Ikki funksiyaning yig’indisi, ko’paytmasi va bo’linmasining limiiti. - Алгебра - Рефераты

Ikki funksiyaning yig’indisi, ko’paytmasi va bo’linmasining limiiti.

Загружено в:

12.12.2019

Скачано:

0

Размер:

376 KB

Ikki funksiyaning yig’indisi, ko’paytmasi va bo’linmasining limiiti. Funksiyalar kompozitsiyasining limiti Reja: 1. Murakkab funksiyaning limiti 2. Ba’zi bir ajoyib limitlar.

Murakkab funksiyaning limiti . y=f(u), u=g(x) funksiyalardan tuzilgan y=f(g(x)) murakkab funksiya berilgan bo’lsin. a xlim g(x)=c bo’lib, c son D(f) to’plamning limit nuqtasi bo’lsin. Teorema A gar a xlim g ( x )= c va с ulim f (u)= b limitlar mavjud bo’lsa, x  a da a xlim f ( g ( x )) limit ham mavjud bo’lib, a xlim f ( g ( x ))= b bo’ladi. Teoremani isbotini limit ta’riflaridan keltirib chiqarish mumkin. (isbotlang) Misol . 61 )3 )(3 ( 3 lim 93 lim 3 10 11 103 1 lim 3 23 2 10                          t tt tt t x t x t x xx t t x Ba’zi bir ajoyib limitlar. Teorema. e x x x    )1 1( lim . Isbot. ] [ ) ( x x f  , N R f  : , funksiyani qaraymiz. Ravshanki, ] [ ) ( 0x x f  , agar 0x x x x ] [ . Ma’lumki, e n n      1 1 , bundan 0  x uchun 1][ ][ ][ 1 1 1 1 1 ][ 1 1                    x x x x x x qo’shtengsizlikka ega bo’lamiz. Limitning xossalariga ko’ra, e x x x        1 1 lim tenglikka ega bo’lamiz. e x x x        1 1 lim xuddi shunday isbotlanadi. Demak, e x x x        1 1 lim . Teorema isbotlandi. Izoh. Agar 1 t x almashtirishni amalga oshirsak,   1 0lim 1 t t t e    tenglikka ega bo’lamiz. Misol.                              )1 2(25 52 1 2 1 2 2 5 1 lim 2 5 2 lim 2 3 lim x x x x x x x x x x x x x . Teorema. (Birinchi ajoyib limit) 1 sin lim 0   x x x . Radiusi R=1 bo’lgan       2;0  x markaziy burchakni qaraymiz (rasm).

A Х 0 С В D Bu yerda AD OA  . Ravshanki, AB AC  , ya’ni x x sin . Boshqa tarafdan, ОАВ sektorning yuzasi OAD ning yuzasida kichik: AD OA x x R    2 1 2 1 2 1 2 , ya’ni tgx x . Demak       2;0  x uchun tgx x x   sin . Bu tengsizlikdan 0 sin x bo’lgani uchun x x x cos 1 sin 1    x x x cos sin 1    sin 0 1 1 cos x x x    tengsizliklarga ega bo’lamiz. Bu tengsizliklar x ni - x bilan almashtirganda ham o’zgarmaydi, chunki cos (-x)= cos x va x x x x x x sin sin ) sin(       ; . Shuning uchun yuqoridagi tengsizliklar 0 dan farqli barcha x  (- 2;2   ) larda o’rinli. Shu bilan barcha 0<| x |< 2  da 1- cosx =2 sin x x x x     2 2 2 sin2 2 2 Demak 0<| x |< 2  da x x x   sin 1 tengsizlik o’rinli. Shunday qilib, 1 sin lim 0   x x x isbotlandi. Misol. 1) 3 3 cos 3 3 sin3 lim 3 tg lim 0 0     x x x x x x x . 2) 11 1 sinlim 1 sin1 lim sinlim0 0 arcsin arcsinlim 0 0 0 0              z z z z z z z x zx x x z z z x 3) 2 1 )1( 2 1 2 2 sin 2 1 lim2 1 2 2 sin 2 1 lim 2 sin2 lim cos 1 lim 2 2 0 2 2 0 2 2 0 2 0                                x x x x x x x x x x x x Teorema. a x x a x ln 1 ) 1( log lim 0    . a e x x x a x a x a x ln 1 log ) 1( log lim ) 1( log lim 1 0 0        Hususiy holda, 1 ) 1 ln( lim 0    x x x kelib chiqadi. Teorema. a x ax x ln 1 lim 0    . y=a x -1 desak, a x =1+ y , x =lo ga (1+ y ) bo’lib, x  0 da y  0 bo’ladi.

a y y x a a y x x ln ) 1( log lim 1 lim 0 0      . Hususiy holda, 1 1 lim 0    x ex x bo’ladi. Xuddi shu usulda      x x x 1 ) 1( lim 0 ekanligini keltirib chiqarish mumkin. )( )( lim 0 x V x x x U  (bu yerda   ) ( lim 0 x Vx x ) ko’rinishdagi limitlarni hisoblashlash da 2 – ajoyib limitdan foydalaniladi: Misol .                              )1 2(25 52 1 2 1 2 2 5 1 lim 2 5 2 lim 2 3 lim x x x x x x x x x x x x x . Funksiyalarni asimptotik taqqoslash Ta’rif . Agar 0 ) ( ) ( lim   x g x f a x bo’lsa, ) (x f funksiya a nuqtada ( )g x ga nisbatan cheksiz kichik deyiladi va ushbu munosabat ( )f o g  , kabi yoziladi. ( a x ). Agar ) (x  a nuqtaning atrofida chegaralangan bo’lib, ) ( ) ( ) ( x g x x f   bo’lsa, u holda quyidagi yozuv qabul qilingan: ( )f O g  , a x . Ta’rif . Agar 1 ) ( ) ( lim   x g x f a x bo’lsa, u holda a x da ) (x f va ) (x g funksiyalar ekvivalent deyiladi, bunda ) (x f  ) (x g , a x , yozuv qabul qilingan. Ravshanki, ) (x f  ) (x g , a x ,  ) ( ) ( ) ( x g x x f   , bu yerda 1 ) ( lim    x a x . Misollar. 2 2 2 ~ 1 1 x x x x x        ,  x . x x~ sin , 0 x , x x ~) 1 ln(  , 0 x , e x  1+x , 0 x (1+x) m  1+mx , 0 x . Teorema. Agar f f ~ ~ , a x , bo’lsa, u holda ) ( )( (~ lim ) ( ) ( lim x g x f x g x f a x a x    ). Isbot. ) (~) ( ) ( x f x x f   , 1 ) ( lim    x a x . )) ( )( (~ lim )) ( )( (~ lim) ( lim ) ( ) (~) ( lim ) ( ) ( lim x g x f x g x f x x g x f x x g x f a x a x a x a x a x           Mazkur teorema limitlarni hisoblashda qulaylik yaratmoqda.

Misol. 1. 2 1 sin lim2 1 sin cos ln lim2 1 sin cos ln lim 2 2 0 2 2 0 2 0        x x x x x x x x x .  .                        0 )2(~)2 arcsin( )121 arcsin( 114 4 lim 0 2 1 )21 arcsin( 1 4 lim 2 0 2 2 1 t t t t t t t tx x x t x 2 )1 ( lim2 2 )1 ( 4 lim 0 0         t t tt t t . Teorema. a x bo’lsa, quyidagi simvolik formulalar o’rinli: 1) ) ( ) ( ) ( g o g o g o   ; 2) ) ( ) ( ) ( g O g O g o   ; 3) ) ( ) ( ) ( g O g O g O   ; 4) 0g         g f o x g f o ) ( ) ( va        g f O x g f O ) ( ) ( . Masalalar yechganda quyidagi formulalardan foydalanish maqsadga muvofiq ) ( ! 1 ... !1 1 1 1      n n x x O x n x e , 0 x ) ( )! 2( )1 ( ... !2 1 1 cos 2 2 2        n n x O n x x , 0 x 2 1 2 2 1 1 ( 1) sin ... ( ) 1! 3! (2 1)! n n nx x x O x n         , 0 x 1 2 1 1 ( 1) ln(1 ) ... ( ) 2 n n nx x x x O x n         , 0 x ) ( ! )1 )...(1 ( ... !2 )1 ( !1 1 ) 1( 1 2              n n x O x n n x x x Bunda 1 1 ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) n n n n n O x x x x x x x x o x            . Misol. !3 1 ) ( !3 1 lim ) ( !3 1 lim sin lim 2 0 3 5 3 0 3 0                   x O x x O x x x x x x x x x . Misol.           x x x x x x 1 cos 1 lim 7 3 3 2                                  1 3 2 3 2 1 3 3 3 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 x x x x x x x x x x                         3 2 6 3 2 1 1 1 1 1 1 1 1 x O x x O x x  x ,                               3 2 3 2 71 3 2 7 3 3 1 1 7 1 1 1 7 1 1 7 1 1 1 1 1 1 x O x x O x x O x x x x              4 2 1 1 !2 1 1 1 cos x O x x ,  x ,                     3 2 3 2 2 7 3 3 1 1 14 9 1 1 2 1 1 1 7 1 1 1 cos 1 x O x x O x x x x x x .

Adabiyotlar: 1) Азларов. Т., Мансуров. Х. “Математик анализ” 1т: 1994,2т. 1995. 2) Xикматов А.X., Турдиев Т., “Математик анализ” Тошкент: 1т, 1990 . 3) Введение в Maple. Математический пакет для всех. В.Н.Говорухин, В.Г.Цибулин, Мир, 1997 4) Пакет символьных вычислений Maple V. Г.В. Прохоров и др. "Петит", 1997 5) Математическая система Maple V. В.П.Дьяконов, "Солон", 1998

6) Maple V Power Edition. Б . М . Манзон , " Филин ", 1998. 7) Агарева О.Ю., Введенская Е. В., Осипенко К. Ю. Предел функции. Непрерывностъ ( методические указания к практическим занятиям по теме : Maple Ò в курсе математического анализа). Москва 1999. 8) www.ziyonet.uz

Похожие

Ikki o`zgаruvchili funksiyaning ekstrеmum qiymаtlаri

Vektоrlarning skalyar va vektor ko’paytmasi

Murakkab funksiyaning hosilasi. Teskari funksiyaning hosilasi. Ko‘rsatkichli funksiyaning hosilasi

Funksiyaning uzluksizligi

Funksiyaning limiti