Abdulla Qahhor hayoti va ijodi - Литература - Рефераты

Abdulla Qahhor hayoti va ijodi

Загружено в:

11.09.2022

Скачано:

0

Размер:

44 KB

Abdulla Qahhor hayoti va ijodi (1907-1968) REJA: 1.Abdulla Qahhor tarjimai holi. 2.Abdulla Qahhor-hikoyachilik maktabi. 3.Abdulla Qahhor qissalari. 4.Abdulla Qahhor romanlari. 5.Abdulla Qahhor komediyalari. 6.Abdulla Qahhor tarjimalari. 7.Abdulla Qahhor ijodining o’zbek adabiyoti tarixida tutgan o’rni.

Abdulla Qahhor o’zbek adabiyotining atoqli adiblaridan biri. U umri davomida ko’plab hikoyalar, qissalar, dramalar va romanlar yozdi. Abdulla Qahhor asarlari ko’pgina chet tillariga tarjima etildi. Adib o’zbek adabiyotining jahon miqyosidagi nufuzini oshishiga hissa qo’shdi. Abdulla Qahhor 1907 yilning 17 sentyabrida hozirgi Xo’jand viloyatining Asht tumanidagi qishloqlardan birida tavallud topgan. U yoshligidan o’tkir zehnli, sinchkov, tevarak-atrofdagi voqea-hodisalarga e’tiborli inson bo’lib shakllandi. Boshlangich ma’lumot olgach, Qo’qondagi pedtexnikumda o’qidi. Sharq mumtoz adabiyoti, rus va boshqa xalqlar adabiyoti bilan tanishdi. 1923 yilda Abdulla Qahhorning «Mushtum» jurnalida birinchi fel’etoni bosildi. Shundan keyin, tez-tez matbuotda uning «Yalangoyoq», «Gulyor», «Mavlon kufur», «Nish», «Norin shilpiq» kabi taxalluslar ostida hajviy she’rlari, fel’eton va hikoyalari bosilib chiqa boshladi. Abdulla Qahhorning birinchi kitobi 1932 yili «Qishloq hukm ostida» qissasidir. Bundan so’ng esa «Olam yasharadi», «Tangrining kulgusi» kabi hikoyalar kitoblari bosilib chiqdi. Adib 1930 yili O’rta Osiyo Davlat Universitetining pedagogika fakul’tetida o’qiydi, keyin Til va adabiyot institutining aspiranturasiga kiradi. 1934 yili «Sarob» romanini yozib tugatdi. Roman o’zbek adabiyotida katta shov-shuvga, bahs-munozaralarga sabab bo’ldi. Asar tevaragidagi fikrlar romanning chop ettirilishini bir necha yillarga kechiktirdi. Biz, Abdulla Qahhorni ko’proq hikoya janri ustasi sifatida yaxshi bilamiz. Uning hikoyalari hayotiy asoslarga egaligi uchun ham hozirgi kungacha o’z ahamiyatini yo’qotgani yo’q. Adibning o’tmish mavzusiga bagishlangan «Anor», «O’gri», «Bemor», «Tomoshabog», «Millatchilar», «Dahshat» hikoyalari, «O’tmishdan ertaklar» qissasida oddiy xalqning o’tmishi , turmush tarzi, ichki ruhiy holati va kechinmalari o’z ifodasini topgan.

Shu o’rinda yirik tadqiqotchi, prfessor Umarali Normatovning Abdulla Qahhor hikoyalari haqidagi quyidagi fikrlarini kiritib o’tish maqsadga muvofiq deb o’ylaymiz: «Qahhor tabiati, iste’dodi yo’nalishi jihatidan hayotdagi, odamlar qismatidagi fojeiylikni teran his etadigan adibdir. Uning eng etuk hikoyalari ayni fojeiy holat, qismatlar ifodalangan asarlardir. Hikoyalaridagi personajlar hayotidan olingan epizodlar, lavhalar garchi muayyan intiho, badiiy echim bilan yakunlansa- da, bunday yakun galdagi fojialar, ko’rguliklarning debochasi vazifasini o’taydi. «Bemor» dagi Sotiboldi xotinining o’limi uyqu aralash ayasining dardiga davo tilagan qizaloq va xotini dardiga davo qidirib bor budidan judo bo’lgan erning yangidan-yangi sarson-sargardonliklari ibtidosidir. «Anor»dagi Turobjonning oxirida jinoyatga qo’l urishi bu oila boshiga tushajak galdagi chigal savdolarning boshlanishidir. «O’gri»dagi jabrdiyda cholning najot izlab mansab-martabaning turli zinapoyalarida turgan yulgichlarga duch kelib, shilinib, oxirida «najot» topishi-Egamberdi paxtafurushning himmatiga sazovor bo’lishi, bu himmat esa kelgusida yuz berajak avvalgilardan-da ogirroq talonchilikning o’zginasidir. «Dahshat» hikoyasida Unsinning «tiriklar go’ristoni» bo’lgan Olimbek dodxo xonadonidan qutulish yo’lidagi mislsiz jasorati qahramonning halokati bilan tugaydi, biroq qahramon o’limi dodxo xonadonini izdan chiqaradi, talotumlarga griftor etadi. «Asrorbobo»dagi chol bilan kampirning jangda halok bo’lgan o’gli haqidagi sovuq xabarni bir-birlarini ayab sir tutishlari, cheksiz dard –alam, qalb iztiroblarini ichga yutishlari-bir umr davom etadigan fojianing alomat ko’rinishi- badiiy ixtirosidir. . . Xullas, odamlar turmushidan olingan epizodlarda, lavhalarda ular hayotiga, qismatiga daxldor fojeiy mohiyatni ko’rish, teran his etish, personajlar xarakteri va qismatini ularning ruhiyati ifodasi orqali yorqin badiiy detallar vositasida gavdalantirish Qahhor hikoyanavislik san’atining eng muhim jihatlaridir». Abdulla Qahhorning «To’yda aza» nomli hajviy hikoyasi ham bor.

Urushdan keyingi yillarda «Ko’k konvert», «Qizil konvert», «Kampirlar sim qoqdi», «Xotinlar», «Asror bobo», «Beshik», «Mahalla». «Nurli cho’qqilar» kabi hikoyalari chop etildi. Shu yillari uning «Qo’shchinor chiroqlari» romani e’lon qilinadi. Roman hozirgi kun talablariga to’la javob beraolmasa-da, o’z davri masalalarining badiiy ifodasi sifatida ma’lum ahamiyatga egadir. Adib «Sinchalak», «O’tmishdan ertaklar», «Mahalla» singari qissalarida ham xarakter yaratishda o’z mahorati qirralarini yana bir karra namoyon qildi. Qissalarida realistik uslub etakchilik qilgan bo’lib, hayotimizdagi ayrim kamchiliklar ochib beriladi. Abdulla Qahhor drama janrida ham badiiy yuksak asarlar yaratdi. 1949 yili «Yangi er yoxud Shohi so’zana», 1954 yili «Ogriq tishlar», 1962 yili «Tobutdan tovush», 1967 yili «Ayajonlarim» komediyalarini yozib tugallagan. Komediyalar o’sha vaqtning o’zidayoq sahnalashtirilib, tomoshabinlarning olqishiga sazovor bo’lgan. Abdulla Qahhor badiiy tarjimachilik sohasida ham samarali qalam tebratdi. Jumladan, M.Gor’kiyning «Mening universitetlarim», F.Gladkovning «Olovli ot», A.Serafimovichning «Temir oqim». M.Shaginyanning «Gidrotsentral», I.Lening «Toglar orasida» hamda Gogol’ va Chexovning qator asarlarini o’zbek tiliga tarjima qildi. Umuman olganda, Abdulla Qahhor shaxsiyati butun, bir so’zli, haqiqiy inson bo’lgan. Ijodkor sifatida XX asr o’zbek adabiyotiga sezilarli ta’sir ko’rsatib, o’zidan ulkan badiiy meros qoldirdi.

ADABIYOTLAR: 1.Gafur Gulom . Asarlar. O’n ikki tomlik. T., «Fan», 1970-1978y. 2.H.Yoqubov. Saylanma.Adabiy portretlar. Gafur Gulom. T., G.Gulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti, 1984 yil. 3.S.Mamajonov. Gafur Gulom prozasi. T., «Fan», 1966y. 4.Said Ahmad. Nazm chorrahasida. T., 1982 y. 5. www.ziyonet.uz 6. www.nur.uz

Похожие

Abdulla Qahhor ijodi

Abdulla Qahhor

Abdulla Qahhor ijodi va uning o‘ziga xos xususiyatlari hamda ayrim qirralari

So`z zargari- Abdulla Qahhor

So`z zargari- Abdulla Qahhor