Bolalarda predmetlarning o`lchami va ularni o`lchash haqidag - Алгебра - Рефераты

Bolalarda predmetlarning o`lchami va ularni o`lchash haqidag

Загружено в:

16.12.2019

Скачано:

0

Размер:

60.4921875 KB

Bolalarda predmetlarning o‘lchami va ularni o‘lchash haqidagi tasavvurlarni shakllantirish (4-amaliy mashg‘ulot) Matematik tasavvurlarni tarkib toptirishda bolalarni predmetlarning kattaliklari bilan tanishtiruvchi masalalar ma’lum o‘rinni egallaydi. Har qanday predmetga to‘g‘ri va to‘la xarakteristika berishda predmet kattaligining ahamiyati uning boshqa asosiy xususiyatlarining ahamiyatidan kam emas. Taqqoslash asosidagina predmetning kattaligini ta’riflash mumkin. “ Ка ttalik” tushunchasining ma’nosini ochib berar ekan. Matematika metodisti D.Galanini bunday ko‘rsatadi: “predmetlar va harakatlarning shunday xususiyatiga aytiladiki, bu xususiyat bo‘yicha predmetlarni bir-biri bilan taqqoslay olamiz, bu xususiyat har xil predmetlarda har xil miqdorda bo‘lishi mumkin”. Predmetlarni taqqoslashning ma’lum mezonlariga ko‘ra predmetlarning kattaliklari tengligi yoki tengsizligi munosabati o‘rnatiladi. Kattalik, shuningdek, o‘zgaruvchanligi bilan ham xarakterlanadi. V.V.Davidov bunday yozadi: “O‘lchamlar — bu obyektning shunday holatiki, ma’lum chegaralargacha o‘zgara borib, aqalli berilgan alohida obyektni o‘zgartirsa ham, ammo uning tur, boshlang‘ich sifatini o‘zgartirmaydi. Berilgan stol uzunligining o‘zgarishi, uning kattaliginigina o‘zgartiradi ammo uning mazmuni va sifatini o‘zgartirmaydi, stol stolligicha qolaveradi”. Masalan: lenta uzun, qisqa, keng yoki ingichka (tor bo‘lishi mumkin: sakragich esa uzun yoki qisqa bo‘lishi mumkin. Shu bilan birga kuzatishlar va maxsus tekshirishlar ko‘rsatmoqdaki, maktabgacha yoshdagi bolalar predmetlarning kattaliklarini aniqlashda “katta-kichik”, “ortiq-kam” so‘zlaridan foydalanishni afzal ko‘radilar. Buning sababi, birinchidan, bolalarni predmetlarni alohida uzunliklarini (uzunligi, kengligi, balandligi, differensiallashtira olmasliklari, ular orasida o‘lchamlik munosabatlarini o‘rnata olmasliklari va

ularning har birini, so‘zlar bilan aniqlay olmasliklari, ikkinchidan, o‘zlari ko‘pincha kattalikning aniq ta’rifi o‘rniga juda umumiy bo‘lgan katta-kichiklik terminlarini ishlatadilar. Ка tta-kichiklik narsalarning fazoviy belgilaridan eng umumiysi ularning bir- biridan farqlanuvchi belgisidir. Har bir hajmli narsa haqida gapirganimizda, biz katta yoki kichik narsa to‘g‘risida so‘zlaydi. Bundan tashqari, narsaning uchta o‘lchami — bo‘yi, uzunligi, eni (qalinligi,balandligi) bo‘ladi. Ana shu o‘lchamlarni bilgan holdagina narsani uzun yoki qisqa, keng yoki tor, baland yoki past deyish mumkin. Lekin shuni ham aytib o‘tish kerakki, buyumlarning hajmi (balandligi, rangi, pastligi, eni) o‘zgargani bilan stol yoki stulniig nomi o‘zgarmaydi. Stol stolligicha, stul stulligicha qoladi. Agar biz sonlarni oladigan bo‘lsak 6 soni 5 sonidan katta, faqat 5 dan emas balki 4,3,2,1 dan ham katta. 3 soni esa faqat 4 sonidan kichik emas balki, undan yuqori sonlarning hammasidan kichik. Ta’limga politexnik ta’lim elementlarining kiritilib borilishi munosabati bilan narsalarning katta — kichikligi haqidagi bilimlar alohida ahamiyat kasb etadi. Shuning uchun maktabgacha yoshdayoq bolalarda katta - kichiklik haqida tasavvurni tarkib toptirish zarurdir. Katta-kichiklik haqidagi bilimlar narsalarni bevosita idrok qilish protsessida aniqlanadi. Narsalarning katta-kichikligini idrok qilish murakkab protsess bo‘lib, u ko‘rish, sezish va harakat analizatorlarining faoliyati asosida amalga oshiriladi. Katta kichiklikni idrok qilish u haqidagi so‘zni ham o‘z ichiga oladi. YA’ni narsalarning katta-kichikligi ikki tomonlama: narsalarining idrok qilayotgan haqiqiy katta-kichikligi va so‘z bilan aytiladigan katta- kichiklikni aytish orqali baholanadi. Katta - kichikligi turlicha bo‘lgan narsalarni bolalar ilk yoshligidanoq ajratib olishi mumkin. Bu yoshidagi bolalar «katta» va «kichik» degan tushunchalarni o‘zlashtirib oladilar, lekin katta kichiklikning boshqa belgilarini hali ajrata

olmaydilar. “Katta” yoki “kichik” degan umumiy nom ostida narsalarning eni, uzunligi, balandligi, qalinligiga tegishli bo‘lgan barcha narsa tushiniladi. Masalan, bir sharoitda bola bir necha korobka ichidan bittasini eng uzun deb olsa, boshqa sharoitda ham, karobka bu gal boshqalariga qaraganda baland bo‘lsada, uni “uzun” deb atayveradi. Shunday qilib, narsalar turli o‘lchamlarini ajratishda bolalar qiynaladilar. Bolalar sonlarni taqqoslash mobaynida katta-kichik haqidagi tushunchalarni oson o‘zlashtiradilar. Katta maktabgacha yoshdagi bolalar aniq narsalarni taqqoslab, ularning o‘lchamlarini ajratishlari mumkin, lekin bu har bir narsaning o‘lchamnni alohida holda ajrata olmaydilar. M: bolalar narsaning yuqori tekisligini ko‘pincha undan balandligi deb biladilar, uzunligi o‘rniga esa odatda narsa balandligini yoki uning enini ko‘rsatadilar. Bolalarda shartli o‘lchov yordamida turli o‘lchamlarni o‘lchash haqidagi tasavvurlarni shakllantirish B olalarga shartli o‘lchovlarni o‘rgatishdan oldin o‘lchovning aniq chiqishiga yordam beradigan quyidagi qoidalarni tushintirish lozim: 1. Hap doim o‘lchovni eng chekkadan boshlash kerakligi haqida. 2. O‘lchovning oxirini belgilab qo‘yish kerakligi haqida. 3. Predmetning uzunligini o‘lchash vaqtida o‘lchov chapdan o‘nga qarab, eni bilan bo‘yini o‘lchagan vaqt o‘lchov yuqoridan pastga qapab olinishi haqida. 4. Keyingi o‘lchovni oxirgi belgi qo‘yilgan joydan boshlash kerakligi haqida. 5. O‘lchov olayotgan vaqtda albatta uning sonini sanash kerakligi haqida. Bolalarni uzinlikni o‘lchashga o‘rgatish vaqtida o‘lchovni soniga qarab, tasmalarning uzunligini o‘lchash yoki chiziqchalarda ramka chizishni taklif qilinadi.

Kundalik hayotda olib borgan maxsus mashg‘ulotlar davomida bolalarni uzunlik o‘lchashni, turli usullarini o‘rganib oladilar. Enini o‘lchashga o‘rgatish vaqtida bolalarga o‘lchovni predmetning kundalangiga qarab qo‘yganligini tushintirishning o‘zi kifoya. Predmetning uzunligi va enini o‘lchash vaqtida olgan ko‘nikmalarini balandlikni o‘lchash vaqtida qo‘llaydilar, shuning uchun bu o‘lchovni olishda qiynalmadilar va birinchi mashg‘ulotdayoq o‘lchovni to‘g‘ri ola boshlaydilar. Tajriba va kuzatishlar shuni ko‘rsatdiki, 6— 7 yoshli bolalar uzunlikni o‘lchashni to‘la egallash qobiliyatiga egadirlar. Turli narsalarni o‘lchay olishga o‘rgatish bolaning aqliy taraqqiyotiga katta ta’sir qiladi. Shuning uchun bog‘chaning katta tayyorlov gruppalarida olib borgan ta’lim-tarbiyalari natijasida ularga uzunlikni o‘lchash, og‘irlikni o‘lchash, suyuqliklarning sig‘imini o‘lchash va ularning o‘lchov birliklari bilan tanishtirib borish kerak. Ta’lim berish natijasida (bola): 1. O‘lchash, bolaga o‘lchanayotgan obyekt haqida aniq bilim beradi. 2. O‘lchashlarning soni uning katta-kichikligiga bog‘liq bo‘ladi. 3. O‘lchashlarning soni va ularning o‘lchami o‘rtasida funksion bog‘liq borligini ko‘rsatadi. Shunday qilib bolalarning shartli o‘lchov haqidagi bilimlari ularning umumiy o‘lchov haqidagi bilimlarini kengaytirishga olib keladi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1.Bolajon” tayanch dasturi. T.: 2016 2.Maktabgacha ta’limga qo‘yiladigan davlat talablari. T.: 2017 3.Xasanboyeva.O.U. “Maktabgacha ta’lim pedagogikasi” T. «Ilm ziyo» 2006 y 4.SH.A.Sodiqova “Maktabgacha pedagogika”.“Tafakkur sarchashmalari”. T:. 2013 5.N.M.Kayumova “Maktabgacha pedagogika”. TDPU nashriyoti T:. 2013

Похожие

Bolalarda predmetlarning o‘lchami va ularni o‘lchash haqidagi tasavvurlarni shakllantirish

Bolalarda predmetlarning o‘lchami va ularni o‘lchash haqidagi tasavvurlarni shakllantirish (amaliy mashg‘ulot)

Hayotining uchinchi va to`rtinchi yilida bolalarda miqdoriy tasavvurlarni rivojlantirish

Bolalarda fazoviy tasavvurlarni shakllantirish

O`lchоvni lеbеg o`lchоvi bo`yicha davоmi