Hamid Olimjon - Литература - Рефераты

Hamid Olimjon

Загружено в:

08.09.2022

Скачано:

0

Размер:

68 KB

HAMID OLIMJON Reja: 1. H amid Olimjonning adabiy merosi. 2. Shoir merosining o` rganilishi. 3. H ayot va ijod y o` li. 4. H amid Olimjon lirikasining g` oyaviy-badiiy xususiyatlari. 5. O` zbek xal q o g` zaki ijodi va H amid Olimjonning liro-epik asarlari. 6. Shoir ijodining a h amiyati.

XX asrda o` zbek she`riyati an`anaviy aruz vaznidan xal q ijodi uchun xarakterli barmo q vazniga o` tganida, Ch o` lpon “G o` zal” singari s o` lim she`rlari bilan yangi o` zbek lirikasini boshlab berdi. Uning barmo q vaznida yozilgan lirik she`rlarida o` zbek adabiy tilining imkoniyatlari kengligi, o` zbek she`riyatining esa shkal va vositalarga boyligini namoyish etdi. Ch o` lpondan keyin o` zbek lirikasining eng yaxshi namunalari uning izdoshlari tomonidan yaratildi. O` zbek lirikasi tara qq iyotiga ulkan hissa qo`shgan shoirlar orasida H amid Olimjon ijodi alohida ajralib turadi. U faqat lirik shoir bo`lib qolmay, “Oygul bilan Baxtiyor”, “Semurg`”, “Zaynab bilan Omon”, “Roksananing k o` z yoshlari” singari dostonlari, “Mu q anna” she`riy tragediyasi bilan ham mashhur. U ayni paytda tarjimon va adabiyotshunos ham bo`lgan. H amid Olimjon ijodi 30-yillardano q tan q idchilar va adabiyotshunoslar e`tiborini jalb etib kelmo q da. Uning hayot y o` li va ijodiy faoliyati h a q ida k o` pgina monografiya va kitoblar, gazeta va jurnal ma q olalari mavjud. Ular orasida S.Azimov, N.Karimov va S.Mallajonov tad q i q otlari e`tiborga sazovor. H amid Olimjon 1909-yil 12-dekabrda Jizzax shahrida tug`ilgan. To`rt yoshga yetar-yetmas otadan yetim qolgan Abdulhamid Azimbobo qo` lida tarbiya k o` rgan. Azimbobo xat-savodli kishilardan b o` lib, nevarasida h am o`q ish-yozishga q izi q ish uy g` otgan. Mashhur xalq shoiri Fozil Y o` ldosh o`g` li ahyon-ahyonda Bulun g` urdan Jizzaxlik do`st-yorlarini y o`q lab kelganida, uning uyida ham to`xtar, shunda Abdulhamid bobosi pinjida o` tirib, ulu g` shoirning doston va

termalarini murg`ak qalbi bilan tinglar edi. Uning onasi Komila aya ham ertak, maqol va matallarga chechan bo`lgan. Bo`lajak shoir uzun qish kechalarida uning Oygul bilan Baxtiyor, To h ir va Zuhra, Yoriltosh haqidagi ertaklarini tinglab, bolalik kezlaridayoq xalq og`zaki ijodidan bahramand bo`lib o`sgan. Yosh Abdulhamid 1916-yilgi Jizzax qo`zg`olonini o`z ko`zi bilan ko`rgan. Oradan ikki yil o`tgach, u Jizzaxda ochilgan Narimonov nomidagi to`liqsiz o`rta maktabga o`qishga kirdi. 1923-yili Samarqanddagi o` zbek bilim yurtida tahsilni davom ettiradi. U yerda S.Ayniy, A.Shakuriy, H oji Muin, V.L.Vyatkin singari mashhur allomalardan saboq olgan bo`lajak shoir asta-sekin she`rlar mashq qila boshlaydi. 1928-yildan O` zbekiston Oliy pedagogika institutining iqtisod fakultetida o`qiy boshladi. Bu vaqt oralig`ida H amid Olimjon talaygina she`rlar muallifiga aylanib ulgurgan edi. “K o` klam” nomli ilk she`riy to`plami, “Tong shabadasi” hikoyalar to`plamlari shular jumlasidandir. 1931-yildan shoirning qaynoq ijodiy faoliyati boshlandi. “Olov sochlar” (1931), “Poyga”, “ O` lim yovga” (1932), “Daryo kechasi” (1936), “She`rlar” (1937), “ O` lka”, “Oygul bilan Baxtiyor” (1939) va “Baxt” (1940) she`riy to`plamlari, dostonlari, tarjimalari ketma-ket nashr qilinadi. 1939-yili u O` zbekiston Yozuvchilar uyushmasiga mas`ul kotib etib tayinlanadi. 1944-yilning 3-iyun kungi baxtsiz tadosif H amid Olimjonni hayotdan va ijoddan juda erta olib ketdi. H amid Olimjonning shoirlik mahorati haqida gapiradiganlar uni tabiatan lirik shoir, nozik hissiyot va kechinmalar musavviri, deya ta`riflashadi. Chinakam she`riyat shoir yashagan davr chegaralarini parchalab abadiyat sari intiladi. H amid Olimjon ham o`zining eng

yaxshi lirik asarlarida o`zi mansub bo`lgan zamon va makon hududlarini yorib, kelajak avlodlar bilan muloqotda bo`ladi. 20- yillarning so`nggi va 30-yillarning avvalida shoirlarning sarbast vazniga murojaat qilib, ijod eta boshladilar. H amid Olimjonning ham shu davrda yozilgan “Temir qonun”, “Mudofaa kunlarida”, “Tarix ko`rganmi?”, “Nima bizga Amerika!” kabi asarlarida sarbast she`r imkoniyatlaridan samarali foydalandi. H amid Olimjonning 30-yillarda yaratgan lirik asarlari orasida “Baxtlar vodiysi” balladasi e`tiborga sazovor. Shoirning 1932-yil k o` klamida Farg`ona vodiysi bo`ylab safari taassurotlari asosida yozilgan bu asarda shoir Farg`ona dalalariga kelgan ko`klam tasviri orqali sho`rolar malakatining bahorini, yangi hayot tongotarini olqishlamoqchi bo`ldi. Tabiatdagi ko`klam bilan jamiyatdagi “yangilanish fasli” o`rtasida uyg`unlik ko`rdi. H amid Olimjonning lirik qahramoni ona tuprog`ini ardoqlaydi, shu beshikda ulg`aygani bilan iftixor qiladi: Men dunyoga kelgan kundanoq Vatanim deb seni, uyg`ondim. Odam baxti birgina senda Bo`luriga mukammal qondim. “ O` lka” she`ridan olingan mana bu to`rtlikda ham Vatan haqidagi tuyg`ular samimiy. Qulog`imga noming kirganda Qumlik kabi tashna boqurman. Sening jannat vodiylaringdan

Nahrlarday to`lib oqurman. “ H amid Olimjon Sharqning eng yirik liriklaridan, -deb yozgan edi Asqad Muxtor. -U lirikaning kuchiga chuqur ishonch bilan qoradi, o`zining barcha janrdagi asarlarini lirikaning nafis sehri bilan sug`ordi”. Ana shunday “nafis sehr bilan sug`orilgan” lirik she`rlarning katta bir qismini shoirning fuqarolik g`oyalari ulug`langan she`rlari tashkil etadi. Bu she`rlarning juda ko`pchiligi hozir ham o`z qimmatini saqlab kelmoqda. H amid Olimjonning harbiy lirikasida publitsistik jo`shqinlik lirik harorat bilan tutashib, “Sevgi”, “Sen tug`ilgan kun”, “Sharqdan G` arbga ketayotgan do`stga”, “ Q amal qilingan shahar tepasidagi oy” asarlari vujudga keldi. Agar “Sen tug`ilgan kun” she`rining lirik qahramoni jang maydonilarida turib sevgilisiga qalb so`zlarini yo`llasa, “Sevgi” she`rida tasvirlangan qiz jangchi yori ortidan frontga yo`l oladi. “Menga ne kerakdir bu yolg`iz qolish? Sensiz ololmasman aslo men nafas”, deydi u va bosh olib, jang maydoniga ketadi: Balki uchrashmasmiz biz endi mangu, B o` samiz ham qolar balki sargardon. Lekin sevishganlar qaytmas o`limdan, Lekin mangu qolar ikki tomchi qon. 30-yillarning o`rtalarida folklorni o`rganish kun tartibiga qo`yilgan bir paytda xalq og`zaki ijodining davr ruhiga mos asarlari asosida H amid Olimjon zamonaviy ertak-dostonlar yozishga ahd qildi. “Oygul bilan Baxtiyor” (1937), “Semurg` yoki Parizod va

Bunyod” (1939), “Zaynab va Omon” ana shunday dostonlar sirasiga kiradi. H amid Olimjondek serqirra iste`dod sohibining dramaturgiyada o`z kuchini sinab ko`rmasligi mumkin emas edi. Taniqli adabiyotshunos Sarvar Azimovning guvohlik berishicha, H amid Olimjon pedakademiyada tahsil ko`rgan darvidayoq Sadriddin Ayniy ta`sirida Muqanna qo`zg`oloni bilan qiziqib, o`zbek xalqi tarixining bu qahramonona sahifasini qunkt bilan o`rgangan. 1937-yili esa, Muqanna harakatiga bag`ishlangan dramatik asar yozishga kirishib, hatto uning birinchi pardasini yozib ham tugatgan. Lekin hali adabiy tajribaning yetishmasligi sababli bu ijodiy niyatini oxiriga yetkazolmagan. Besh yildan so`ng yana Muqanna mavzuiga qaytib, 1942-yil 31-mayda asarni to`la qo`ldan chiqardi. “Muqanna” fojiasi bilan H amid Olimjon sho`ro tuzumi va mamlakatini dushman changalidan himoya etishga o`zining baholi qudrat hissasini qo`shdi. Lekin bugun bu asar qa`ridagi milliy mustaqillik uchun kurash g`oyasi, ona-Vatanni sevish va ardoqlashga qaratilgan ruh biz uchun ayniqsa muhimdir. H amid Olimjon XX asr o`zbek adabiyoti taraqqiyotiga dastavval lirik shoir sifatida katta hissa qo`shdi. Uning urush yillarida yozgan ikki dramatik asari, ayniqsa, “Muqanna” tragediyasi o`zbek dramaturgiyasida katta voqea bo`ldi. Bundan tashqari, u adabiyotshunos olim sifatida ham o`zbek xalq og`zaki ijodi, ham mumtoz o`zbek adabiyoti, ham XX asrning birinchi choragidagi o`zbek adabiyoti tarixini o`rganishga qaratilgan tadqiqotlarni yaratdi. Uning bu sohadagi ishlari orasida Fozil Y o` ldosh og`zidan yozib olingan “Alpomish” dostonini nashrga tayyorlaganligi va Alisher Navoiy ijodini o`rganishga bag`ishlangan ilmiy maqolalari, ayniqsa,

ahamiyatlidir. Shuningdek, H amid Olimjon rus adabiyotining bir qator namunalarini o`zbek tiliga katta mahorat bilan tarjima qilib, ularni xalqimiz va madaniyatimizning qimmatbaho mulkiga aylantirdi.

Matn adabiyotlar: 1. Olimjon H. Tanlangan asarlar (3 tomlik).-T.: “Badiiy adabiyot”, 1-2-tomlar, 1957-58. 2. Olimjon H. Asarlar (5 tomlik).-T.: “Adabiyot va san`at”, 1-2-tomlar. 1970-71. 3. Olimjon H. Mukammal asarlar tóplami (10 tomlik).-T.: “Fan”, 1-2-tomlar, 1979. 2. Azimov S. Hamid Olimjon abadiyati.-T.: “Badiiy adabiyot”, 1967. 3. Yoqubov H. Hamid Olimjon. // O`zbek adabiyoti tarixi (3 tomlik).-T.: “Fan”, 2-tom, 1971. 4. Karimov N. Hamid Olimjonning poetik mahorati.-T.: “Fan”, 1964. 5. Karimov N. Hamid Olimjon (shoir hayoti va ijodidan lavhalar). -T.: “Yosh gvardiya”, 1979.

Похожие

Hamid Olimjon 2

Hamid olimjon Ijodi Xamid olimdjan

Hamid Olimjon va o`zbek bolalar adabiyoti

G`afur G`ulоm va Hamid Olimjоnning hayotiva ijоdi

She`riy asarda mazmun va shaklning o`ziga xosligi