Chegaralangan va chegaralanmagan sonli to’plamlar. Sonli to’plamlarning chegaralari - Алгебра - Рефераты

Chegaralangan va chegaralanmagan sonli to’plamlar. Sonli to’plamlarning chegaralari

Загружено в:

16.12.2019

Скачано:

0

Размер:

105 KB

Chegaralangan va chegaralanmagan sonli to’plamlar. Sonli to’plamlarning chegaralari Reja: 1. Haqiqiy sonning absolyut qiymati va uning xossalari. 2. Quyidan (yuqoridan) chegaralangan to’plam. A niq quyi (yuqori) chegara. 3. A niq yuqori chegara mavjudligi.

Haqiqiy sonning absolyut qiymati va uning xossalari. Ta’rif . x  R sonning absolyut qiymati yoki moduli deb, x ≥ 0 bo’lganda x ga va x< 0 bo’lganda – x ga teng bo’lgan |x| soniga aytiladi. Sonning moduli quyidagi xossalarga ega: 1.  x  R -| x |  x  |x|. 2.  x , y  R : |xy| = |x| |y|; 3. |x|  a  –a  x  a; 4.  x, y  R | x+y|  |x|+|y|. 5.  x, y  R || x| - |y||  |x - y|. Quyidan (yuqoridan) chegaralangan to’plam. A niq quyi (yuqori) chegara. Ta’rif . a  R va b  R , a<b – ixtiyoriy sonlar bo’lsin. Quyidagi to’plamlar uchlari a va b larda bo’lgan oraliqlar deyiladi: ( a,b) = {x  R | a < x < b} – ochiq oraliq yoki interval, [ a,b ] = {x  R | a  x  b} – yopiq oraliq yoki segment , [ a,b) = {x  R | a  x < b} , ( a,b ] = {x  R | a < x  b} – yarim intervallar, (a,  ) = {x  R | a <x} , (-  ,a) = {x  R | x < a} – sonli o’qlar, (-  ,  ) = {x  R } – sonli to’g’ri chiziq. Ta’rif . X  R to’plam yuqoridan ( quyi dan) chegaralangan deyiladi , agar  x  X x  c ( c  x) shartni qanoatlantiruvchi c  R mavjud bo’lsa. Bu holda c soni X to’plamning yuqori ( quyi ) chegarasi deyiladi. Ta’rif . Bir vaqtda ham yuqoridan, ham quyidan chegaralangan to’plamlar chegaralangan deyiladi. Ta’rif . a  X soni X  R to’plamning eng katta, maksimal (mos ravishda eng kichik, minimal) elementi deyiladi, agar barcha x  X uchun x  a ( a  x ) . Belgilash: a = max X (a = min X). 11  aksiomadan maksimal (minimal) elementlarning soni birdan katta emasligi kelib chiqadi. A yrim, xatto chegaralangan to’plamlar maksimal elementga ega bo’lmasligi mumkin.

Misol : X = [0,1) to’plam maksimal elementga ega emas. Ta’rif . X  R to’plamning yuqori chegaralardan eng kichigi (quyi chegaralardan eng kattasi) X to’plamning aniq yuqori chegarasi (aniq quyi chegarasi) deyiladi va supX (infX) orqali belgilanadi. Boshqacha aytganda,                    a x X x a x X x X a 1 1 , 0 : sup ,       1 1 inf : 0 ; , a X x X x a x X x a               . A niq yuqori chegaraning mavjudligi Quyidagi lemma uzluksizlik aksiomasidan kelib chiqadi: Lemma . ( aniq yuqori chegara haqida ). Yuqoridan chegaralangan bo’sh bo’magan sonli to’plam yagona aniq yuqori chegaraga ega. Isbot : X  R - yuqoridan chegaralangan to’plam bo’lsin . Uning yuqori chegaralarda iborat bo’lgan Y = {y  R |  x  X x  y} – to’plamni qaraymiz. 16  aksiomaga ko’ra shunday c  R mavjudki,  x  X  y  Y uchun x  c  y qo’sh tengsizlik o’rinli. Demak c soni X ning yuqori chegarasi bo’lib, c  Y bo’ladi. Ya’ni c = minY , demak, ta’rifga ko’ra c soni X ning aniq yuqori chegarasi bo’ladi: c = supX . Uning yagonaligi 11  aksiomadan kelib chiqadi. A niq quyi chegara haqida lemma xudi shunday isbotlanadi. Izoh. 16  aksioma mazkur lemma bilan tengkuchli. Tayanch tushunchalar Haqiqiy sonlar absolyut qiymati, quyidan (yuqoridan) chegaralangan to’plam, aniq quyi (yuqori) chegara, oraliqlar.

Adabiyotlar: 1) Азларов. Т., Мансуров. Х. “Математик анализ” 1т: 1994,2т. 1995. 2) Xикматов А.X., Турдиев Т., “Математик анализ” Тошкент: 1т, 1990 . 3) Введение в Maple. Математический пакет для всех. В.Н.Говорухин, В.Г.Цибулин, Мир, 1997 4) Пакет символьных вычислений Maple V. Г.В. Прохоров и др. "Петит", 1997 5) Математическая система Maple V. В.П.Дьяконов, "Солон", 1998 6) Maple V Power Edition. Б . М . Манзон , " Филин ", 1998. 7) Агарева О.Ю., Введенская Е. В., Осипенко К. Ю. Предел функции. Непрерывностъ ( методические указания к практическим занятиям по теме : Maple Ò в курсе математического анализа). Москва 1999. 8) www.ziyonet.uz

Похожие

Chegaralangan va chegaralanmagan sonli to`plamlar

Sonli qatorlar 2

Asosiy sonli to`plamlar

Sonli Qatorlar. Funktsional Qatorlar

Matematik tahlil haqida boshlang’ich ma’lumotlar Haqiqiy sonlar moduli