Комсток курти - Биология - Рефераты

Комсток курти

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

65.5 KB

Комсток қурти. Омборларда тарқалган хашаротлар: тўрт нуқтали қўнғиз, капр қўнғизи Режа: 1. Комсток қуртини зарари, тарқалиши, таърифи, хаёт кечириш ва кураш чоралари. 2. Омборларда тарқалган хашаротлар: тўрт нуқтали қўнғиз. Қўнғизнинг зарари, тарқалиши таърифи, хаёт кечириши ва кураш чоралари. 3. Капр қўнғизи, зарари, тарқалиши, хаёт кечириши ва кураш чоралари. 4. Адабиёт: 1. III 79-82 б. IV 62-64. VI 605-608 б, X 1-6 б. 2. III 150-153 б . 3. III 144-145 б . VI 680-681 б .

1. Комсток қурти - Pseudococcus comstocki. К uw. Зарари . Комсток қурти Ўзбекистонда 1939 йилда Тошкнетда ва унинг атрофларида топилди ва унинг асосан тут дарахтига зарар етказишини аниқлади . Комсток қуртининг зараридан новдалар қинғир - қишиқ бўлиб , барглар сарғаяди ва қуриб қолади , дарахт танаси , илдизлари ва шохларида шиш ва ёриқлар ҳосил бўлади ва дарахтини умуман қуватдан кетказади . Қурт тезаги билан ифлосланган тутбарги эса ипак қурти учун зарарлидир . Комсток қурти тут дарахтидан ташқари , шафтоли , катальпа , анорга шунингдек маккажўхори , картошка , сабзи , лавлаги , карам , помидор , қовоқ , қовун , тарвузга ва бир қанча бошқа кўпгина дарахтсимон ва ўтсимон ўсимликларга зарар етказади . Комсток қурти анчагина кўпайганда барча ўсимликларнинг ўсишини секинлаштиради , дарахт ва буталарнинг шохларини қинғир - қишиқ қилиб қўяди , мевали экинлар , илдиз мевалар ва туганак мевалиларнинг хосилини камайтиради ҳамда сифатини пасайтиради . Тарқалиши. Комсток қуртини ватани Япония. Жанубий Қозоғистон, Тожикистон, марказий Грузияда, Хитой, Тайван, Хиндистон, Янги Зиландия, Кения, АҚШ, Канада, Англия, Россия, Украинада, Молдавияда, Ўзбекистонда тарқалган Тарифи. Эркаги 3-4 мм. Танаси оқ мумсимон тезак билан қопланган, четларида 17 жуфт мумсимон ўсиқ, шу жумладан тана узунлигининг ярмигача борадиган иккита узун дум ипи бор. Эркагини қаноти 1,0-1,5мм узунликда, қанотли, қизғиш - жигар рангли, кўзлари қора бўлиб, қизил доиралар билан ўралган. Мўйловлари 10 буғимли. Тухуми овальсимон, бир томони учқур, оч сариқ, кейнчалик сарғиш пушти рангли, тиниқ бўлади. Биринчи ёшдаги личинка 0,3-0,6 мм оч сариқ, иккинчи ёшдаги 1,2 мм тўқ сариқ. 17 жуфт ўсимталик, учинчи ёшдаги иккинчи ёшдагиларидан каттароқ ва дум ўсимтаси анчагина узун бўлиб 2/3 тана узунлигига келади.

Хаёт кечириши. Комсток қурти пўстлоқ тангачалари остида, дарахтларнинг ковагида, ўсимлик илдизларида, хазон орасида, девор ёриқларида тухумлик стадиясида қишлайди. Урғочи хашорат тухум қўйиш пайтида мўмсимон оқ пар, яъни овисак чиқаради. Тухумлар шу овисакнинг ичида тўп-тўп бўлиб туради. Личинкалар тут дарахтининг куртаклари бўрта бошлаганда, мартнинг иккинчи ярми апрель бошларида тухумдан чиқа бошлайди. Комсток қурти ўсимликнинг ҳамма қисимларини, танаси, поялари, шохлари, барглари, меваларини сўради. Бу зараркунанда учта личинкалик ёшини ўтади, иккинчи ёшдаги личинка пўст ташлагандан кейин ўрғочиси тинчлик даврига киради. Комсток қурти тахминан бир ярим ойда бир насл беради. Ёзбўйича учта насл беради. Урғочиси сўннги пўст ташлашдан 10-30 кун кейин тухум қўя бошлайди. Ҳашоратнинг биринчи насли одатда 200-250 та, иккинчи насл 250 та, учинчи насли 200 та тухум қўяди. Биринчи ёшдаги личинкалар чиққан жойидан ҳар томонга ўрмалаб кетса ҳам, қурт дарахтнинг бир шохи ёки қўшни шохлари доирасидаги яқин масофадагина актив ҳаракатлана олади ҳолос. Янги ўсимликларга асосан пассив йўл билан: тут кўчати, барги, транспорт воситалари кийим-кечак, сабзавот ҳамда мевалар билан ҳам тарқалаши мумкин. Кураш чоралари. Марказий Осиёда комсток қуртини бир қанча йирқичлар йўқ килиб туради. Буларнинг ичида олтин кўзларнинг личинкалари. 1945 йилдан бошлаб комсток қуртига қарши чет элдан келтирилган псевдафикус паразити ишлатилмоқда. 1950 йилдан бошлаб биологик кураш методи комсток қуртини йўқотиш тадбирлари комплексида асосий бўлиб қолди. Псевдафикус фақат бир ҳил овқат ейдиган паразит бўлиб, комсток қуртининг личинкалари ва катта ёшли урғочиларининг ичига тухум қўяди. Унинг битта урғочиси 20 тагача қуртнинг ичига 140 тага яқин тухум қўяди.

Паразит тухум қўйгач 5-7 куни қурт ўлиб қолади, танасининг ёнидаги ўсиқлари ва дум иплари йўқолади, қурт танаси бўртиб юзидан қотади, сариқ узунчоқ мумияга айланади, кейин кул рангига кириб қолади. Псевдафикус Ўзбекистонда 7-8 та жанубий қисмларда 11 насл беради. Псевдафикус ёки табиий шароитда - комсток қурти ҳаёт кечирадиган жойларда ёки лабораторияларда кўпайтирилади. Агротехник кураш чоралари асосан бегона ўтларни вегетация мавсумининг бошидан охиригача йўқотиб туриш; кузги - қишки тинчлик даврида дарахтлар тупи бачкиларни гумон қилинган дарахтларни илдиз бўйин атрофидаги бачкиларни юлиб ташлаш. Комсток қурти тушган дарахт таналари эрта кўкламда қирғич ва қаттиқ чўтка билан қуриб қолган пўстлоқ тангачаларидан тозаланади ва чиққан ахлат дарҳол ёқилади. Кимёвий препаратлардан - малофос 50% к.э. 1-3 л/га, залон 35 к.э. 1-2 кг/га ва бошқалар. Саволлар: 1. Комсток қурти қандай ўсимликларни зарарлайди? 2. Комсток қурти нечта авлод беради? 3. Эркаги ва урғочисини ташқи кўринишидан фарқи нимада? 4. Комсток қуртининг серпуштлиги? 5. Кураш чораларда биологик усулда қандай энтомофаглар ишлатилади. 2. Тўрт нуқтали қўнғиз - Callosobruchus masculatus. Z. Зарари . Бу қўнғиз ловия , мош , нўхот , бурчоқ , сиғир , нўхот , ясмик уруғлари ичидаги моддани келтириб ейиши билан зарар етказади . Шикасланган донларнинг , унинг даражаси 75% гача пасаяди ва тўрт нуқтали қўнғизнинг чиқиндалари билан ифлосланган донлар овқат учун ярамайди . Тарқалиши . Афғонистон , Хиндистон , Индонезия , Узоқ - Шарқ , Жанубий , Ўрта ва Шарқий Европада , Ўрта ва Жанубий Африкада , Маврикия оролида , Ўзбекистонда омборларда 1978 йилдан бери тарқалиб келяпти . Аосан

хозирги кунда Жиззах , Сирдарё , Тошкент вилоятларида ва Тошкент шахрида тарқалган . Таръифи . Қўнғизни танаси калта , овал шаклда , ранги қизғиш қўнғир , қаноти устлари бўйлаб ғуж жойлашган калта туклардан иборат , қора ва оч рангли догчалар ўтади . Олдинги қанотида 4 оқ тусли белгилари бор . Орқасининг олдқисмининг асосий учига нисбатан кенгроқ . Кейинги болдирларининг ички томонида тишчалари бор. Қўнғизнинг тана узунлиги 2,5- 3,5 мм келади. Эркак қўнғизларнинг мўйловлари тароқсимон шаклда, 8-10 бўғимли, урғочиларнинг мўйловлари эса тасбехсимон шаклда. Ана шу белгиларга қараб эркак ва урғочиларини билиб олиш онсон. Тухуми ялтироқ ,оқиш рангда, чўзинчоқ овал шаклида 0,7-0,46 мм узунликда лечинкасининг ранги оқ ёки оқ- сарғиш 3,5 -4,6 мм гача, кичкина бошли, кўкрак қисмига томон эгилиб туради. ғумбаги 3,5 мм оқ-сариқ рангида. Хаёт кечириши. Вояга етган қўнғиз ҳолатида омборлардаги, шунингдек далаларда янчиш вақтида ерга тўкилган нўхатлар ичида қишлайди. Кўкламда қўнғизлар нўхат уруғларини кемириб тешиб, ташқарига чиқади. Урғочи қўнғиз тухумларини нўхатнинг ёш қўзоқчаларига, ўз танасидан чиқарган ва тез қуриб қоладиган суюқ томчи устига қўяди. Тухум қўйиш даври икки хафта давом этади. Урғочи қўнғиз ўртача ҳисобда 60 та тухум қўяди. Тухумлари ўрта хисобда 8 , личинкалари 17, ғумбаклари 7 кунда ривожланиб бўлади. Турли шароитда бу зараркунанданинг тўла ривожланиб бўлиниши 18- 60 кунгача давом этади. Ловиянинг битта дони ичида бир неча личинка етилиши мумкин. Бу зараркунадаларда омборларда йилига бир неча бўғин , дала шароитида битта бўғин. Температура етарли даражада юқори бўлганда қишки уйқуга кирмасдан ривожлана олади. Кураш чоралари. Карантин мақсадида ,ловия донини хамда бу зараркунанда тушадиган дуккакли ўсимлик донларини четдан келтириш масаласи ловия қўнғизининг тарқалиш доирасига қараб тартибга солинади.

Бу қўнғиз тарқалган районлардан ловия келтириш зарур бўлиб қолган тақдирда тўрт нуқтали қўнғизи белгилари бўлган донлар дизинсекция қилинади. Озиқ -овқатга ишлатиладиган ловия ва дуккаклар термик усулда хам юқумсизлантирилади. Ловия ва бошқа дуккакли экинлари, донларнинг тўкила бошлашига йўл қўймасдан, ўз вақтида- ўриб олиш зарур. Дон янгиланган жойларда қолган хас- чўпларни йўқотиш лозим. Кимёвий препаратларидан кварк 10% к.э. 6-7л/га, децис 2,5% к.э. 0,5 л/га. ишлатилади. 3. Капр қўнғизи - Trogoderma granarium. Ev Зарари. Дон пустхўри маккажўхори, буғдой арпа ва бошқа ғалла гуллиларнинг дони, шунингдек хар хил дуккакли экинларнинг уруғини еб қўяди. Тарқалиши. Хиндистон, АҚШ, Ўрта Осиё, ва Жанубий Европа, Финляндияда учрайди. Дон пўстхўри Хитойга хам тарқалган-лиги тўғрисида маълумотлар бор. Ўзбекистонда Қашқадарё вилояти Қарши пивзаводида, Тошкент вилояти Олмалиқ пивзаводида ва Қорақалпоғистон Республикасининг Нукус пивзаводида тарқалган. Таърифи. Қўнғизнинг танаси чўзиқ овал шаклда тўқ қўнғир тусли бўлиб, қанот устликларида очроқ доғи бор, мўйловлари оч жигар ранг ёки сариқ тусда 10 бўғимли; 3-5 бўғимли булаваси бор. Эркагининг узунлиги 2 мм, урғочисиники 2,8 мм гача келади. Личинкасининг узунлиги 4 мм гача бўлиб, учи томон торая боради, узун қўнғир туклари бор, сўнгги қорин сегментининг орқа чеккасидаги туклари энг узун бўлади. ғумбаги ҳам яхши сезиларли сийрак туклар билан қопланган. Ҳаёт кечириши. Хашорат ўзи тушган дон ва дуккакли дон билан бирга бошқа жойларга тарқалади. Дон пўстхўри личинкалик стадиясида қишлайди.

Қўнғизлар тухумини дон юзасига ғаллаларда эса асосан дон эгатчасига қўяди. Вояга етган қўнғизлар озиқланмайди ва донга зарар етказмайди. Улар 10 кун яшайди. Урғочилари ўрта хисоб билан 65 та тухум қўяди, хар қайсинисини алохида-алохида жойлайди. Кўп деганда 126 та тухум қўяди. Етарлигича юқори температурада тухумлар 6-7 кун ривожланади. Личинкаларнинг бутун ривожланиши уч кунда туганланади, улар шу ерда гумбакка айланади. Личинкаларнинг ривожланиши бир ярим ойгача давом этади. Қўнғизлар донни ташлаб кетиб, тез орада жуфлашади ва тухум қўйишига киришилади. Хашорат бир йилга тўртагача қадар насл беради. Кураш чоралари. Дон пустхўри тушган деб гумон қилинган донни дизинсекция қилмай туриб Ўзбекистонни тарқалмаган жойларига олиб келиши тақиқланади. Зарарланган омборхоналар фумигация қилиниши зарур

Адабиётлар 1. Ўзбекистон қишлоқ хўжалигида иқтисодий ислоҳатларни чуқурлаштириш (1998 - 2000 йиллар дастури ) “ Ўзбекистон ” нашриёти , Т . 1998. 2. Ўзбекистон Республикаси худудини карантиндаги зараркундалари , касалликлар ва бегона утлардан мухофаза қилишга доир қонун ҳужжатлари . Т. 1999. 3. Поспелов С.В и др., Основы карантина сельскохозяйственных растений. М.”Колос”, 1985. 4. Воронкова Л.В. Сметник А.И, и др. Карантин растений. М. “Агропромиздат”, 1986 . 5. Справочник по карантину ратений и другим опасным вредителям, болезням и сорным растениям. М.1996. 6. Яхонтов В.В. Ўрта Осиё қишлоқ хўжалик ўсимликлари, маҳсулотлари зараркунандалари ва уларга қарши кураш чоралари. Т. 1962. 7. Обзор распостранения карантинных вредителей, сорняков в Республике Узбекистанна на 1 января 1999г. Т. 1999. 8. Олимжонов Р.А. Энтомология. Т. 1977. 9. Варшалович А. Р. Гусеницы, всречающиеся при карантинной экспертизе свежих фруктов Сб. по карантину растений. М.Л. Изд. АНССР, 1969. 10. Методическое указание по лабораторному разведелению энтомофагов червеца комстока - псевдафикуса и аллотропа. Т. 1987.

Похожие

Ипак курти биологияси

Ипак курти селекцияси ва уругчилиги

Илдиз, нихол, кучат зараркунандалари ва уларга қарши кураш чоралари

Ицерия, карпосина

Тирик организмларда биологик маромлар (ритмлар).