Standartlar va shriftlar - Алгебра - Рефераты

Standartlar va shriftlar

Загружено в:

12.09.2022

Скачано:

0

Размер:

1404.5 KB

Standartlar va shriftlar Reja: 1. Umumiy ma’lumotlar 2. Standartlar, formatlar, masshtablar. 3. Chizma chiziqlar 4. Shriftlar 5. Chizma materiallarning grafik belgilash 6. Chizmaning asosiy yozuvi 7. O’lcham qo’yish qoidalari

1.Umumiy ma’lumotlar. Ishlab chiqarishning asosiy texnik xujjatlaridan biri chizmadir. Mashina va mexanizmlarning detallarini yasash hamda ulartni yig’ish , shuningdek bino inshoatlar qurish uchun ularning chizmalarini bilish shart. Bundan tashqari chizmalar tayor buyumlarning to’g’ri ishlashini aniqlashda va ularni tajmirlashda foydalanadi. Buyumlarning shakli va o’lchamlarinhi tekislikda aniq ko’rsatadigan tasvir chizma deyiladi. Texnik chizmalarni to’g’ri chizish usullari, shuningdek, chizma xalq xo’jaligining barcha soxalariga , ishlab chiqarishning turlariga qarab, undan foydalanadigan chizmalar har xil nom bilan yuritiladi. M:Turli mashina va mexanizlar detallarini yasash va ularni yig’ish uchun tuzilgan chizmalar Mashinasozlik chizmalari deyiladi. Mashinasozlik chizmalarini chizish usullarini o’rgatadigan qismi Mashinaszlik chizmachiligi deyiladi. Bin ova inshoatlarni qurishda ishlatadigan chizmalar qurilish chizmalari , mashinasozlik va qurilish chizmalari birgalikda texnik chizmalar deyiladi. Asosan chizmalarni chizishda standartlarda bayon qilingan qoida va meyorlarga qattiq rioya qilgan holda bayon qilgan lozim. Chizmalarni bajarish uchun quyudagi buyum, asbob va moslamalar bo’lishi lozim. Chizma taxtasi . Chizma taxtasi ГОСТ 671-56-65 ga muofiq chizma qog’ozlarining uhc formati A4, A3, A2, A1 ga mo’ljallab yumshoq darajadan tayyorlanadi. Qalamalr. Qattiq, o’rtacha yumshoqlikda va yumshoq qalamlar bo’ladi. Qattiq qalamlar T , o’rtacha qattiqlikdagi qalamlarga TM ,yumshoq qalamlar M bilan belgilanadi. Shuningdek N qattiq, B yumshoq, NB o’rtacha qattiqlikdagi markali chet elda ishlab chiqilgan qalamlar xam ishlatiladi.

Gonyalr . Gonyalar GOST 5095-67ga muvofiq to’g’ri burchakli uchburchak shakilda yog’och, plasmasta tsellyullandan ishlab chiqilgan. Yog’ochlar o’tkir burchakli 90 0 x45 0 x 45 0 va 90 0 x30 0 x70 0 li ikki xilda ishlab chiqariladi. Reysheyno . Reysheynolar GOST 7286-54 ga asosan ishlab chiqiladi. Reysheyno uzun leneykadan va unga to’g’ri burchak ostida maxkamlangan kalta plenkadan. Tronspoter . Tronspoter turli burchaklarni ishlash uchun ishlatiladi. Lekololar . Lekololar Sirkul bilan chizib bo’lmaydigan egri chiziqlarni chizish uchun ishlatiladi. Lekolalar farerdan, plasmastalardan yasaladi. Gotovolnik . Ular g’ilofga joylashtirilgan chizma asboblari to’lamidan iborat. Chizma qog’ozi . Ular qalin, silliq oq qog’oz bo’lib, unda qalamda chizmalar qisimlarining bir necha bor o’chirg’ich bilan o’chirish mukin. Bunday qog’ozga tushda chizilgan chiziqlar yoyilib ketmaydi. Chizma qog’ozlari A4, A3, A2, A1 formatlarda B, O markada GOST 597-56 bo’yiga ishlab chiqariladi.

2.Standartlar, formatlar va masshtablar. Davlat korxonalarida ishlab chiqarilgan buyumlarning ma’lum sifatiga ega bo’lishini ta’minlash maqsadida ularga davlat tomonidan Davlat standartlari (GOST lar) belgilanadi. Shuningdek buyumlarning konstruktorlik xujjatlariga xam Davlat standartlari belgilanadi. Standartlar texnik taraqqiyotning yuksalishiga, buyumlarni sifatli ishlab chiqarishga ng muxim omillardan biridir. Davlat standartlari rasmiy xujjat bo’lib uning talablarini buzuvchilar qonun oldida javobgardirlar. Formatlar. Barcha san’at va qurish tarmoqlarining chizmalari GOST 2.301-68 da belgilangan o’lchamli qog’ozlarda listlarda bajariladi. Asosiy formatlarning belgilari va o’lchamlari quyidagi jadvalda ko’rsatilgan. 1-Jadvai Format belgisi AO A1 A2 A3 A4 Format tomonlarining o’lchamlari mm 1189x841 594x841 420x594 297x420 210x297 Qo’shimcha formatlar asosiy formatlarining qisqa tomonlariga o’z o’lchamlariga teng qiymatlariga kattalashtirishdan xosil bo’ladi. Qo’shimcha formatlar o’lchamlari 2-jadvalda belgilangan qiymatda olinadi. 2- Jadvalda Qirraligi FORMATLAR AO A1 A2 A3 A4 2 1189x1682 - 3 1189x2523 841x1783 594x1261 420x891 297x630 4 841x2378 594x1682 420x1189 297x841 5 594x2102 420x1186 297x1051 6 420x1783 297x1261 7 420x2080 297x1471 8 297x1682 9 297x1892 Masshtablar. Buyum tasviridagi chiziqli o’lchamlarning shu buyumning xaqiyqiy o’lchamiga nisbati masshtab deb ataladi. Masshtab soning nisbati oldiga M xarfi qo’yiladi. Davlat standarti muvofiq chizmaning masshtabi quydagicha tanlab olinadi.

Kichiraytirish masshtablari: 1:2; 1:2,5; 1:4; 1:5; 1:10; 1:15; 1:20; 1:25; 1:40; 1:50; 1:75; 1:100; 1:200; 1:400; 1:500; 1:800; 1:1000; Natural kattalik: 1:1 Kattalashtirish masshtablari : 2:1; 2,5:1; 4:1; 5:1; 10:1; 20:1; 40:1; 50:1; 100:1; 3.Chizma chiziqlari . Chizma chiziqlari nomi chizilishi va uning asosiy tutash nisbati yo’g’onligi, 3-jadvalda ko’rsatilgan.

Asosiy tutash chizig’i buyumlarning ko’rinadigan kontur chizig’ini, sirtlarning ko’rinadigan kontur chiziqlarini, sirtlarning ko’rinadigan chizmaga tasvirlashda ishlatiladi. Asosiy yo’g’on chizig’ining yo’g’onligi chizmaning kattaligi va murakkabligi, chizma formatlariga qarab 0,5 mm dan 1,4 mm gacha tanlanadi. Ingichka tutash chiziq bevosita ko’rinishda bajarilgan kesim konturlarini, chiqarishva o’lcham chiziqlarini, chetga chiqarish va tokcha chiziqlarining , proyektsiyalaro o’qini, yondosh detallarini tasvirlash chiziqlarining tasovvur qilinadigan o’tish chiziqlaini, tekislikning izlarini va maxsus yasashlarda xarakterli nuqtalarining topish chiziqlarini tasvirlash uchun ishlatiladi. Shtrix chiziq ko’rimaydigan kontur chiziqlarini tasvirlash uchun ishlatiladi. Ingichka shtrix-punktr chiziq o’q va markaz chiziqlarini, simmetriya o’qlarini chizishda ishlatiladi. Yo’g’on shtrix-punktr chiziq yuzalarining qoplanadigan yoki termik ishlov beradigan joylarini lgilashda, ustiga chizilgan proyektsiyalarini tasvirlashda ishlatiladi. Uzuq chiziq chizmaga kesuvchi tekislikning yo’nalishini tutashtirishda ya’niy kesilish chzig’ini tasvirlashda ishlatiladi. Chiziqning nomi Chiziqning shakli Asosiy tutash chiziqqa nisbatan chiziqning yo’g’onligi Asosiy tutash chiziq Tutash to’lqinsimon chiziq Shtrix chiziq Ingichka shtrix chiziq Ingichka tutash chiziq Yo’g’on shtrix-punktir chiziq Uzuq chiziq Ingichka tutash siniq chiziq

Ingichka tutash chiziq chiziq uchun o’yiq chiziqlarni chizmaga tasvirlash uchun ishlatiladi. 4.Shriftlar. Chizmalarda, texnik xujjatlarda yozuvlar ya’ni xarf va raqamlar standart chizma shrifti bilan yoziladi. 1.2 shakilda lotin alifbosining A turi, 1,3 shaklda Arab va Rim raqamlari Ava B turlari ko’rsatilgan. 5.Chizma materiallarning grafik belgilanishi . Sanoat va qurish tarmoqlari chizmalariga materiallarning kesim va bino fasadlarida kesim yuzalarida materiallarning grafik belgilari-netrixovkalari 4-jadvalda keltirilgan. 6.Chizmaning asosiy yozuvlari. A4 formatning listlarda asosiy yozuv formatning ensiz tomoniga joylashtiriladi.Qolgan formatlarda o’ng yog’iga va enli va ensiz tomoniga joylashtiriladi . Buyumlarning asosiy yozuvlari 1-formatga muvofiq bajariladi. 9. Grunt8. Suyuqliklar7. Shisha va boshqa shaffof materiallar6. Beton 4. Tabiiy tosh3. Yog’och 5. Teridagi keramik va silikat materiallar2.Metallmas materiallar, shuningdek, quyida ko’rsatilganlardan tashqari monolit tolali va ilita (presslangan) materiallar 1. Metallar va qattiq qotishmalar Materiallar Belgilanishi Materiallar Belgilanishi

Asosiy yozuv grafikiga quydagi yozuvlar korsatiladi. 1-chizmaning nomi; 2-chizmaning belgisi m: G4-geometrik chizmachilik, P4- proyektsiyon chizmachilik va x.k. Chizma belgisi chizmaning varianti va tartib nomeri bilan birgalikda yoziladi,m, P4-01-01’ 3-detal materiali nomi; 4-chizma litra-“O’” xarfi (o’quv) 5-buyum massasi;11x5=55

6-chizmadagi tasvir masshtabi; 7-listning tartib nomeri; 8-xujjatdagi umumiy listlar soni, bu faqat birinchi listda ko’rsatiladi; 9-xujjat chiqarilgan korxona nomi (o’quv yurti nomi, o’quvchilar gruppasi, shifri); 10-chizmaga imzo chekgan shaxslar bajargan ishning xarakteri, m: chizma tuzdi, konsultatsiya berdi, qaqbul qildi, chizdi, tekshirdi, tasdiqladi; 11-xujjatga imzo qo’ygan shaxsning familiyasi: 12-familiyalari 11-grafalarda ko’rsatilgan shaxslar imzolari; 13-xujjatga imzo qo’ygan sana: 7.O’lcham qo’yish qoidalari. Chizmada tasvirlangan buyumlar va ularning elementlari kattaligi quyidagicha o’lchamlar soni qiymati bilan aniqlanadi. Chizmaga barcha o’lchamlar soni mumkun qadar kam bo’lishi va shu bilan birga buyumlani yasash va kantrol qilish uchun yetarli bo’lishi lozim. O’lchamlar son qiymatlari chizmaning qanday masshtabda va qannchalik ochiqlik bilan chizishidan qat’iy nazar, tasvirdagi buyumlarning xaqiyqiy o’lchamlarini ifodalash kerak. Chizmalarda o’lchamlar GOST 2.307-60 ko’rsatmaga asosan qo’yiladi. Chizmaarda o’lcham kattaliklari, o’lcham chiziqlari ustiga yozilgan sonlar bilan ko’rsatilgan. Bunda o’lchamlar sonlari listning asosiy yozuviga nisbatdan chapdan o’nga, pastdan yuqoriga qarab yoziladi. Chiqish chiziqlari o’lcham chiziqlariga perpendikulyar (1,4-shakl). 1.4-Shakl 1.5-Shakl

1.6-Shakl 1.7-Shakl 1.8-Shakl 1.9-Shakl O’lcham va chiqish chiziqlarini kesma bilan parallelogram xosil qilib o’tkazishimiz mumkun (1,5 shakl) o’lcham chiziqlari ko’rinadigan kontr chiziqlar orasiga chiziladi (1.6 ,1.7, 1.8, 1.9-shakllar). O’lcham chiziqlari iloji boricha chizma konturadan Kontsentrik-bir markazli aylanalarning radiusi yoki diometr o’lchamlari ko’rsatuvchi o’lchamnchiziqlari esa aylanalar markazida o’zaro kesishgan bo’ladi. Yumoqlanadigan burchak o’zlarini ko’rsatish zarur bo’lgan xollarda, chiqarish chiziqlari burchak tomonlarining kesishgan nuqtalardan chiqariladi (1.10- shakl). 1.10-Shakl 1.11-Shakl Agar simmetrik buyumlarning ko’rinishi yoki qirqimi, shuningdek, shularning biror simmetrik elementi o’zgacha yoki uzib tasvirlangan bo’lsa, o’lcham chiziqlari xam o’qdan yoki uzilish chizig’idan bir oz o’tkazib uzib qo’yiladi. Shuningdek aylana diometrini ko’rsatishda xam,

aylana to’liq yoki qisman tasvirlanishidan qatiy nazar, o’lcham chizig’i aylana markazidan bir oz o’tkazib uzib qo’yiladi (1.11-shakl). O’lcham chiziqlari uchiga strelkalar qo’yiladi (1.2 shakl) 1.13, 1.14, 1.15, 1.16, 1.17, 1.18, shakllariga turli o’lchamlar qo’yishlar ko’rsatilgan. 1.12-Shakl 1.13-Shakl 1.14-Shakl 1.15-Shakl 1.16-Shakl 1.17-Shakl 1.18-Shakl Takrorlash uchun chizmalar.

1.Geometrik va proyektsiyon chizmachilik nimani o’rgatadi? 2.Qanday chizmachilik asboblari va uskunalari bor? 3.Standart, format va masshtablar qanday bo’ladi? 4.Qanday chiziq turlari bor? Ularning ishlatish o’rnini aytib bering. 5.Chizmalarda qanday shriftlardan foydalanadi? 6.Chizmalarda o’lcham chiziqlari bir biri bilan kesishishi mumkunmi? 7.Asosiy yo’g’on chiziqning chegara o’lchami qanday bo’ladi? Tayanch tushunchalar: Standartlar- Buyumlarning ma’lum sifatga ega bo’lishini maqsadida davlat tomonidan belgilangan (GOST) xujjat. Farmatlar- GOST da belgilangan chizmalar chizish uchun ishlatiladigan o’lchamli qog’oz. Masshtablar- Buyum tasviridagi chiziqli o’lchamlarning shu buyumning xaqiyqiy o’lchamiga nisbati. Materiallarning shartli belgilanishi- Chizmalarida materiallarining kesimlar va qirqimlardan buyumlarning kesuvchi tekislikga tegib turgan yuzalarining shtrixlanishidan iborat bular buyum qanday materiallar yasalganligini ko’rsatadi.

ADABIYOTLAR 1. Yu. Qirqizboyev, Z. Inog’omov, T. Rixsiboyev “Texnik chizmachilik kursi” Toshkent “O’qituvchi” 1987 yil. 2 .S.K. Bogolyubov, V.A. Voinov “Texnikaviy chizmachilik kursi” Toshkent “O’qituvchi” 1977 yil. 3. G.P. Vyatkin, A.N. Andreva, A.K. Boltukin i dr. 4. www.ziyonet.uz

Похожие

Turbo-Paskalning grafik imkoniyatlari

Zamonaviy matematik paketlarning imkoniyatlari va kamchililklari

Giperbola va parabola

Ko‘pburchaklar va aylana

Aylana va doira