Гипотезалар. Тўла эҳтимол формуласи. Гипотезалар эҳтимоли. Байес формуласи - Алгебра - Рефераты

Гипотезалар. Тўла эҳтимол формуласи. Гипотезалар эҳтимоли. Байес формуласи

Загружено в:

12.09.2022

Скачано:

0

Размер:

65.5 KB

Гипотезалар. Тўла эҳтимол формуласи. Гипотезалар эҳтимоли. Байес формуласи Режа: 1. Гипотезалар тушунчаси. 2. Тўла эҳтимол формуласи. 3. Гипотезалар эҳтимоли. Байес формуласи .

Таянч иборалар: Гипотеза (фараз, тахмин), эҳтимол, тўла эҳтимол, биргаликда бўлмаган ҳодисалар, қўшиш қоидаси, гипотезанинг эҳтимоли. Дарснинг жиҳози: Доска, бўр, кўргазмали қуроллар. Дарснинг бориши: Эҳтимоллар назариясида муҳим бўлган тўла эҳтимол ва Байес формулалари кенг кўламда масалаларни ҳал қилишда катта роль ўйнайди. Бунда гипотезадан фойдаланиш эҳтимолларни топишга ёрдам беради. Фан учун гипотезанинг аҳамияти катта, у объект қонунларини топишга қаратилган фикрга маълум йўналиш беради. Бирор А тасодифий ҳодисанинг эҳтимолини топишда баъзи ҳодисаларни изоҳлаб бергани учун гипотеза тўғри деб ҳисобланади. Мисол. Бирор О пунктдан чиққан турист йўлнинг ажраладиган жойига келгач, таваккалига мумкин бўлган йўллардан бирини танлайди. Йўлларнинг схемаси расмда тасвирланган. Туристнинг а пунктга тушиш эҳтимоли қандай? Ечилиши. Расмдан кўриниб турганидек, туристнинг йўл оралиқлари h 1 , h 2 , h 3 пунктларнинг биридан албатта ўтади.h 2 h 3h 1 а О 1 31 2 2 3 1 2

Айтайлик, H i турист ўз ҳаракати давомида h i пунктга тушишдан иборат ҳодиса бўлсин. Шартга кўра H 1 , H 2 , H 3 ҳодисалар биргаликда эмас ҳамда улар тенг эҳтимолли ҳодисалар, чунки йўл О нуқтадан таваккалига танланади. Шунинг учун, Р( H 1 )=Р( H 2 )=Р( H 3 )=3 1 Агар туристнинг а пункга келишидан иборат ҳодисани А орқали белгиласак, у ҳолда Р(А/Н 1 )= 2 1 , Р(А/Н 2 )= 3 1 , Р(А/Н 3 )= 4 1 га эга бўламиз. Демак, Р(А)= 36 13 3 1 4 1 3 1 2 1 3 1 3 1       Тўла эҳтимолга оид масалаларни икки этапда ўтаяпти деб қараш мумкин. H 1 , H 2 , ... H n гипотезалар биринчи этапга оид ҳодисалар, А ҳодиса эса иккинчи этапнинг бажарилиши мумкин бўлган натижалардан бири бўлади. Тўла эҳтимол формуласи Фараз қилайлик А тасодифий ҳодиса бир нечта жуфт-жуфти билан биргаликда бўлмаган H 1 , H 2 , ... H n ҳодисаларнинг бири билангина юз берсин. Бу ҳодисаларни А ҳодисага нисбатан гипотезалар деб аталади. Ушбу Р(А)=Р( H 1 )Р(А/ H 1 )+...+Р( H n ) Р(А/ H n ) (1) формула ўринли. Бу формула тўла эҳтимол формуласи дейилади ва у эҳтимолларни ҳисоблашда муҳим аҳамиятга эга.

У формула қуйидагича ўқилади: А ҳодисанинг эҳтимоли шу ҳодиса гипотезаларидан ҳар бирига нисбатан шартли эҳтимоли билан гипотезалар эҳтимоллари кўпайтмасининг йиғиндисига тенг. Исбот. Шартга кўра А ҳодиса H 1 , H 2 , ... H n ҳодисаларнинг бири билангина юз беради, демак, А=АН 1 +АН 2 +...+АН n бўлади. Бироқ, H 1 , H 2 , ... H n ҳодисалар жуфт-жуфти билан биргаликда бўлмагани учун АН 1 +АН 2 +...+АН n ҳам биргаликда эмас. Шунинг учун, қўшиш қоидасини тадбиқ қилиб: Р(А)=Р(АН 1 )+Р(АН 2 )+...+Р(АН n ) ни топамиз. Бу тенгликнинг ўнг томонидаги ҳар бир Р( H i ) қўшилувчини Р(А/ H i ) Р( H i ) кўпайтма билан алмаштириб талаб этилган (1) формула ҳосил қиламиз. Байес формуласи Фараз қилайлик, бирор тажриба ўтказилган бўлиб, унинг натижасида А ҳодиса юз берган бўлсин. Бу факт жуфт-жуфти билан биргаликда бўлмаган H 1 , H 2 , ... H n ҳодисаларнинг бири билан биргаликда содир бўлган деб ҳисобланади. Лекин ўтказилган тажрибада H 1 , H 2 , ... H n ҳодисалардан қайси бири юз берганлигини билиб бўлмайди. Бироқ, қуйидаги масалани қўйиш мумкин: А ҳодиса юз берди деб фараз қилиб, гипотезалардан ҳар бирининг P(H i /A), P(H 2 /A), . . . , P(H n /A) эҳтимолларини топинг. Байес формуласи ана шу масалани ҳал қилади. Бизга маълумки: Р(АН i )=Р(А/Н i )Р(Н i ) Р(Н i A )=Р(Н i / A )Р(А)

тенглик ўринли. Бу тенгламаларнинг ўнг томонларини тенглаштириб Р(А/Н i )Р(Н i )=Р(Н i / A )Р( A ) муносабатларни ҳосил қиламиз. Бу ердан Р(Н i / A )=) ( ) ( ) / ( A P H P H A P i i тенглик ҳосил бўлади. Бундан эса Р(А)=Р(А/Н i )Р(Н i )+...+Р(А/ Н n )Р(Н n ) Бу Байес формуласидир. Мисол. Учта бир хил кўринишда бўлган яшик бор. Биринчи яшикда 20 та оқ шарлар, иккинчисида 10 оқ ва 10 қора шарлар, учинчисида эса 20 та қора шарлар жойлаштирилган. Таваккалига яшикдан бири танланди ва ундан олинган шар оқ рангли бўлиб чиқди. Олинган шарнинг биринчи яшикдан чиққанлиги эҳтимолини топинг. Ечиш. Биринчи яшикнинг танланиши H 1 гипотеза, иккинчи яшикнинг танланиши Н 2 гипотеза, учинчи яшикнинг танланиши Н 3 гипотеза. А эса оқ шарнинг чиқиши. Ихтиёрий яшикнинг танланиши тенг ҳуқуқли. Шунинг учун Р(Н 1 )=Р(Н 2 )=Р(Н 3 )= 3 1 . Биринчи яшикдан оқ шарнинг олиниши эҳтимоли Р(А/Н 1 )=1, иккинчи яшикдан оқ шарнинг олиниш эҳтимоли Р(А/Н 2 )= 2 1 20 10  , учинчи яшикдан оқ шарнинг олиниш эҳтимоли Р(А/Н 3 )=0. Биринчи яшикдан оқ шар олиниш эҳтимоли Байес формуласига кўра топилади:

Р(Н 1 /А)= 32 61 31 31 31 0 31 21 31 1 31 1    

Похожие

Камида битта ҳодисанинг рўй бериш эҳтимоли. Тўла эҳтимол формуласи. Байс формуласи. Бернулли формуласи

Статистик гипотезалар ва уларнинг таснифи.

Эҳтимолларни қўшиш ва кўпайтириш теоремалари

Қўшиш ва кўпайтириш теоремаларининг натижалари ( Кушиш ва купайтириш теоремаларининг натижалари )

Эхтимолликларни кушиш ва купайтириш теоремалари.Тула эхтимоллик ва Байес формулалари