Aniq integrallarni taqribiy hisoblashda simpson (parabola) - Алгебра - Рефераты

Aniq integrallarni taqribiy hisoblashda simpson (parabola)

Загружено в:

13.12.2019

Скачано:

0

Размер:

81 KB

Aniq integrallarni taqribiy hisoblashda simpson (parabola) usuli Reja: 1. Simpson (parabola) usuli. 2. Usulning ishchi algoritmi, uning xatoligi miqdorini baholash.

Tayanch iboralar: Elementar funktsiya, integral, aniq integral, aniqmas integral, kvadratur, egri chiziqli trapetsiya, egri chiziqli trapetsiya yuzi, aniq echim, bulinish nuqtalari, Simpson formulasi. 1. SIMPSON (PARABOLA) USULI Simpson formulasi yuqorida keltirib chikarilgan formulalarga karaganda aniqligi yuqori bo`lgan formula hisoblanadi. Bu formulada integralning qiymatini yuqori aniqlikda olish uchun bulinish kadamlarini tobora oshirish talab etilmaydi. [a,b] kesmani a=x 0 <x 1 <x 2 …x n-1 <x n =b nuqtalar bi lan p=2 ta juft teng bulakchalarga ajratamiz. u= f(x) egri chiziqka tegishli bo`lgan ( x 0 ,y 0 ), ( x 1 ,y 1 ), ( x 2 ,y 2 ) nuqtalar orqali parabola o’tkazamiz. Bizga ma`lumki, bu parabolaning tenglamasi y = Ax 2 + Bx + C (5.5) bo`ladi, bu erda A, V, S — hozircha noma`lum bo`lgan koeffitsientlar. [ x 0 ,x 2 ] kesmadagi egri chiziqli trapetsiyaning yuzini shu kesmadagi parabola bilan chegaralangan egri chiziqli trapetsiyaning yuzi bilan almashtirsak, quyidagiga ega bo`lamiz:    0 2 20 22 30 32 2 3 2 2 3 2 3 2 0 2 0 2 0 x x C x x B x xA x B Cx xA dx C Bx Ax dxx f x x x x x x                    (x 2 —x 0 ) ni kavsdan tashqariga chikarib, umumiy maxraj-ga keltirsak:        C x x B x x x x A x x dxx f x x 6 3 2 6 2 0 22 2 0 20 0 2 2 0         (5.6) (5.5) dagi noma`lum A, V, S koeffitsientlar quyidagicha topiladi: x ning x 0 , x 1 , x 2 qiymatlarida f(x) ning qiymatlari y 0 , y 1 , y 2 ekanini va 2 2 0 1 x x x   j a m i n i hisobga olsak, (5.5) dan:                         . , 2 3 , 2 22 2 2 0 2 2 0 1 0 20 0 C Bx Ax y C x xB x x A y C Bx Ax y (5.7) (5.7) ning ikkinchi ifodasini turtga ko`paytirib, uchala tenglikni bir-biriga kushsak:             C x x B x x x xA C x x x x B x x x xA y y y 6 3 2 6 2 4 2 0 22 2 0 20 2 2 0 0 22 22 0 20 2 1 0                   (5.8)

Bu ifodani (5.6) bilan solishtirsak, bularning ung taraflari bir xil ekanligini ko`ramiz. (5.8) ni (5.6) ning ung tarafiga kuysak va x 2 -x 0 =2h [h=(b-a)/n] ekanligini e`tiborga olsak, quyidagi taqribiy tenglikni topamiz:    2 1 0 4 3 2 0 y y y h dx x f x x     (5.9) Xuddi shunday formulani [x 2 , x 4 ] kesma uchun ham keltirib chiqarish mumkin:    4 3 2 4 3 4 2 y y y h dxx f x x     (5.10) Bu formulalarni butun kesma [a, b] uchun keltirib chikarib, bir-biriga kushsak, quyidagini hosil kilamiz:    m m m b a y y y y y y y h dxx f 2 1 2 2 2 3 2 1 0 4 2 ... 4 2 4 3            (5.11) Bu topilgan formula Simpson formulasidir. Ba`zi xollarda uni parabolalar formulasi deb ham ataydilar. (5.11) ni eslab kolish unchalik kiyin emas; tok rakamli ordinatalar turtga, juft rakamli ordinatalar (ikki chekkadagi ordinatadan tashqari) ikkita ko`paytiriladi. CHekkadagi ordinatalar y 0 , y 2m esa birga ko`paytiriladi. 2. USULNING ISHCHI ALGORITMI, UNING XATOLIGI MIQDORINI BAHOLASH Misol.    1 0 2 1 x dx I integralning qiymatini trapetsiyalar formulasi hamda Simpson formulasi yordamida toping. E c h i s h : Bu erda 0  x  1; n=10  a=0; b=1  h=(b-a)/n=0,1;  2 1 1 x y xf    . Quyidagi 5.1-jadvalni to`zamiz 5.1-jadval x x 2 1+ x 2  2 1 1 x xf y    x x 2 1+ x 2  2 1 1 x xf y    0,0 0,00 1,00 1,0000000 0,6 0,36 1,36 0,73522941 0,1 0,01 1,01 0,9900990 0,7 0,49 1,49 0,6711409 0,2 0,04 1,04 0,9615385 0,8 0,64 1,64 0,6097561 0,3 0,09 1,09 0,9174312 0,9 0,81 1,81 0,5524862 0,4 0,16 1,16 0,8620690 1,0 1,00 2,00 0,5000000 0,5 0,25 1,25 0,8000000

Trapetsiyalar formulasiga asosan7849815,0 5524862,0 ... 9900990,0 2 5,0 1 1,0 ... 2 1 9 2 1 10 0 1 0 2                       y y y y y h x dx I Simpson formulasiga asosan         7853981, 0 6097561, 0 ... 9615385, 0 2 5524862, 0 ... 9174312, 0 9900990, 0 4 5, 0 1 31, 0 4 2 4 2 4 2 4 2 4 3 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 1 0 2                          y y y y y y y y y y y h x dx I Bizga ma`lumki,      1 0 1 0 2 78539816,0 4 | 1  arctgx x dx Bulardan kurinadiki, bu misol uchun trapetsiyalar formulasi qo`llanganda nisbiy xatolik 0,06 % da oshmaydi. Simpson formulasi qo`llanganda esa nisbiy xatolik deyarli yo`q. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO`YXATI 1. Isroilov M. «Hisoblash metodlari», T., "O`zbekiston", 2003 2. Shoxamidov Sh.Sh. «Amaliy matematika unsurlari», T., "O`zbekiston", 1997 3. Boyzoqov A., Qayumov Sh. «Hisoblash matematikasi asoslari», O`quv qo`llanma. Toshkent 2000. 4. Abduqodirov A.A. «Hisoblash matematikasi va programmalash», Toshkent. "O`qituvchi" 1989. 5. Vorob`eva G.N. i dr. «Praktikum po vichislitel’noy matematike» M. VSh. 1990. 6. Abduhamidov A., Xudoynazarov S. «Hisoblash usullaridan mashqlar va laboratoriya ishlari», T.1995.

7. Siddiqov A. «Sonli usullar va programmalashtirish», O`quv qo`llanma. T.2001. 8. Internet ma`lumotlarini olish mumkin bo`lgan saytlar: www.exponenta.ru www.lochelp.ru www.math.msu.su www.colibri.ru www.ziyonet.uz

Похожие

Aniq integrallarni taqribiy hisoblash

Aniq integrallarni taqribiy hisoblash Xosmas integrallar

Aniq integralni taqribiy hisoblash

Aniq integrallarni taqribiy hisoblash. To`g’ri to`rtburchak va trapetsiya usullari

Aniq integralning mexanika masalalariga tatbiqlari