Sirtning yopishma paraboloidi - Алгебра - Рефераты

Sirtning yopishma paraboloidi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

49.5 KB

Sirtning yopishma paraboloidi Reja: 1. Sirtning yopishma paraboloidi. 2. Yopishma paraboloid tenglamasi. 3. Sirt nuqtalarini sinflarga ajratish. 4. Sirtning egrilik indi k atrisasi.

F regulyar sirt va unda yotuvchi Р nuqta berilgan bo`lsin. Uchi Р nuqtada va o`qi sirtning Р nuqtadagi normali bilan ustma-ust tushuvchi U paraboloidni olamiz. Sirt ustida Р nuqtaga yaqin bo`lgan biror Q nuqtani olaylik. Q nuqta orqali paraboloid o`qiga parallel qilib o`tkazilgan to`g`ri chiziq paraboloidni Q nuqtada kesib o`tsin. Р ва Q nuqtalar orasidagi masofani d bilan, Q va Q nuqtalar orasidagi masofani esa h bilan belgilaymiz. Ta‘rif. Agar sirt bo`ylab Q  Р да h/d 2 nisbat 0 ga intilsa, u xolda U paraboloidni F sirtning Р nuqtasidagi yopishma paraboloidi deyiladi. TEOREMA. Regulyar(2 marta uzluksiz differentsiallanuvchi) sirtning xar bir nuqtasida yopishma paraboloid mavjud bo`lib, u yagonadir. Xususan, bu paraboloid parabolik tsilindrdan yoki tekislikdan iborat bo`lishi mumkin. ISBOT. Aytaylik F sirt r=r(u,v) vektor tenglama bilan berilgan bo`lsin. Koordinata sistemasini quyidagicha kiritamiz: Sirtning Р nuqtasidagi urinma tekislikni ХОУ koordinata tekisligi deb va ushbu nuqtadagi normalni О Z o`qi deb olamiz. U xolda [r u ,r v ] vektor 0Z o`qi bo`ylab yo`nalgani uchun v v u u y x y x  0 bo`ladi. Shuning uchun Р nuqtaning yetarlicha kichik atrofid а F sirtni z=f(x,y) ko`rinishdagi tenglama orqali berish mumkin. Ma‘lumki, Р (0,0,0) nuqtadagi urinma tekislik tenglamasi z=xf x (0,0)+yf y (0,0) (1) ko`rinishda bo`ladi. Ikkinchi tomondan bu tekislik ХОУ koordinata tekisligi bo`lgani uchun uning tenglamasi z=0 (2) (1) va (2) tenglamalarni taqqoslab f x (0,0)=0, f y (0,0)=0 ekanini topamiz. Shuning uchun f(x,y) funktsiyaning koordinata boshi atrofidagi yoyilmasi f(x,y)= 21 (f xx x 2 +2f xy xy+f yy y 2 )+  (x,y)(x 2 +y 2 ) (3) ko`rinishda bo`ladi. Bu yerda х,у  0 да  (х,у)  0.

Shunday qilib koordinata boshi atrofida F sirtning tenglamasi z= 21 (f xx x 2 +2f xy xy+f yy y 2 )+  (x,y)(x 2 +y 2 ) (4) ko`rinishda bular ekan. Uchi koordinata boshida va o`qi 0Z o`qi bilan ustma-ust тушувчи xar qanday paraboloidni, xususan uni parabolik silindr yoki tekislikka buzilishini xam quyidagi z=ax 2 +2bxy+cy 2 (5) tenglama orqali berish mumkin. Endi agar yopishma paraboloid mavjud bo`lsa, uning yagona ekanligini isbotlaymiz. Faraz qilaylik (5) paraboloid yopishma paraboloid bo`lsin, u xolda ta‘rifga asosan, (h/d 2 )=(| 21 (f xx x 2 +2f xy xy+f yy y 2 )+  (x,y)(x 2 +y 2 )|/x 2 +y 2 +f 2 (x,y))  0 bo`ladi. Oxirgi tenglikda у =0 va х  0 deb olib, (h/d 2 )=| 21 (f xx -a)| ni topamiz. Bundan f xx =a ekani kelib chiqadi. Xuddi shuningdek f yy =c ekanini topamiz. Nixoyat х = у  0 deb olsak f yy =b ni topamiz. Shunday qilib, agar yopishma paraboloid mavjud bo`lsa, uning tenglamasi r= 21 (f xx х 2 +2f xy xy+f yy y 2 ) ko`rinishda bular ekan. Bundan uning yagonaligi kelib chiqadi. Sirt nuqtalarini sinflarga ajratish. Sirt yopishma paraboloidining turiga qarab sirt nuqtalarini sinflarga ajratish mumkin. Agar sirtning Р nuqtadagi yopishma paraboloidni elliptik paraboloiddan iborat bo`lsa, Р nuqtani sirtning elliptik nuqtasi, giperbolik paraboloiddan iborat bo`lsa, giperbolik nuqtasi, parabolik silindrdan iborat bo`lsa, parabolik nuqtasi va agar yopishma paraboloid tekislikdan iborat bo`lsa, bu nuqtani sirtning

quyuqlashuv nuqtasi deyiladi. Aytaylik Р nuqta sirtning elliptik nuqtasi bo`lsin. Bu nuqtadagi yopishma paraboloidni urinma tekislikka parallel va undan 21 masofada joylashgan tekislik bilan kesamiz. Kesimda ellips xosil bo`ladi. bu ellipsning urinma tekislikdagi proektsiyasi sirtning egrilik indikatrisasi yoki Dyupen indikatrisasi deyiladi. Paraboloid tenglamasi z= 21 (f xx х 2 +2f xy xy+f yy y 2 ) bo`lgani uchun egrilik indikatrisasining tenglamasi f xx х 2 +2f xy xy+f yy y 2 =  1 ko`rinishda bo`ladi. Bu yerda "+" yoki "-" ishoraning olinishi paraboloidni z>0 yarim fazoda yoki z<0 yarim fazoda joylanishiga qarab olinadi. Ta‘rif. Sirtning Р nuqtasidagi Dyupen indikatrisasining ko`shma diametrlarining yo`nalishi sirtning Р nuqtasidagi ko`shma yo`nalishlar deyiladi. Ta‘rif. Sirtning Р nuqtadagi Dyupen indikatrisasi o`qlarning yo`nalishi sirtning shu nuqtasidagi bosh yo`nalishlari deyiladi. Sirtning giperbolik nuqtasidagi egrilik indikatrisasi yuqoridagidek anikqlanadi va uning tenglamasi f xx х 2 +2f xy xy+f yy y 2 =  1 ko`rinishda bo`ladi. Sirtning giperbolik nuqtasida qo`shma va bosh yo`nalishlardan tashqari assimptotik yo`nalish tushunchasi xam kiritiladi. Bu yo`nalish Dyupen indikatrisasining asimptotalarining yo`nalishidan iborat. Sirtning parabolik nuqtadagi Dyupen indikatrisasi Р nuqta га nisbatan simmetrik joylashgan o`zaro parallel to`g`ri chiziqdan iborat. Sirtning quyuqlashuv nuqtasida Dyupen indikatrisasi mavjud emas.

Adabiyotlar 1. Александров А.Д., Нецветаев Н.Ю. Геометрия. М.,Наука,1990. 2. Нарманов А.Я. Дифференциал геометрия. Т. Университет, 2003 3. Погорелов А.В. Дифференциальная геометрия. М.,1974. 4. Нарманов А.Я. ва бошқалар. Умумий топологиядан машқ ва масалалар тўплами. Т.Университет, 1996. 5. Сборник задач по дифференциальной геометрии. Под ред. Феденко А.С. М., 1979 . 6 . Бакельман И.Я., Вернер А.Л., Кантор Б.Е. Введение в дифференциальную геометрию в целом. М., Н аука, 1973. 7. Собиров М.А., Юсупов А.Е. Дифференциал геометрия курси. Т., Ўқитувчи, 1965. 8. Мищенко А.С., Фоменко А.Т. Курс дифференциальной геометрии и топологии. М.,изд. МГУ,1980 9. Архангельский П.С, Пономарев В. И. Общая топология в задачах и упражнениях. М . Наука , 197 4. 10. www.a-geometry.narod.ru

Похожие

Egri chiziqning yopishma tekisligi

Sirtning urinma tekisligi va normali

Chiziqning buralishi

Chiziqning egriligi

Ikkinchi tartibli sirtlar