Бетон қуйиш ишлари - Архтектура - Рефераты

Бетон қуйиш ишлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

209.7451171875 KB

Бетон қуйиш ишлари Режа: 1. Қуйма тузилмалар 2. Утириш чоклари 3. Харорат чоклари 4. Бетоннинг чўкишидан чок

Қуйма тузилмалар – деб, жойнинг ўзида қуйилиб тайёрланадиган тузилмаларга айтилади Бетон қуйиш ишлари – бетон ва темирбетон конструкциялар барпо қилишнинг энг охирги ва ма o сулиятли жараёндир. Қуйилган бетон қоришмаси лойиҳада кўзда тутилган шаклдаги тузилмани хосил қилади. Бетон қуйиш ишларини бошлашдан олдин қолипнинг лойиҳага мослиги, ўлчамлари, мустаҳкамлиги, унга ўрнаган арматура каркаси, тўрининг ва закладнойларининг ўрнида, шунингдек, мослиги текшириб кўрилади. Агар бетон қоришмаси бевосита ер устига қўйиладиган бўлса, у холда асосни тайёрланиш даражаси текширилиб кўрилади. Текширишлар натижалари бекиб кетадиган ишлар далолатнома билан расмийлаштирилб қўйилади. Иш бошлашдан олдин шу далолатномалар тўлиқ ўрганилиб чиқилиши лозим. Шуни эсда тутиш керакки, қотиб қолган бетонни ёки бетон конструкцияларда йўл қўйилган хатони тўғрилаш жуда катта қийинчиликларга олиб келади. Шунинг учун бетон қуйиш технологиясига тўлиқ амал қилиш мақсадга мувофиқдир. Хар қандай қолип бетон қуйиш ишларидан олдин босимли сув ёки сиқилган хаво билан бетон қоришмаси қуйиладиган қолип тозаланиши зарур. Бетон қуйиш ишларини бошлашга 1 соат қолганда ёғоч ва фанера қолиплар сув сепиб намланади. Агар қолипда 8 мм дан ортиқ бўлган ёриқлар бўлса улардан цемент сути оқиб кетмаслиги учун чоклари тўлдирилади. Арматуралар зангдан ва лойдан тозаланди. Бетон қуйиш ишларига қатнашадиган барча машина ва механизмлар хам иш бошлашга шайлаб қўйилади. Бетон қоришмасини қабул қилиш, тарқатиш ва зичлаш узлуксиз кетма- кетликда бажарилади. Шунинг учун ушбу технологик жараён доимо техник назорат остида олиб турилиш зарур. Бунинг учун хар куни ва хар сменада

бетон ишларини олиб бориш журнали тўлдириб борилиб, унга куни, сменаси, бетон қоришма хоссаси, иш хажми, қоришмадан олинган намуна куни ва сони ташқи хаво ва бетон қоришмаси ҳарорати, қолип тури ва уни қачон ечиш куни ёзиб борилади Смена охирида инвентарлар, машина, механизмлар ҳамда бетон ташувчи жиҳозлар ювиб бетон ёпишмаларидан тозалаб қўйилади. Қуйилаётган бетон қоришмасини бир конструкцияга бир хилда ва бир хил хоссадагиси қуйилиши конструкция сифатини та o минлайди. Катта ҳажмдаги, турли конфигурациядаги тузилмаларни бетонлашда уларни алохида блок тарзида бир-биридан ажратиб қуйиб олинади. Бу алохида блок ёки участкаларни ажратиб турувчи қисмини деформация чоки дейилади. Деформация чоклари ўз навбатида: ўтириш ҳарорат ва чўкиш чокларига бўлинади. Утириш чоклари – бир конструкцияни иккинчи бир конструкциядан ажратиб туриш учун хизмат қилади. Масалан, жиҳоз ости пойдевори пол тузилмасидан чок қалинлиги 7-10 мм қолдириб ажратиб қўйилади. Бунга асосий сабаб ўз оғирлиги билан пол конструкциясига та o сир қилмасин. Харорат чоклари – ҳарорат та o сиридан конструкцияларни кенгайиши ва кичрайишини хисобга олиб қўйилади. (йўл ва аэродром қопламаларини қуйишда). Бундай чоклар орасидаги масофа ва чок қалинлиги ҳисоб асосида қўйилади. Бетоннинг чўкишидан чок – узун иншоот ёки катта хажмдаги конструкцияларни бетонлаганимизда улар қотиши жараёнида ёриқлар ҳосил бўлишини олдини олиш учун қўйилади. Деформацион чокларига енгил деформацияланувчи материал (резинобитумли, битум-полимерли мастика ва тиоколли герметик, билан тўлдириб юборилади). Конструкцияларга бетон қоришмасини қуйиш жараёнида иложсиз технологик танаффуслар (смена тугаши, танаффус, арматура ўрнатиш, бетон

қоришмаси келмай қолиши в.ҳ.к) содир бўлади. Бундай холларда ишчи чоклар қўйиш кўзда тутилади (расм 4.1). Конструкцияларни ишлаш принципини ҳисобга олиб: жиҳозлар ости катта ҳажмдаги пойдеворлар, динамик юкка ишлайдиган конструкциялар (электр тармоқлари таянчлари, трубиналар пойдевори,пресслаш машина жиҳози ости пойдеворлари, телеминора пойдеворлари) хажми қандай бўлишидан қат o ий назар танаффуссиз ва чоксиз қуйилиши керак. Статик юкка мўлжалланган пойдеворларни танафуслик қуйиш мумкин. Бетон қоришмасини қуйиш горизонтал қаватлар тарзида қуйилиб, улар арматуралар орасига тўлиқ кириши, шунингдек қолипга зич ёпишиши зарур. Қуйилиш қавати бир хил ва бир йўналиш бўйича талаб қилинади. Бетон қуйиш давомида бетонни эркин тушиш баландлигини албатта хисобга олиш, агар у масофа катта бўлса юқорида келтирилган у масофани қисқартирувчи: хобот, тарнов, бадя ва лотоклардан фойдаланиш мақсадга мувофиқ. Катта массив тузилмаларга бетон қуйишда поғона-поғона бажаришга йўл қўйилади. Лекин шуни ҳисобга олиш зарурки, хар бир қаватга – поғонага қўйиладиган бетонни қуйишга кетган вақт олдинги қуйилган бетон қоришмасини кетиш вақтидан ортиб кетмасин. Аниқ бир холатлар учун бу вақт лабораторияларда ҳаво ҳарорати ва бетон ҳоссасига қараб ҳисоблаб берилади.

Расм 4.1. Бетон қоришмасини қуйиш давомида ишчи чокларни қўйиш. а-в- устунларда; г- бетон қуйилиши тўсинга параллел олиб борилаётган ёпмаларда; д- худди шундай тўсинга перпендикуляр; 1- прогон; 2- тўсин; I – I  IV - IV – ишчи чокларни қўйилиш жойи. Қолипланган буюмларни қотишини та o минлаш ва тезлатиш Бетон қоришмасининг қотиши мураккаб физик-химик жараён бўлиб, бунда цемент сув билан ўзаро та o сирланиб янги бирикма ҳосил бўлади. Сув цемент заррачалари орасига аста секин кириб боради. Бу кирган сув цемент билан кимёвий реакцияга кириб аста секин бетоннинг мустаҳкамлиги ортиб боради. Қулай шароитда, я o ни (20  2)  С ҳароратда қотиш жараёни кучаяди. Бунда намлик 90 % дан кам бўлмаслиги керак. Қулай шароитда бетон 7-14 кунда 28 кунлик мустаҳкамлигини 60  70 % га эришади. Шундан сўнг бетоннинг қотишини секинлашади. Сувда қотган бетоннинг мустаҳкамлиги қуруқ шароитда қотган бетон мустаҳкамлигидан юқори бўлади. Қуруқ шароитда бетон таркибидаги сув тезда буғланиб, қотиш жарани қарийиб тўхтайди. Шунинг учун уни етарли

даражада қотиб олиши учун намликни қочирмасликка ҳаракат қилиш зарур. Қотиш жараёнида бетоннинг ҳажми ўзгаради. Қотиш жараёнида бетон чўкади, бу чўкиш ташқи юзаларда тез, бетон ичида секин амалга ошади. Шунинг учун қотиш даврида бир хил намлик ушлаб турилмаса нотекис қотиш содир бўлиб бетон юзасида ёриқлар пайдо бўлади. Бундай ёриқлар яна цементни гидротацияси давомида иссиқликни нотекис ажралаши натижасида хам содир бўлиши мумкин. Хаво ҳарорати - 5  С да қотиш жараёни бутунлай тўхтайди. Хаво ҳарорати кўтарилиб, намлик етарли бўлса қотиш жарани тезлашади. Қотиш вақти жуда муҳим бўлиб, ба o зида уни тезлатиш (қиш пайтларида) мақсадга мувофиқ бўлади. Бетон қоришмасини қотишини тезлатиш учун қотишни тезлатувчи қўшимчалар миқдори қуйидаги цемент массаси фоизи кўрсаткичларидан ортиб кетмаслиги керак: сулғфат натрий – 2%, нитрат нитрит, нитрат кал p ций –4%, хлорид калғций арматураланган конструкцияларда – 2%, арматураланмаган конструкцияларда –3%. Қотишни тезлатувчи қўшимчаларни глиноземли цементлар қўлланилганда, термик усулда ишланган арматуралар қўлланилганда шунингдек электр токи яқинида ишловчи темирбетон конструкциялар қуйишда қўллаш мумкин эмас. Йиғма темирбетон тузилмалар ишлаб чиқишда қотишни тезлатишда буғ, қимматбаҳо электр энергияси билан бирга охирги пайтда қуёш энергияси ҳисобига гелиотехнологияни қўллаш мақсадга мувофиқ бўлмоқда. Бетон қотишини тезлатишнинг яна бир усули бетон учун тез қотувчи цементлар ишлатишдир. Бундай бетонлар одатда авария ҳолати ва турли тузилмалар чокини бетонлашда қўл келади. Янги қуйилган бетон белгиланган вақтда ўз мустаҳкамлигини олиши учун, уни парвариш қилиш зарур я o ни : намлигини сақлаш, силкинишга, куч билан урилишга, ҳарорат ўзгаришига йўл қўймаслик зарур. Нотўғри парваришлаш эса бетонни умуман яроқсиз ҳолга олиб келиши мумкин. Энг

муҳими бетон қуйилган биринчи кунлардан яхши парвариш қилинмаса бетон сифати бузилиб, уни тўғрилаб бўлмайди. Бетонни қулай қотиши учун уни совуқдан ва қуёш нуридан сақлаш, шунингдек уни устига сув сепиб турилиш зарур. Сув сепишда бетоннинг очиқ юзасига нам материал (брезент ёки қоп материали) ёпиб, агар улар бўлмаси бетон қуйилгандан сўнг 3-4 соат ўтгач очиқ юзага қум ёки тўпон ёзиб, устидан сув сепиб туриш мақсадга мвофиқдир. Сув сепиш вақти ҳароратга қараб шундай бажарилиши керакки, юза қуриб қолмасин. Намлаб туриш қуруқ шароитда бетон мустаҳкамлигининг 50-70 % ни олгунга қадар амалга оширилади. Щта иссиқ пайтларда ҳатто ёғоч қолипларга ҳам сув сепиб туриш мақсадга мувофиқдир. Юпқа, катта юзага эга бўлган тузилма (йўллар, аэродромлар, майдон) ларни доимо қоплама билан қоплаб, сув сепиб туриш кўп меҳнат ва пул сарфлашга олиб келади, уни олдини олиш учун махсус бўёқ суркаш ёки ҳимоя пленкалар қоплаш қўл келади. Улардан энг қулайиш полимерли қопламалр бўлиб, улар намликни йўқолишидан сақлайди. Полимер қопламалар зарарсиз, ўтга чидамли ва уларни кам илашимлиги юзага беришни осонлаштиради. Уларнинг 0,5 кг 1 м 2 юзани қоплаш мумкин. Пленкасимон қопламалар қоплаш эса технологик жиҳатдан осон ва ишончлидир. Айниқса қуруқ – иссиқ иқлимли шароитли районларда тез ва муддатидан олдин сувсизланиш бғланиш юзаси томон йўналган капиллярлар хосил бўлишига, у эса ўз навбатида бетонда ғоваклик ҳосил бўлиши структурасини бузиб юборади. Бу хол ўз навбатида мустаҳкамликка ва сув ўтказувчанлик хассасини бузилишига олиб келади.

Қуруқ иссиқ иқлимли шароитларда бетон юзасига сув сепиш бетонни сувсизланишидан сақлаш билан бирга, унга салбий та o сир кўрсатувчи, я o ни юзага сув сепилишида содир бўладиган термик куч, бошқача қилиб айтганда сепилган сувни 10-15 минутдан сўнг интенсив бғланиши натижасида ғоваклик ҳолати ўзгариши ва бетон юзасида тотишиш кучи ҳосил бўлишига олиб келади. Бетонни сувсизланиши айниқса юпқа деворли очиқ юзали конструкциялар (ирригация каналлари) учун хавфлидир. Шунинг учун ундай иншоотлар юзасини пленкасимон материал билан қоплаш ёки битум билан қоплаш бетон таркибидаги сув йўқолишини 80-90 % га камайтиради. Юзаси унга катта бўлмаган конструкцияларни, масалан, пойдеворларни бетонлашда янги қуйилган бетон қоришмасини сувини қочишини устига 3-5 см сув тўлдириб «сув бассейни» усулида ҳам қотишини та o минлаш мумкин. Қолипларни ечиб олиш Инвентар ечиб олиш ва қайта ўрнатиладиган қолиплар «Қурилиш ме o рлари ва қоидалари» белгилаган вақт ва кетма-кетликда амалга Расм 4.9. Йирик шитли қолипларни ечиб олиш схемаси. а- ташқи шитни; б- ички шитни; 1- пўлат варақ, 2- устки шит қобирғаси, 3- халқа, 4- таянч ролик, 5- штанга, 6- горзонтал таянч прогони, 7- вертикал қобирға, 8- қолип, 9- винт.

оширилади. Қолипни вақтида ечиб олиш унинг қайта қўллаш имкониятини оширади. Пойдевор блоки, устуннинг қолиплари, девор, тўсинларининг ён томон қолип шитлари 6-72 соат давомида ечиб олинади. Юк кўтарувчи конструкциялар қолиплари агар унга хақиқий юк ме o ёрининг 70 % дан ортиғини ташкил қилса у ҳолда тузилма 100% мустаҳкамлигини олгандан сўнг ечиб олинади. Агар унга тушаётган юк ҳақиқий юк ме o ёрий юкни 70 % гачани ташкил этса ва плита пролет 3 метргача бўлса, шунингдек 6 метр пролетгача бўлган бошқа юк кўтарувчи конструкциялар қолиплари бетон мустаҳкамлигини 70 % ни олгандан сўнг ечиб олиш мумкин. Катта пролетли, олдиндан зўриқтирилган арматурали юк кўтарувчи конструкциялар қолиплари бетон мустаҳкамлигини 80 % ни олгандан сўнг ечиб олинади. Ер силкиниш районларида қолипни ечиб олиш учун талаб қилинган мустаҳкамлик лойиҳада кўрсатилади. Агар конструкция юк кўтарувчи каркас билан арматурланган бўлса, у ҳолда қолип бетон мустаҳкамлигини 25 % ни олганда ечиб олиш мумкин. Бетон қандай ҳарорат ва неча кунда қандай мустаҳкамлигини олишини аниқлаш назорат намуналарини ҳудди қурилиш шароитидагидек мухитда текшириб кўриб сўнг аниқланади. Майда шитлардан ташкил топган қолипларни ечиб олишда унинг қотиргичлари махсус мих суғиргич ёрдамида ажратилади. Йирик шитли қолиплар кран ёрдамида ечиб олиниб, унда тирсакли ричаг кран илгичдан тортганда тортилиб ҳолатини ўзгартиради. Бунда узун шохи вертикал ҳолга келиб, калта шох бетонга тиралиши натижасида қолип кўчади (расм 4.10). Пойдевор ва девор қолипларини ечишда биринчи навбатда тортиб турган болтлар ечилиб, сўнг ушлаб турувчи бруслар бўшатилгач аста шит қолип тузилмадан кўчади. Йирик панелли шитли қолиплар (устун, пойдевор, девор ва бошқалар) ечмасдан кран ёрдамида илиб, кўтариб олинади.

Қурилиш майдонидаги бетон ишларининг сифатини назорат қилиш Бетон ва темирбетон тузилмаларни сифати, уларни бажариш технологиясига қандай даражада риоя қилинганлигига боғлиқ. Заводда тайёрланган бетон сифати лабораторияларда текширилади. Қурилиш майдонида эса қолип ўрнатиш, арматураларни қолипга жойлаш, бетон қуйиш, уни парваришлаш ва қолипни ечишни технологик жараёнини бажарилиши қоидаларини назорат қилиш орқали эришилади. Бетон қоришмасини лабораторияларда текшириб, синаб кўришга қарамай қурилиш майдонларида ҳам текшириб кўриш фойдадан ҳоли эмас. Қурилиш майдонида бетон қоришмаси бир жинслилиги, қўзғалувчанлигини текшириш мумкин. Агар ташиш давомида бетоннинг бир жинслилиги йўқолган бўлса у холда уни тиклашга харакат қилиш зарур. Бетонни узатиш, қуйиш, тарқатиш ва зичлаш ишларини қурилишда мухандис- техник ходимлар назорат қилиб туради. Расм 4.10. Конструкциялардан қолипларни ечиб олиш схемалари. а — домкрат ёрдамида, б —тиргакларни қўллаб, в, г —итариб чиқарувчи ускуналар; 1,5 —ички ва ташқи қолип, 2 — крон штейн, 3 — винт, 4 —дастак, 6 — тортиб туриш болти, 7 —тиргак домкрати, 8 —итариб чиқариш ускунаси, 9 —ёпма плита, 10 —устун, 11—тўсиқ, 12 —таянч, 13—пружина, 14—стакан, 15— дастакли шток. Бетон қуйиш жойда 2-3 та на o муна куб учун бетон ажратилади. Тайёрланадиган куб ўлчами бетондаги тўлдирувчилар катталигига қараб: Тўлдирувчи йириклиги, мм 200 мм гача 40 мм гача 70 мм гача 150 мм гача

Куб қирраси узунлиги, см 10 5 20 30 Назорат намуналарини мустаҳкамлигини аниқлаш 10060-87 Узбекистон Давлат Стандарти асосида бажарилади. Намуналарни сақлаш шароити бетонланаётган конструкция шароитига мос шароитда амалга оширилади. Бетон мустаҳкамлиги бетонни бузмасдан аниқлашш тури мавжуд бўлиб, у ёрдамида юпқа деворли ва массивли бетонлар юзалари мустаҳкамлиги аниқланади. Уни ўлчовчи асбоб Кошкаров эталон болғасидир. Қуйидаги расмда Кошкаров болғаси ва унинг ёрдамида бетон мустаҳкамлигини аниқлаш кўрсатилган. Эталон болға корпус 2, пружина ости стакани 3, ва тугич 1 дан ташкил топган. Стакан асосида эса шарча 5 жойлашган. Шарча ва корпус орасидаги бўшлиққа эталон бетон юзасига қўйиб тираб, болға корпуси орқасига бошқа болға билан урилади. Натижада эталон шар ва бетон юзасида из қолади. Шунда бетон юзасида қолган из диаметри d б , ва эталон шардаги қолган из диаметри d э ўлчанади. Бетон юзадаги из қанча катта бўлса бетоннинг мустаҳкамлигини аниқлаш учун махсус d б / d э га нисбатини бетонни сиқилишдаги мустаҳкамлигига боғлиқлиги графиги хизмат қилади. Агар d б / d э нисбати ўртача қиймати 2,0 ни ташкил қилган бўлса графикдаги эгри чизиқ бўйича бетон мустаҳкамлиги 15 МПа ни ташкил этаяпти, я o ни бетон мустаҳкамлиги R б= 15 МПа. Расм 4.11. а- кошкаров эталон болғаси; б- бетон мустаҳкамлигини аниқлаш; 1- тутгич; 2- корпус; 3- пружина ости стакани; 4- эталон стержен; 5 – шарча.

Расм 4.12. Ултратовуш дефектоскопи а- УК10П дефетоскопини умумий кўриниши, б- схемаси; 1- шуп, 2- кабел, 3- шкалали кучайтиргич, 4- ултратовуш манбаи, 5- товуш чиқадиган буюм қалинлиги. Уртача массивликдаги конструкциялар мустаҳкамлиги ултратовуш усулда 12 УК 10 А; УК 10 М ва бошқа дефетоскоп ёрдамида аниқланади. Бу усул бетон танасида ултратовуш тўлқинини тарқаш тезлигига асосланган. Агар бетон қанчаки зич ва шунга асосан мустаҳкам бўлса шунча товуш тўлқинининг ўтиш тезлиги шунча бўлади. Дефектоскоп (расм 4.12) ултратовуш тарқатиш манбаи 4, шуплар 1, шкалали кучайтиргич 3 ва котел 2 дан ташкил топган. Товуш ўтиши зарур ерга аввал техник вазелин суркалиб, уни қалинлиги бўйича икки томонга шуп теккизиб ўрнатилади. Кесим юзаси катта бўлмаган устун, тўсинларда шуп бир –бирини қарама-қаршсига ўрнатилади, текис катта юзали девор, пардадеворларда эса бир томонга орадаги масгофани тузилманинг 1,5-2,0 қалинлигига тенг қилиб ўрнатилади. Кучайтиргич шкаласида ултратовуш тебраниши ўтиш тезлиги белгилаб олинади. Қалинлик ма o лум бўлган ҳолда бўйлама тўлқин тезлиги V = S /( t - t 0 ) га тенг t – ултратовуш тезлиги, t 0 – проборнинг доимий тузатгичи.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. 7473-94 Уз. Дав.Ст. «Бетон қоришмаси», Тошкент, 1995. 2. 866-98 Уз.Дав.Ст. «Темирбетон конструкциялар ва махсулотлар учун пайвандланма арматура тўрлари». Тошкент, 1999. 3. КМК. 1. 01.04-98 «Меъморий қурилиш атамалар». Тошкент, 1998. 4. С.С.Атаев и др. «Технология, механизация и автомотизация строителства». М. «Вусшая школа», 1990. 5. С.С.Атаев, Н.Н.Данилов, Б.В.Пркин. «Технология строителного производства». М.Стройиздат, 1984.

Похожие

Бетон ва темирбетон ишлари

Бетон ишларини бажаришда тайёргарлик ишлари

Бетон ва темир бетон архитектурада

Бетон қориш шахобчалари

Бетон қоришмасини зичлаш