Chiziqning egriligi - Алгебра - Рефераты

Chiziqning egriligi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

45 KB

C h izi q ning egriligi Reja: 1. C h izi q ning egriligi xa q ida tushuncha. 2. Chiziq egriligini xisoblash uchun formula. 3. Chiziq egriligini xisoblashda tabiiy va ixtiyoriy parametrli formulalar orasidagi bog`lanish. 4. Chiziq egriligining teometrik ma`nosi.

Aytaylik  regulyar egri chiziq va unda yotuvchi Р nuqta berilgan bo`lsin. Egri chiziqda Р nuqtaga yaqin bo ` lgan Q nuqtalarda urinmalar o ` tkazamiz . Bu urinmalar orasidagi burchakni  bilan Р Q yoy uzunligini esa |  s| bilan belgilaymiz. Ta‘rif. Egri chiziq bo`ylab Q nuqta Р nuqtaga intilganda  /|  s| nisbat intilgan limit egri chiziqning Р nuqtasidagi egriligi deyiladi va k harfi bilan belgilanadi. TEOREMA. Regulyar (ikki marta uzluksiz differentsiallanuvchi) egri chiziq xar bir nuqtasida anik egrilikka ega. Agar r=r(s) uning tabiiy parametrlangan tenglamasi bo`lsa, egrilik k=|r"(s)| formula bilan xisoblanadi. ISBOT. Р va Q nuqtalarga parametrning mos ravishda s va s+  s qiymatlar mos kelsin. Urinmalar orasidagi  burchak ularning birlik vektorlari  (s) ва  (s+  s) orasidagi burchakka teng.,  (s)=r(s) va  (s+  s)=r(s+  s) ga teng.  (s) va  (s+  s) vektorlar birlik vektorlar bo`lib, ular orasidagi burchak  bo`lgani uchun |  (s+  s)-  (s)|=2sin(  /2) bo`ladi. Bundan   | | 2 2 sin | | 2 sin2 | | | | s s s s s s                   nuqta Р ga intilganda  s  0,  0 bo`lishini etiborga olib, oxirgi tenglikda limitga o`tsak, |  '(s)|=k kelib chiqadi yoki k=|r"(s)| bu toeremani isbotlaydi. Faraz qilaylik berilgan nuqtada egrilik 0 dan farqli bo`lsin.  =1/(kr"(s)) vektor birlik vektor bo`lib, yopishma tekislikda joylashgandir. Bundan tashqari у urinma vektor  ga xam perpendikulyardir. Demak, bu vektor bosh normal bo`ylab yo`nalgan bo`lib, uni bosh normalning birlik vektori deb yuritiladi.  =[  ,  ] vektor birlik vektor bo`lib,  va  vektorlarning xar bioriga

perpendikulyardir. Demak,  binormal bo`ylab yo`nalgan va uni binormalning birlik vektori deb yuritamiz. Endi egri chiziq tenglamasi ixtiyoriy t parametr orqali berilganda egrilikni xisoblash uchun formula topamiz. Egri chiziq r=r(t) tenglama bilan berilgan bo`lsin. Bundan r'=r' s s' дан r' 2 =s' 2 (*) r' s =2' ' r r Oxirgini yana t bo`yicha differentsiallaymiz.   3 2 2 ' '"' '" '"     r rrr rr sr ss Bu tenglikning xar ikki tomonini kvadratga ko`tarib, va (*) tenglikni etiborga olib, q uyidagini topamiz:     3 2 2 22 2' "' " ' r rr r r k   yoki 3 2 |' | |"' | r rr k  Bu formuladan foydalanib, ixtiyoriy parametrli egri chiziqning egriligi xisoblanadi. Endi egrilikning geometrik maonosini ko`raylik. R=1/k miqdor chiziqning berilgan М 0 (x 0 ,y 0 ,z 0 ) nuqtasidagi egrilik radiusi deyiladi. R radiusli aylana shu nuktadagi egrilik aylanasi, uning markazi esa egrilik markazi deyiladi. Chiziqning М nuqtasidagi egrilik radiusi   0 0 0 0 2 3 20 20 ' " " ' ' ' y x y x y x R    formula bilan, egrilik markazining koordinatalarini esa

0 0000 2 02 0 03 0 0000 2 02 0 03 ' "'"' '' ' "'"' '' x xyyx yx yby y xyyx yx xax     formula bilan topiladi. Chiziq va uning egrilik aylanasi umumiy nuqtada umumiy urinmaga egadir. Egrilik aylanasining radiusi urinmaga tikdir. Demak, egrilik markazi chiziqning normalida yotadi. Chiziqning ikkita bir-biriga yaqin М ва М 1 nuqtalarda o`tkazilgan urinmalar bilan ОХ uning musbat yo`nalishi orasidagi burchaklarni  ва  +  desak, urinmalar orasidagi burchak  bo`lib, М nuqtadagi nisbiy egrilikds k s н    0 lim ёки dsd k н   ga teng bo’ladi.

Adabiyotlar 1. Александров А.Д., Нецветаев Н.Ю. Геометрия. М.,Наука,1990. 2.Нарманов А.Я. Дифференциал геометрия. Т. Университет, 2003 3.Погорелов А.В. Дифференциальная геометрия. М.,1974. 4. Нарманов А.Я. ва бошқалар. Умумий топологиядан машқ ва масалалар тўплами. Т.Университет, 1996. 5.Сборник задач по дифференциальной геометрии. Под ред. Феденко А.С. М., 1979 .

Похожие

Chiziqning buralishi

Egri chiziqning yopishma tekisligi

To'g’ri chiziqning turli tеnglamalari

To’g’ri chiziqning boshqa turdagi tenglamalari

To’g’ri chiziq. To’g’ri chiziqning umumiy tеnglаmаsi