Dengiz sutemizuvchilari kurakoyoqlilar va kitsimonlar turkumlari. 7- sinf - Зоология - Учебники (по школьные предметы)

Dengiz sutemizuvchilari kurakoyoqlilar va kitsimonlar turkumlari. 7- sinf

Загружено в:

08.10.2019

Скачано:

0

Размер:

3542.369140625 KB

56-§. Dengiz sutemizuvchilari: kurakoyoqlilar va kitsimonlar turkumlari 7-sinf zoologiya darsligi asosida. 2017.

• Kurakoyoqlilar turkumi. Kurakoyoqlilar – bo‘yni kalta, oldingi oyoqlari suzgich kurakka aylangan yirik hayvonlar. Ular ko‘p vaqtini suvda o‘tkazadi; faqat dam olish va ko‘payish uchun quruqlikka chiqadi. Kurakoyoqlilarga tyulenlar, dengiz mushugi, morj kiradi (110-rasm). Grenlandiya tyuleni Arktika dengizlarida yashaydi. Quruqlikda kurak oyoqlari yordamida sudralib harakat qiladi. Keyingi oyoqlari orqaga cho‘zilgan bo‘lib, faqat suzish uchun xizmat qiladi. Tanasi dag‘al, kalta va siyrak jun bilan qoplangan. Ko‘pchilik tyulenlarning quloq suprasi bo‘lmaydi; baliqlar, mollyuskalar va qisqichbaqa simon lar bilan oziqlanadi. Qishda tyulenlar qirg‘oqqa yaqin kelib, tekis muzlikka chiqib oladi. Urg‘ochilari bittadan yirik, ko‘zi ochiq bola tug‘adi. Tyulen bolasining terisi qalin oq momiq jun bilan qoplangan. Momiq jun uni sovuqdan asraydi va uni muz ustida sezdirmaydi. Momiq junlari to‘kilib, dag‘al jun bilan almashgandan so‘ng bolasi suv ga tushib, suza boshlaydi.

• Dengiz mushugi Uzoq Sharq dengizlarida yashaydi. Yoz boshlarida ular podasi bolalash uchun qirg‘oqqa chiqib oladi. Urg‘ochilari qora jun bilan qoplangan bitta bola tug‘adi. Bolalari o‘sib suza boshlagach, ular yana dengizga tushib ketishadi. Tyulen va morj terisi va yog‘i, dengiz mushugi mo‘ynasi uchun ovlanadi. Morjning yuqori jag‘larida uzun qoziq tishi bo‘ ladi. Bu tishlar fil suyagi singari qadrlanadi. Dengiz mushukla rining soni juda kamayib ketganligi tufayli hozir ularni ovlash man qilingan.

• Kitsimonlar turkumi. Kitsimonlar – batamom suvda yashashga o‘tgan sutemizuvchilar; ular hech qachon quruqlikka chiqmaydi; suvda bolalaydi. Tuzilishi suvda yashash ta’sirida yanada ko‘proq o‘zgargan. Ular dumi va oldingi suzgichlari yordamida suzadi; keyingi suzgichlari bo‘lmaydi. Bu turkumga kitlar, kasha lotlar va delfinlar kiradi

• Ko‘k kit – sutemizuvchi hayvonlar orasida eng yirigi, uning uzunligi 30 m, vazni 150 t va undan ko‘proq keladi. Tishlari bo‘lmaydi; mayda plankton organizmlar, asosan qisqichbaqasimonlar bilan oziqlanadi. Kitning juda katta og‘iz bo‘shlig‘ida yuqori jag‘idan pastga qarab ko‘plab popukli muguz plastinkalar – kit mo‘ylovi osilib turadi. Kit og‘zini katta ochib, suv to‘ldirib oladi. Suvni muguz plastinkalari orqali o‘tkazib, unga ilakishib qolgan jonivorlarni yutib yuboradi. Bir kecha-kunduzda kit 2–4 t oziq yeydi. Ko‘k kit singari boshqa mayda jonivorlar bilan oziqlanadigan kitlar mo‘ylovli, ya’ni tishsiz kitlar deb ataladi.

• Tishli kitlarga esa delfinlar va kashalotlar kiradi. Ularning og‘iz bo‘shlig‘ida juda ko‘p konussimon bir xil tuzilgan tishlar bo‘ladi. Bu tishlar faqat oziqni ushlab turishga yordam beradi. Delfinlarning uzunligi 3 m gacha bo‘ladi. Ular o‘ljasini topish uchun ultratovushdan foyda lanadi. Delfinlarning bosh miyasi murakkab tuzilgan. Ular tovush signallari yordamida o‘zaro aloqa bog‘laydi. Ulardan birortasi baliq to‘dasini topganida boshqalari ham shu joyga to‘planishadi. Halokatga uchragan delfin tashvishli signallar bilan boshqalarini yordamga chaqiradi. Ular qo‘lga oson o‘rga nadi. Delfinlarni ovlash man qilingan.

Savol va topshiriqlar • Kurakoyoqlilar suvda yashashga qanday moslashgan? • Tyulen qanday hayot kechiradi? • Dengiz mushugi qanday hayot kechiradi? • Kitsimonlar suv muhitiga qanday moslashgan? • Ko‘k kit qanday oziqlanadi? • Delfinlar qanday hayot kechiradi?

Похожие

Qo‘lqanotlilar va kemiruvchilar turkumlari. 7- sinf

Toshbaqalar va timsohlar turkumlari. 7- sinf

Parrandachilik. 7- sinf

Baliqlarning ko‘payishi va rivojlanishi. 7- sinf

Infuzoriyalar va sporalilar sinflari. 7- sinf