экинини парвариш қилиш. Экинни парвариш қилиш тупроқ қатқолоғига қарши кураш, қатор ораларини ишлаш, яганалаш, озиқлантириш, суғориш ва уруғлик учун экилган майдонларда қўшимча чанглатишдан иборат. Ўсув даврида маккажўхори 3 марта культивация қилинади. Ўсимликда ўртача 3-4 та барг хосил бўлганда биринчи

культивация ўтказилади. Маккажўхори қатор оралари КНР-4,2, НКУ-4,6, КРХ-2,8 макали культиваторларда ишланади. Маккажўхори экинида бегона ўтларга қарши гербицидлар огекан(4-6 кг/га), Стризин (3-8 кг/га) Трефлан (1-2 кг/га) гербицидлар ишлатилади. Маккажўхори навига, тупроқ унумдорлигига қараб 3-6 марта суғорилади. 1-2 сув ўсимлик тўпгул чиқармасдан олдин барилади. Тўпгул чиқариш ва дон етилиш даврида маккажўхорини сувга талабчанлиги ортади ва бу даврда тез-тез суғориб туриш керак. Дон учун экилган маккажўхори гуллаш даврида қўшимча суньий равишда чанглантирилади. Г) Маккажўхорини такрорий экин сифатида экиш. Маккажўхорини такрорий экин сифатида кузги экинлардан бўшаган ерларга экиш алохида ўрин тутади. Бу холда кузги экинлар тез муддатда йиғиб олинади, ер экишга тайёрланади ва уруғ экилгандан сўнг суғорилади. Умуман маккажўхори такрорий экин сифатида экилганда унинг агротехникаси бахорда экилгандагига нисбатан кам фарқ қилади. Фақат маккажўхорининг эрта пишар нав ва дурагайлари экилиши керак. Ўзбекистонда хозирги вақтда Перекоп ТВ ва Ўзбекистон-306 МВ эртапишар дурагайлари экилмоқда. Бу дурагайлар такрорий экин сифатида экилганда 35-50 центнергача дон беради. Д) Хосилни йиғиб олиш. Маккажўхори силос учун экилганда донининг сут-мум пишиш даврида ўпилади. Бунда КСК-100, ВИКР, КС-1,8 комбайинлари ишлатилади. Дон учун экилган маккажўхори дони тўла пишганда, сўта қаторлари қуриганда йиғиштириб олинади. Бунда махсус комбайнлар Херсонец-200, Херсонец-7 ишлатилади. Бу комбайнлар маккажўхорини ўриш, поясини майдалаш, сўталарни поядан ажратиб олиш ва уларни қобиғини арчиш каби ишларни бир йўла бажаради. Сўталар эса хўжаликда оддий молотилка ёки комбайнда янчилади.

Адабиётлар: 1.Г.С.Посўпанов Растениеводства М.Колос. 1997 172-183 бетлар. 2.Х.Н.Атабаева, З. Умаров, Х.Ч.Бўриев ва бошқалар Ўсимликшунослик Т.Мехнат-2000, 90-97 бетлар.

Похожие

Шолини етиштириш технологияси

Жўхорини етиштириш технологияси

Шоли - биологияси ва етиштириш технологияси

Картошка -биологяси ва етиштириш технологияси

Кузги буғдойнинг зпмонавий етиштириш технологияси