Matematika o`qitish metodikasi predmeti - Алгебра - Рефераты

Matematika o`qitish metodikasi predmeti

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

60 KB

Matematika o ` qitish metodikasi predmeti REJA:  O` rta umumta'lim maktablarida matematika o’qitishni n g maqsadi  Matematika o’qitish metodikasining boshqa fanlar bilan aloqasi.  Ta'limni isloh qilinishi.

Materaatika so’zi qadimgi grekcha - mathema so’zidan olingan bo’lib, uning ma'nosi «fanlami bilish» demakdir. Matematika fanining o’rganadigan narsasi (ob'ekti) materiyadagi mayjud narsa- larning fazoviy formalari va ular orasidagi tniqdoriy munosabatlardan iborat. Hozlrgi davrda matematika fani shartli ravishda ikkiga ajraladi. 1) elementar matematika, 2) oliy matematika. Elementar matematika ham mustaqil mazmunga ega bo’lgah fen bo’ li b, u oliy matematikaning turli tarmoqlaridan, ya'ni nazariy arifinetikadan, sonlar nazariyasidan, oliy algebradan, matematik analizdan va geo m etriyaning mantiqiy kursidan olingan elementar ma'himotlar asosiga qurilgandir. Oliy matematika fani esa real olamnmg fazoviy formalari va ular oraskiagi miqdoriy munosabatlami to’la hanlda chuqur aks ettiruvchi matematik qonuniyatterni topish bilan shu qo’llanadi. Elementar matematika fani maktab matematika kursining aso- sini tasbkil qiladi. Maktab matematika kursininng maqsadi o’quvchilar iga ulaming psixologik xususiyatlarini hisobga olgan holda ipatermtik bilimlar sistemasi ma'lum usulda (metodika) orqali o’quv- chilarga etkaziladi. (Metodika so’zi grekcha so’z bo’lib, «yo'l» degan ma'noni beradi). Matematika metodikasi pedagogika va didaktika fanining asosiy bo’limlaridan biri bo’lib, jamiyatimiz taraqqiyoti darajasida ta'lim maqsadlariga mos keluvchi matematikani o’qitish, o’rganjsh qonuniyatlarini o’rganadigan mustaqil fandir. Matematika metodikasi taMim jarayoni bilan bog’liq bo’lgan quyidagi uch savolga javob beradi: Lnima uchun matematikani o’rganish kerak ? 2. Matematikadan nimaiami o’rganish kerak ? 3. Matematikani qanday o’rganish kerak ? Matematika metodikasi haqid a gi tushuncha birinchi bo’lib shveysariyalik pedagog - mate m ati g i Gieestalotsining 1803 yilda yozgan «Sonni ko’rgazmalio’rganlsh >> asa rida bayon qilingan. XVII asrning birinchi yarmidan boshlab matematika o’qitish metodikasiga doir masalalar bilart fus olimlaridan

akademik S.E.Gurev (I760-I8I3), XVIII asrning birinchi va ikkinchi yarmidan esa N.I.Lobachevskiy (1792-1856), I.N.Ulyanov (I83I-I886). L.N.Tolstoy (I828-I9IO) va atoqli metodist-matematik SXShoxor-Trotskiy {I853-I923),"A.N;Ost rogradskiy va boshqalar shug’ulandilar va ular matenlatika faniga ilmiy nuqtai-nazardan qarab, uning progressiv asoslarini ishlab chiqdilar. Masalan, A.N.Ostrogradskiy «Ong kuzatishdan keyin paydo bo’ladi, ong real, mavjud olamga asoslangan» deb yozgan edi. Geometriya metodikasidan materiallar (Materiali po metodike geometrii, 1884yil, 84bet.). Keyinchalik matematika o’qitish metodikasining turli yo’na lishlari bilan N.A.Izvolskiy, V.M.Bradis, S.E.Lyapin, I.K.Andronov, N.A.Glagoleva, I.Ya.Dempman, A.N.Barsukov, S.X Novoselov, A.Ya.Xinchin, N.F.Chetveruxin, A.N.Kolmogorov, A.I.Marku shevich, A.I.Fetisov va boshqalar shug’ullandilar. 1970 yildan boshlab maktab matematika kursinijtig mazmuni yangi dastur asosida o’zgartirildi, natijada uni o’qitlsh metodikasi ham ishlab chiqildi. Hozirgi dastur asosida o’qitilayotgan maktab matematika fanining metodikasi bilan professorlardan V.M.Kolyagin, J.Ikromov, R.S Cherkasov, P.M.Erdniev, N.G'aybullaev, T.To’la ganov, A.Abduqodirov va boshqa metodist olimlar shug’ullan moqdalar. Matematika o’qitish metodikasi pedagogika institut larining III-IV kursiarida o’tiladi. U o’zining tuzilishi xususiyatiga ko’ra shartli ravishda uchga bo’linadi: 1. Matematika o’qitishning umumiy metodikasi. Bu bo’lim da matematika fanining maqsadi, mazmuni, formasi, metodlari va uning vositalarining metodik sistemasi, pedagogika, psixologiya qonunlari hamda didaktik prinsiplar asosida ochlb beriladi. 2. Matematika o’qitishning maxsus metodikasi. Bu bo’limda matematika o’qitish umumiy metodikasimng qonun va qoidalarining aniq mavzu materiailariga tadbiq qiiish yo’iiari ko’rsatiladi. 3. Matematika o’qitishning aniq metodikasi. Bu bo’lim ikki qismdan iborat: 1. Umumiy metodikaning xtisusiy masalalari;

2. Maxsus metodikaning xususiy masalalari. Masalan, VI sinfda matematika darslarini rejalasihtirMi va uni o’tkazish metodikasi deyilsa, bu umumiy metodikanuig xususiy masalasi bo’lib hisoblanadi. O` rta umumta'lim maktablarida matematika o’qitishni n g maqsadi O’rta maktablarda matematika o’qitishning maqsadi quyidagi uch omil bilan belgilanadi: 1. Matematika o’qitishning umunita `l imiy maqsadi. 2. Matematika o’qitishning tarbiyaviy maqsaidi. 3. Matematika o’qitishning amaliy maqsadi. - Matematika o’qitishning umumta'limiy maqsadi o’z oldiga quyidagi vazifalarni qo'yadi: a) o’quvchilarga ma'lum bir dastur asosida matematik bilimlar berish. Bu bilimlar tizimi matematika fani to’g’risida yetarli darajada ma’lumot berish, ulami matematika faninng yuqori bo’limlarini o’rganishga tayyorlashi kerak. Bundan , tashqari dastur asosida 1 o’quvchilar o’qish jarayonida olgan biliml arining ish ishonchli ekanligini tekshira bilidiga o’rganishlari, ya'ni isbotlash va nazorat qilishning asosiy metodlarini egallashlari kerak. b) o’quvchilarning og’zaki va yozma matematik bilimlarini tarkib toptirish. Matematikani o’rganish o’quvchilarning o’z ona tillarida xatosiz sd'zlash, o’z fikrini aniq, ravshan va lo’nda qilib bayon eta bilish malakalarini o’zlashtirishlariga yordam berishi kerak. Bu degan so’z o’quvchilarning har bir matematik qoidani o’z ona tillarida to’g’ri gapira olishlariga erishish hamda ularni ana shu qoidaning matematik ifodasini formulalar yordamida to’g’ri yoza olish qobiliyatlarini atroflicha shakllantirish demakdir; v) o’quvchilami matematik qonmiiyatlar asosida real haqiqat- lami bilishga o’rgatish. Bu yerda o’quvchilarga real olamda yuz

beradigan eng sodda hodisalardan tortib to murakkab hodisalargacha hammasining fazoviy formalari va ular orasidagi miqdoriy munosa-batlami tushunishga imkon beradigan hajmda bilimlar berish ko’zda tutiladi. Bunday bilimlar berish orqali esa o’quvchilarning fazoviy tasawur qilishlari shakllanadi hamda mantiqiy tafakkur qilishlari yanada rivojlanadi. Matematika o’qitishning tarbiyaviy maqsadi o’z oldiga quyidagilarni qo’yadi: a) o’quvchilarda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish. Bu g’oya bilish nazariyasi asosida amalga oshiriladi. b) o’quvchilarda matematikani o’rganistiga bo’lgan qiziqish- larni tarbiyalash. Bizga ma'lumki, matematika darslarida o’quvchilar o’qishning dastlabki kunlaridanoq mustaqil ravishda xulosa chiqarishga o’rganadilar. Ular awalo kuzatishlar natijasida, so’ngra esa mantiqiy tafakkur qilish natijasida xulosa chiqaradilar. Ana shu chiqarilgan xulosalar matematik qonuniyatlar bilan tasdiqlanadi. Matematika o’qituvchisining vazifasi o’quvchilarda njustaqil mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini shakllantirish bilan birga ularda matematikaning qonuniyatlarini o’rganishga bo’lgan qiziqishlarini tarbiyalashdan iboratdir. v) o’quvchilarda matematik tafakkumi va matematik madani- yatni shakllantirish. Matematika darslarida o’rganiladigan har bir matematik xulosa qafiylikni talab qiladi, bu esa o’z navbatida juda ko’p matematik tushuncha va qonuniyatlar bilan ifodalanadi. o’quvchilar ana shu qonuniyatlarni bosqichma- bosqich o’rganishlari davomida ularning mantiqiy tafakkur qilishlari rivojlanadi, mate- matik xulosa chiqarish madaniyatlari shakllanadi. o’quvchilarni biror matematik qonuniyatni ifoda qilraoqchi boigan fikrlarni simvolik tilda to’g’ri ifodalay olislilari va aksincha simvolik tilda ifoda qilingan matematik qonuniyatni o’z ona tillarida ifoda qila olishlariga o’rgatish orqali ularda matematik madaniyat shakllantiriladi. 3. Matematika o’qitishning amaliy maqsadi o’z oldiga quyidagi vazifalami qo’yadi:

a) Matematika kursida olingan nazariy bilimlarni kundalik hayotda uchraydigan elementar masalalarni yechishga tadbiq qila olishga o’rgatish. Bunda asosan o’quvchilarda nazariy bilimlarni amaliyotga bog’lay olish imkoniyatlarinitarkib toptirish, ularda turli sonlar va matematik ifodalar ustida amallar bajarish malakalarini shakllantirish va ularni mustahkamlash uchun maxsus tuzilgan amaliy masalalarni hal qilishga o’rgatiladi. b) Matematikani o’qitishda texnik vosita va ko’rgazrnali qurollardan foydalanish malakalarini shakllantirish. Bunda o’quvchi- larnupg,; riiat^matika darslarida texnika vositalaridan, matematik ko’rigazmali qurollar, jadvallar va hisoblash vositalaridan foydalana olish malakalari tarkib toptiriladi. v) o’quvchilarni mustaqil ravishda materaatik bilimlarni egallashga o’rgatish. Bunda asosan o’quvchilarni o’quv darslikla-ridan va ilmiy-ommaviy matematik kitoblardan mustaqil o’qib o’rganish malakalarini shakllantirishdan iboratdir. Matematika o’qitish metodikasining boshqa fanlar bilan aloqasi. |Bizga ma'lumki, Matematika o’qitish metodikasi fani pedago- i i ' l t i boiimi bo’lib, u matematika fanini o’qitish bilan shug’ullanadi. Matematika o’qitish metpdikasi, matematika fanini o’qitish qonuniyatlarini o’rganish jarayonida pedagogika, mantiq, psixologiya, matematika, lingvistika va falsafa fanlari bilan uzviy aloqada bo’ladi. Boshqacha aytganda, maktabda matematikao’qitish muammolari mantiq, psixologiya, pedagogika, matematika va falsafa fanlari bilan uzviy bog’liqda hal qilinadi. Matematika o’qitish metodikasining metodologik asosi bilish nazariyasiga asoslangandir. Matematika metodikasi fani matematik ta'limning maqsadi, mazmuni, formasi, uslubi va uning vositalarini dars jarayoniga tadbiqiy qonuniyatlarini o'rganib keladi. Matematika fani fizika. chizmachilik, kimyo va astronomiya fanlari bilan ham uzviy aloqada bo’ladi. Matematika fanining bcshqa fanlar bilan uzviy aloqasi quyidagi ikki yo'1 bilan amalga oshiriladi:

1) Matematika tizimining butunligini buzmagan holda o’qishni fanlarning dasturlarini moslashtirish. 2) Boshqa fanlarda matematika qonunlarini, formulalarini teoremalarni o’rganish bilan bog’liq bo’lgan materiallardan mate matika kursida foydalanish. Hozirgi vaqtda matematika dasturini boshqa fanlar bilan moslashtirish masalasi ancha muvaffaqqiyatli hal qilingan. Masalan, funksiyalar va ularni grafik tasvirlash haqida fizikada foydalani ladigan ba'zi malumotlani o’quvchilar VII sinfdaa boshlab o’rgana boshlaydilar. VIII sinfda beriladigan geometrik yasashlarga doir ko’p bilimlar chizmachilik fani uchun boy material bo’ladi, chizmachilikning vazifasi bu bilimlami turli chizmachilik ishlarini bajartirish yo’li bilan puxtalashdan iboratdir. Matematika darslarida boshqa fanlardan foydalanish masalasini dasturda aniq ko’rsatish qiyin, buni o’qituvchining o’zi amalga oshiradi, ya'hi o’quv materialini rejalashtirishda va darsga tayyorla-nish vaqtida e'tiborga olishi kerak. Masalari, tenglamalarni o’rganish davrida fizik miqdorlar orasidagi bog’lanishlarni aks ettiradigan tenglamalarni, ya'ni issiqlik balansi tenglamasi, issiqlikdan chiziqli kengayish tenglamasi va shunga o’xshash tenglamalarni ham yechtjrishi tnumkin. Dasturning foiz, proporsiya va boshqa boblarini o’rganishda ximiya va fizika masalalaridan foydalanish ma'quldir (aralashmalar, quymalar va shunga o’xshashlar), masalan: 1) 20% li eritma hosil qilish uchun eritiladigan moddadan 240 g suvga qancha solish kerake 2) 5% li 400 g eritmani qaynatib, 200 g ga keltirildi. Endi eritmaning o’tkirligi qancha bo’ladi? Qo’shni fanlarga doir materiallardan matematika darslarida foydalanish fanlararo uzviy aloqadorlikni yanada mustahkamlaydi. Ta'limni isloh qilinishi. o’zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach maktab ta'limiga juda ham katta e'tibor berildi. Jumladan 1997 yil 29 avgust kuni o’zbekiston oliy majlisining IX sessiyasida ta'lim to’g’risidagi qonunga asoslagan kadrlar tayyorlash milliy dasturi qabul qilindi. Bu qabul qilingan qonunga ko’ra uzluksiz ta'lim tizimining faoliyati davlat ta'lim standartlari asosida, o’z ichiga quyidagi ta'lim turlarini oladi.

Maktabgacha ta'lim, boshlang’ich ta'lim, umumiy o’rta ta'lim, o’rta maxsus kasb-hunar ta'limi, oliy ta'lim, oliy o’quv yurtidan keyingi ta'lim, kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash, maktabdan tashqari ta'lim. Kadrlar tayyorlash niilliy modelining o’ziga xos xususiyati mustaqil ravishdagi to’qqiz yillik umumiy o’rta ta'lim hamda uch yillik o’rta maxsus, kasb-hunar ta'limini joriy etishdan iboratdir. Bu esa umumiy ta'lim dasturlaridan o’rta maxsus, kasb-hunar ta'limi dasturlarigaizcb.il o’tilishini ta'minlaydi. Umumiy ta'lim dasturlari: maktabgacha ta'lim, boshlang’ich ta'lim (I-IV sinflar), umumiy o’rta ta'lim (V-IX sinflar), o’rta maxsus va kasb-hunar ta'limini qamrab oladi. Maktabgacha ta'lim bola sog’lom, har toraonlama kamol topib shakllanishini ta'minlaydi, unda o’qishga intilish xissini, uyg’otadi, uni muntazam bilim olishga tayyorlaydi. Maktabgacha ta'lim bola olti-etti yoshga etguncha davlat va nodavlat makgabgacha tarbiya, bolalar muassasalarida hamda oilalarda amalga oshiriladi. Umumiy o’rta ta'litn I-IX sinflar o’qishidan iborat bo’lgan majburiy ta'limdir. Ta'limni bu turi boshlang’ich sinfhi (I-IV sinflar) qaimab oladi hamda o’quvchilarning fikrlashlari bo’yicha muntazam bilim olishlarini, o’quv-ilmiy va umummadaniy bilimlarni, milliy umumbashariy qadriyatlarga asoslangan ma'naviy-ahloqiy fazilat- larni, mehnat ko’nikmalarini, hamda kasb tanlashni shakllantiradi. Umumiy o’rta ta'lfan tugaHanganidan keyin ta'!irn fanlari va ular bo’yicha olingan baholar ko’rsatilgan hamda davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi attestat beriladi. O’rta maxsus, kasb-hunar ta'limi umumiy o’rta ta'lim negizida o’qish muddati uch yil b6'lgaii majburiy bo’lgan uzluksiz ta'lim tizimining turidir. o’rta maxsus, kasb-hunar ta'limi yo’nalishi akade mik litsey yoki kasb-hunar kolleji o’quvchilar tomonidan ixtiyoriy tanlanadi. Akademik iitsey daviat ta'iim standartiariga muvofiq o ’ rta maxsus ta'lim beradi. O’quvchilami imkomyatlari va qiziqishlarini hisobga olgan holda ularning jadal intelektual rivojlanishi chuqur, sohalashtirilgan, kasbga yo’naltirilgari ta'lim olishini ta’minlaydi.

Kasb-hunar kolleji tegishli davlat ta'lim standartlari darajasida o’rta maxsus, kasb-hunar ta'limi beradi, bunda o’quvchilarning kasb hunarga moytlligi, bifim va ko’nikmalarni chuqur rivojlantirish, tanlab olgan kasb-hunar bo’yicha bir yoki bir necha ixtisosni egallash imkonini beradi. Oliy ta'lim o’rta maxsus, kasb-hunar ta'limi negiziga asosla- nadi harnda ikki bosqichga ega. . 1. Bakalavriat - mutaxassisliklar yo’nalishi bo’yicha funda mental va amaliy bilim beradigan, ta'lim muddati kamida to’rt yil bo’lgan tayanch oliy ta'limdir. Bakalavrlik dasturi tugagandan so’ng bitiruvchilarga davlat attestatsiyasi yakunlariga binoan kasb bo’yicha «bakalavr» darajasi beriladi. Magistratura - aniq mutaxassislik bo’yicha fiindamental va amaliy bilim beradigan bakalavr negizidagi ta'lim muddati kariiida ikki yil bo’lgan oliy ta'limdir. Magistr darajasini beradigan davlat malaka attestatsiyasi magistrlik dasturining nihoyasidir. Magistrlarga davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi, kasb- hunar faoliyati bilan shug’ullanish huquqini beradigan diplom beriladi. Oliy o’quv yurtidan keyingi ta'limni oliy o’quv yurtlarida, ilmiy tadqiqot muassasalarida aspirantura, doktorantiira, mustaqil tadqiqotchi ko’rinishlaridagi bosqichlar asosida davom ettirish mumkin. Oliy o’quv yurtidan keyingi ta'lim bosqichlari dissertatsiya himoyasi bilan yakunlanadi. Yakuniy davlat attestatsiyalarining natijasiga ko’ra tegishli ravishda fan nomzodi va fan doktori ilmiy darajasi berilib, davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi diplomlar beriladi. Kadrlar malakasini oshirish va qayta tayyorlash mutaxassis- liklarning kasb bilimlari va ko’nikmalarini yangilash hamda chuqur- lashtirishga qaratilgan. Kadrlar malakasini oshirish va qayta tay yorlash ta'lim muassasalaridagi o’qish natijalariga ko’ra davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi guvohnoma va sertifikat topshiriladi.

Похожие

Matematika o`qitish jarayonining tuzilishi va mohiyati

Matematika o`qitish texnologiyasi haqida umumiy tushuncha

Boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitish metodikasi o‘quv predmeti sifatida

Matematika tarixi predmeti

Matеmatika o`qitish vositalarining mohiyati. O`qitish vositalarining klassifikatsiyasi