Сонли кетма-кетликлар ва унинг лимити - Алгебра - Рефераты

Сонли кетма-кетликлар ва унинг лимити

Загружено в:

11.09.2022

Скачано:

0

Размер:

258 KB

Сонли кетма-кетликлар ва унинг лимити Режа : 1. Сонлар кетма-кетлик тушунчаси 2. С онлар кетма-кетлигини лимити

Аниқланиш соҳаси натурал сонлар тўплами   1 2 3 , , , ...N  дан иборат бўлган функцияларни қараймиз. Айтайлик, N тўпламдаги бирор   f n функция берилган бўлсин. Бу функция қийматларини n х билан белгилаймиз.          1 2 1 2 , , .... , ... n nf n x f x f x f n x     (1) Қаралаётган функция қийматларидан ташкел топган ушбу 1 2 , , ... , nx x x Тўплам сонлар кетма-кетлиги дейилади. Масалан: 3 4 1 2 2 3, , , ...., n n  сонлар кетма-кетлиги     1 1 2 3, , , , ...n f n n n    функциянинг қийматларидан ташкел топган. 69 (1) кетма-кетликни ташкил этган   1 2 3 , , , ... nx n  сонлар унинг ҳадлари дейилади: 1x  биринчи хади; 2x  иккинчи ҳади ва ҳоказо, n x -кетма- кетликнинг n-ҳади (умумий ҳади). (1) кетма-кетлигни қисқача n x ёки   nx каби белгиланади. Кўп ҳолларда кетма-кетликларнинг умумий ҳади формула билан ифодаланади. Унинг барча ҳадлари шу формула орқали топилади.

Мисоллар.     2 2 2 3 2 1 2 1 1 1 1 1 1 2 3 2 1 2 3 1 1 1 1 3 1 2 3 2 4 1 1 1 1 5 . , , , ..., , ... . , , , , ..., , ... . , , , , ..., , . , , , ... , ... . , , , , ..., n n n n n n n n nx n n n x n n x n x x aq a aq aq aq            Бирор   1 2 , , ..., , ... n nx x x x кетма-кетлик берилган бўлсин. 1-Таъриф: Агар шундай ўзгармас М сон топилсаки,   nx кетма- кетликнинг ҳар бир ҳади шу сондан катта бўлмасаб яъни n N учун nx M  тенгсизлик ўринли бўлса,   nx юқоридан чегараланган кетма-кетлик дейилади. 2-Таъриф: Агар шундай ўзгармас m сон мавжуд бўлсин,   nx кетма- кетликнинг ҳар бир ҳади шу сондан кичик бўллмас, яъни n N  учун nx m  Тенгсизлик ўринли бўлса,   nx қўйидан чегараланган кетма-кетлик дейилади. 3-Таъриф: Агар кетма-кетлик ҳам қўйидан, ҳам юқоридан чегаралланган бўлса, яъни шундай ўзгармас m ва М сонлар топилсаки n N  учун nm x M   тенгсизлиг ўринли бўлса   nx чегараланган кетма-кетлик дейилади. Мисоллар. 1.Ушбу 2 1 1 nx n  2 1 1 1 1 1 1 1 1 4 5, , , ..., , ... n    кетма-кетлик юқоридан чегараланган, чунки ихтиёрий n N

  2 2 nx M   тенгсизлик ўринли 2.Ушбу     1 1 2 2 1 1 1 1 1 4 9 ; , , , ..., ... n n nx n n       Кетма-кетлик қўйидан чегараланган, чунки n N  учун 1 1 4 4 , nx m         тенгсизлик ўринли. 3. Ушбу 2 2 2 2 1 3 8 1 0 4 9 ; , , , ..., , ... n n n x n n    кетма-кетлик чегараланган, чунки n N  учун 0 1 nx  тенгсизлик ўринли. 4-Таъриф: Агар   nx кетма-кетликнинг ҳадлари қуйидаги   1 2 3 1 2 3 ... ... ... ... n nx x x x x x x x           тенгсизликларни қаноатлантирса, яъни А n N учун   1 1 n n n n x x x x     бўлса,   nx ўсувчи (қатъий ўсувчи) кетма-кетлик дейилади. 5-Таъриф: Агар   nx кетма-кетликнинг ҳадлари   1 2 3 1 2 3 ... ... ... ... n nx x x x x x x x           тенгсизликларни қаноатлантирса, яъни n N  учун бўлса,   nx камаювчи (қатъий камаювчи) кетма-кетлик дейилади. Ўсувчи ва камаювчи кетма-кетликлар манотон кетма-кетликлар дейилади. Мисол: Ушбу 1 1 1 1 2 3 1 , , , ..., , ... n n x n n   кетма-кетлик ўсувчи эканинг кўрсатинг. Бу кетма-кетликнинг 1 1 1 2 , n nn n x x n n       ҳадларини олиб, 1n nx x   айирмани қараймиз:

   11 1 2 1 1 2n nn n x x n n n n                  n N  учун    1 0 1 2n n    Демак n N  да 1 0 ,n nx x   яъний 1n nx x  бўлади. Бу эса берилган кетма- кетликнинг ўсувчи эканлигини билдиради. Фараз қилайлик   nx ва   ny сонлар кетма-кетликлар белгиланган бўлсин 1 1 2 2 , , ..., , ... n n x y x y x y    1 1 2 2 , , ..., , ... n n x y x y x y    Кетма-кетликлар мос равишда   nx ва   ny сонлар кетма-кетликлар йиғиндиси ҳамда айирмаси дейилади ва     , n n n nx y x y   каби белгиланади. Ушбу , , ... , ... n n n n n nx y x y x y      1 1 1 1 1 1 0 1 2, , ..., , ... , , , ... nx x x y n y y y   Кетма-кетликлар мос равишда   nx ва   ny кетма-кетликлар кўпайтмаси ҳамда бўлинмаси дейилади ва   , n n n n x x y y         каби белгиланади. 2. СОНЛАР КЕТМА-КЕТЛИГИНИ ЛИМИТИ Аввало нуқтанинг атрофи тушунчасини киритайлик. Бирор а нуқта берилган бўлсин. Ихтиёрий Е мусбат сон   0   ни қарайлик. Ушбу   ,a a     интервал а нуқтанинг атрофи (  -атрофи) дейилади. (23-чизма).

a a a    23-чизма  - турли қийматларга тенг бўлганда а нуқтанинг турли атрофлари ҳосил бўлади, 1 1 3,a    атрофи 1 1 1 1 3 3 ,        интирволдан иборат бўлади. Бирор   1 2 , , , ..., , ... n nx x x x кетма-кетлик ҳамда а нуқта берилган бўлсин. Бу кетма-кетликнинг ҳадлари а нуқтанинг бирор атрофидаги тенгишли бўладими, тенгиши бўлса, нечта ҳади тенгишли бўлади-шуларни аниқлаш кетма-кетликнинг лимит тушунчасини муҳум роль ўйнайди. Бирор нуқта атрофига кетма-кетликнинг чекли сондаги ҳадлари тегишли бўлиши, бирор ҳадидан бошлаб кейинги барча ҳадлари, жумладан кетма-кетликнинг барча хадлари тегишли бўлиши, битта ҳам ҳади тегишли бўлмаслиги мумкин. Бирор   nx кетма-кетлик ҳамда бирор а сон берилган бўлсин. 6-Таъриф: Агар а нуқтанинг ихтиёрий   ,a a     атрофи олинганда ҳам   nx кетма-кетлик ҳамда бирор ҳадидан бошлаб, кейинги барча ҳадлари шу атрофга тегишли бўлса, а сон   nx кетма-кетлик лимити дейилади ва 72 0lim n n x    ёки   lim nx a  ёки nx a  каби белгиланади.   nx кетма-кетлик ҳамда бирор ҳадидан бошлаб, кейинги барча ҳадлари а нуқтанинг ихтиёрий   ,a a     атрофи тегишлиги, 0 a олинганда ҳам шундай натурал сон топилиб, барча 0n n  учун

na x a       тенгсизлиг ўринли бўлишидан иборатдир. n n n a x a x a x a                 У ҳолда кетма-кетликни лиминти таърифини қуйидагича таърифлаш мумкин nx a    Тенгсизлик бажарилсин, а сон   nx кетма-кетликнинг лимити дейилади. Мисол: 2 2 1 1 1 1: , , ..., , ... nx n n n кетма-кетликнинг лимити 0 а эканини кўраситинг. 0 a мусбат сон олинади. Кейин бу сонга кўра шундай натурал 0 n сони топилиш учун кўрсатиш керакки, берилган кетма-кетликнинг 0 n -ҳадидан бошлаб кейинги барча ҳадлари қуйдаги 21 0 n    (2) Тенгсизликни қаноатлантирсин. Одатда бундай 0 n натрурал сонда (2) тенгсизлик бажарилсин деб, ундан фойдаланиб топилади: 2 2 2 1 1 1 1 0 0 ,s s n n n n          Агар 0 n сонни 1  дан катта қилиб олинса, унда барча 0n n  учун 1 n   Бинобарин, 21 0 n    тенгсизлик бажарилади. демак нол сони 21 nx n кетма-кетликнинг лимити экан. 0lim n n x      nx Агар   nx кетма-кетлик лимити 0 га тенг бўлса 0lim n n x      nx ҳолда   nx чексиз кичик миқдор дейилади. бирор   nx кетма-кетлик берилган бўлсин. Агар ҳар қандай мусбат М сон берилганда ҳам шундай 0n N  сон топилсаки, барча 0n n  учун   n n n M x M   

тенгсизлик ўринли бўлса,   nx кетма-кетлик лимити      деб қаралади. Агар   nx кетма-кетлик лимити чексиз lim n n x    бўлса, у ҳолда   nx чексиз катта миқдор дейилади. 8-Таъриф: Агар   nx кетма-кетлик лимити чекли сон бўлса, уни яқинлашувчи кетма-кетлик дейилади. Агар кета-кетликнинг лимити чексиз ёки лиминтга эга бўлмаса, уни узоқлашувчи кетма-кетлик дейилади.

Похожие

Сонли кетма-кетликлар

Rm фазода кетма-кетлик ва унинг лимити

Функционал кетма-кетликлар ва уларнинг текис яқинлашувчилиги

Функция лимити ва унинг хоссалари

Якинлашувчи кетма-кетликлар хакида теоремалар ва уларнинг хосслари