Hayotining uchinchi va to`rtinchi yilida bolalarda miqdoriy tasavvurlarni rivojlantirish - Алгебра - Рефераты

Hayotining uchinchi va to`rtinchi yilida bolalarda miqdoriy tasavvurlarni rivojlantirish

Загружено в:

12.12.2019

Скачано:

0

Размер:

46 KB

Hayotining uchinchi va to`rtinchi yilida bolalarda miqdoriy tasavvurlarni rivojlantirish R E J A: 1. Ilk maktabgacha yoshdagi bolalarning predmetlar miqdorini idrok qilish, esda olib qolish va taqqoslashning o`ziga xos xususiyatlari. 2. Bolalarda miqdor haqidagi tasavvurlarini shakllantirish vazifalari "ko`p" va "kam" o`rtasidagi o`zaro munosabat bilan tanishtirish. 3. Bolalarni predmetlarni turli belgilar bo`yicha rypyxlashga o`rgatish.

Tayanch so`zlar: Ko`plik - bu bir butun qilib ko`riladigan ob`ektlar yig`indisidir. Miqdor – Narsalarning miqdorini bildiradi Ilk yoshdayoq bolalar bir xil turdagi predmetlar haqidagi tasavvurlari kengayib boradi: "Ko`p qo`g`irchoqlar", "uchta kubik", "qo`lda beshta barmoq" kabilar. Bu birinchi tasavvurlar bolaning passiv nutqida namoyon bo`ladi. Tajribaning ko`rsatishicha 1 yoshu 3 oylik bola berilgan topshiriqlarni ya`ni "kichik uy", yoki "katta uylar" qurishi, "vagon" "vagonchalarni olib kelishi", "gul" yoki "gullarni" ekishi mumkin ( Kalinina, V.V. Danilova va boshqalar). 1 yoshu 6 oylik go`dak, aktiv nutqni egallaydi, otning bir ko`plik formalaridan foydalangan holda, alohida predmetlarni oladi: "By kubik, bu kubiklar", "Uy - uylar", "qo`g`irchoq-qo`g`irchoqlar". Bu yoshdagi bolalarni ko`proq bir xil turdagi predmetlar qiziqtiradi, (map, tugmacha, xalta). Ular bu narsalarni sochadilar, yana yig`ib oladilar, stol ustiga gorizontal bo`yicha teradilar. Bolalarda birdaniga predmetlarni qo`llariga olib, barmoqlari bilan qisib uning sochilishini kuzatishni yaxshi ko`radilar (М: tugmachalar). Predmetlar ko`pligining turli xilligini bola turli xil analizatorlari yordamida qabo`l qiladi: eshitish, ko`rish va boshqalar. U o`zi bir xil turdagi harakatlarni bajargan: maketdan 1 ta o`yinchoqni bir necha marta tashlagan, qoshiq bilan stolini taqillatgan. Ko`plik haqidagi birinchi tasavvurlar va ularnnng alohidaligi birlik va ko`plikni ajrata olishga yordam beradi. Matematikada ko`plik tushunchasiga quydagicha ta`rif beriladi. "Ko`plik- u bir butun qilib quriladigan ob`ektlarning yig`indisidir". Ko`plikni tugallangan va tugallanmagan holda quriladi. Kichik yoshdagi bolalar tugallangan ko`plik bilan ish ko`radilar. Go`dak bolada ko`plik haqidagi eng birinchi tasavvurlarning rivojlanishi diffuzion: ya`ni u hali aniq chegaraga ega bo`lmaydi va element ketidan element qabo`l qilinadi. Bunday qabo`l qilish noaniq ko`plikni xarakterlaydi.

Miqdor . Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni o`qitish o`ziga xos xususiyatga ega. Maktabgacha tarbiya yoshida echilishi kerak bo`lgan vazifalar hal qilinmasa, maktabda o`qitish muvaffaqiyatli bo`lmaydi. Bu vazifalardan biri konkret bilimlar va tafakkur usullaridan abstrakt bilim va usullarga o`tishdan iborat. Bu xil o`tish saviyasi, ayniqsa, matematika o`qitish uchun zarurdir. Bunday saviyaning bo`lmasligi yoki etarli bo`lmasligi ikki tomonlama qiyinchilikka olib keladi. Bir tomondan, maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar ko`pincha maktabga mavhum matematik usullarni egallagan holda keladilar, bo`larni bartaraf qilish juda qiyin bo`ladi. Ikkinchi tomondan, bolalar maktabda abstakt bilimlarni egallar ekanlar, ko`pincha ularni formal, asl mazmunini tushunib etmagan holda o`zlashtiradilar. SHuning uchun ham konkret shart- sharoitlarda matematik bilimlarni qo`llanish imkoniyati juda cheklangan bo`ladi. SHu sababli maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni o`qitishning muhim vazifasi matematik abstraktlashlar bilan konkret borliq orasidagi bog`lanishni ta`minlaydigan bilim va harakatlarning oraliq saviyasini shakllantirishdan iborat bo`lishi kerak. Tekshirishlar shuni ko`rsatmoqdaki, maktabgacha yoshdagi bolalarga matematika o`qitishda o`tish saviyasi mazmuni quyidagilardan iborat: Birinchidan, shunday faoliyat va masalalarni o`zlashtirish kerakkki, ularda matematik operatsiyalarni qo`llashning zarurligi bolalarga yaqqol ko`rinib turadi. Bu, bir tomondan, bolaning amaliy faoliyati bilan bevosita bog`liq (tenglashtirish, taqqoslashga oid) masalalar, ikkinchi tomondan, ularga shunday shartlar kiritiladiki, bunda mazkur masalalarni matematik vositalardan foydalanmay turib (masalan, fazoda ajratib qo`yilgan ikki to`plamni amalda tenglashtirish) amalga oshirish mumkin bo`lmaydi. Ikkinchidan, muhitning shunday munosabatlarini ajratish kiradiki, bu munosabatlarni qo`llanishi bolaga konkret buyumlarni matematik ob`ektlarga o`tish (masalan, buyumlarni ma`lum belgilari bo`yicha guruhga kiritish va shu asosda to`plam munosabatlarini, qism- butun munosabatlarni hosil qilish) imkonini beradi.

Tekshirish natijalari shuni ko`rsatadiki, matematik operatsiyalar maktabgacha yoshda o`zlashtirilган shunday masalalar va munosabatlar asosida kiritilsa va qayta ishlansa, matematikani egallash samarali bo`ladi. 1 - vazifa. 1. Bir necha o`yinchoq ichidan shunga (namunaga) o`xshashini tanlab olish. Pedagog stol ustiga matryoshkani, qo`g`irchoqni, quyonchani qo`yadi.So`ngra "sehrli qopcha" ichidan bitta o`yinchoqni oladi va stol ustiga xuddi-shunga o`xshash o`yinchoqni topishni taklif qiladi. 2. Rangi, o`lchami yoki shakli bir xil bo`lgan 2-3 ta predmetlar (matryoshkalar, kubiklar, shariklar, koptoklar) orasidan xuddi shu rang, o`lcham, shakldagi predmetni tanlib oladi. Bola toshpiriqni bajargach, tanlab olgan o`yinchog`ining nomini va har ikkala o`yinchoq uchun umumiy (mushtarak) bo`lgan belgini aytishi kerak. Agar kichkintoy xato qilsa, pedagog unga savollar beradi: "Bu nima?" Sen shu o`lchamdagi (rangdagi) kubikni (matryoshkani) oldingmi? “Kubiklarni ustma-ust qo`y!" Pedagog olinishi lozim bo`lgan predmetni ko`rsatishi mumkin: "Mana bu kubikni olish kerak. Ko`rdingmi, u xuddi mana shu rangda". 2- vazifa . Namunaga o`xshash bir necha predmetni topish. "SHu (ko`k) rangdagi hamma kubiklarni mana bu qutichaga sol! Hamma kichkina matreshkalarni mana bu qutichaga sol!. Tarbiyachi mashg`ulot oxirida: "Sen qutichaga qanday matreshkalarni solding?" - savolini beradi. 3-vazifa . Bolalarga predmetlarni gruppalarga qarab ajratish topshiriladi. Predmetning quyidagi belgilari aytiladi: predmetning nimaga kerakligi (bu qurilish materiali, undan ko`rish mumkin; bu mo`yqalam, u bilan rasm solinadi va hokazo), rangi, o`lchami. Pedagog kundalik hayotiy vaziyatni tashkil qiladi yoki undan foydalanadi, bunda bitta bola yoki bir necha bola predmetlarni tanlab oladi yoki

gruppalarga ajratadi. M:, qurishda ishlatilishi mumkin bo`lgan hamma materiallarni yashikka solish, qo`g`irchoqlarni esa tokchaga terib qo`yish, rasm soladigan barcha mo`yqalamlarini yig`ib stakanchalarga, lattachalarni esa qutichaga solish, bitta setkaga hamma katta koptoklarni, boshqasiga esa - kichkina koptoklarni solib qo`yish. Oldin bolalar predmetlarni bitga belgisiga qarab, keyinroq esa ikkita belgisiga qarab tanlab olalilar. ("Barcha qizil g`ishtchalarni tanlab ol!"). Hap gal kichkintoylardan biri predmetlar qanday umumiy belgi asosida gruppaga birlashtirilganligini va o`zi pima qilganligi va nima uchun shunday qilganligini aytish muhimdir. Bunday qilish bolalarnи ongli harakat qilishga o`rgatadi. Bunday mashqlar natijasida bolalar hatto bigga umumiy belgisi bo`lgan turli xil predmetlarini hambir gruppaga birlashtirish mumkinligini tushuna boshlaydilar. Эndi ular mazkur gruppaga mansub predmetlarning 12 ta umumiy belgisini ajratib ko`rsata oladilar. Bir xil predmetlardan gruppalar tuzishda va gruppalarni ayrim predmetlarga bo`lib tashlashda jamoa bo`lib bajariladigan o`yin mashqlari miqdor haqidagi tasavvurni yanada rivojlantirishga xizmat qiladi. Bu mashqlar davomida bolalar har bir gruppa (to`plam) ning ayrim predmetlardan iborat ekanligini tushunishlari, gruppa ichidan ayrim predmetlarni ajratib olishni o`rganishlari, yaxlit to`plam bilan uning elementi o`rtasidagi nisbatni aniqlashlari kerak. Bolalarni gruppalarga birlashtirilgan predmetlarning umumiy belgilarini ko`ra bilishga va atay olishga, gruppani yaxlit bir butun narsa deb idrok etishga o`rgatish davom ettiriladi. Yig`indidagi hamma predmetlarning 1-2 umumiy belgisini ajratib ko`rsatish bilan birga bolalar shu gruppadagi predmetlarning faqat biror qismi uchungina umumiy bo`lgan belgilarni, ya`ni boshqa qismlarning belgisidan farq qiluvchi belgilarni ham ko`rishga o`rganadilar. Ular gruppani bir necha gruppachaga bo`ladilar, ya`ni to`plamni to`plamchalarga ajratadilar. M: guldastada ko`p borligini, ularning ba`zilari qizil, ba`zilari esa oq ekanligini, gullar ham, oq gullar hamko`pligini aniqlaydilar. Bolalar ana shunday qilib

to`plamlardagi sonlar bilan to`plamchalardagi sonlarni taqqoslashga, ular o`rtasidagi miqdoriy nisbatni aniqlaydilar.

Adabiyotlar: 1. Stolyar A.A. Formirovanie elementarnix matematicheskix predstavleniy u doshkol`nikov. M., 1988 y. 2. Bikbaeva N.U. Ibroximova 3.I., Qosimova X.I. Maktab yoshdagi bolalarda matematik tasavvurlarni shakllantirish. "O`qituvchi" 1995 y. 3. Danilova V.V. Matematicheskaya podgotovka detey v doshkol`nix uchrejdeniyax. M., 1987 y. 4. www.ziyonet.uz 5.www.Wikipedia.org

Похожие

Bolalarda fazoviy tasavvurlarni shakllantirish

Bolalarda fazoviy va vaqt tasavvurlarni shakllantirish

Bolalar bog`chasida, bolalarda matematik tasavvurlarni rivojlantirish bo`yicha ishni rejalashtirish va qayd qilish

Bolalarda fazoviy va vaqt tasavvurlarni shakllantirish (amaliy mashg‘ulot)

Bolalarda predmetlarning o‘lchami va ularni o‘lchash haqidagi tasavvurlarni shakllantirish