Baliqlarning xilma-xilligi tog‘ayli baliqlar sinfi. 7- sinf - Зоология - Учебники (по школьные предметы)

Baliqlarning xilma-xilligi tog‘ayli baliqlar sinfi. 7- sinf

Загружено в:

08.10.2019

Скачано:

0

Размер:

2172.6630859375 KB

33-§. Baliqlarning xilma-xilligi: tog‘ayli baliqlar sinfi33-§. Baliqlarning xilma-xilligi: tog‘ayli baliqlar sinfi 7-sinf zoologiya darsligi asosida. 2017.7-sinf zoologiya darsligi asosida. 2017.

• Baliqlarning yashash muhitiga moslashishi. Turli suv havzalarida yashash sharoiti har xil bo‘ladi. Hatto bitta suv havzasi ning turli qismida ham sharoit bir xil bo‘lmaydi. Yashash sharoiti va oziq tarkibining xilma-xilligi, o‘zaro raqobat, dushmanlarning ko‘p bo‘lishi baliqlar tuzilishi va fe’l- atvorining turlicha bo‘li shiga olib kelgan. Shuning uchun ham dengiz tubida yashovchi baliqlar sekin harakatlanadi, tanasi yassi bo‘lganidan yirtqich hayvonlar ularni sezmaydi. Rang-barang korall riflari orasida hayot kechiradigan baliqlarning rangi ham xilma-xil va chiroyli bo‘ladi. Dengiz va okeanlarning juda chuqur joyida yashaydigan baliqlarning yog‘du taratadigan a’zolari bo‘ladi. Suvning yuza qismida, ayniqsa, ochiq dengizlarda yashaydigan baliqlarning muskullari va suzgichlari, xususan, dum suzgichi kuchli rivojlanganligidan ular tez suzadi. Gavdasining suyri shakli esa suzishni osonlashtiradi.

• Skeletining tuzilish xususiyatlariga ko‘ra baliqlar tog‘ayli va suyakli baliqlar sinfiga bo‘linadi. • Tog‘ayli baliqlar sinfi. Tog‘ayli baliqlarning skeleti tog‘aydan iborat bo‘lib, jabra qopqoqlari va suzgich pufaklari bo‘lmaydi. Jabra yoriqlari 5–7 juft bo‘ladi. Tog‘ayli baliqlar akulalar va skatlar turkumini o‘z ichiga oladi. • Akulalar turkumi. Akulalar ancha yirik, tanasi torpedasimon, dum suzgichi juda kuchli rivojlangan. Terisini qoplab turgan tangachalari haqiqiy suyakli baliqlarnikidan batamom farq qiladi. Ularning tangachalari qalin va yirik plastinkalardan iborat bo‘lib, har qaysi tangacha ustida sirtdan emal bilan qoplangan tishsimon o‘simtasi bo‘ladi. Akula jag‘ida bunday o‘simtalar tishlarga aylanadi. Barcha umurtqali hayvonlar, shu jumladan, odamlarning tishlari ham akulalar nikiga o‘xshash tuzilgan. Akulalar juda serharakat yirtqich baliqlar bo‘lib, ancha yirik hayvonlarga, shu jumladan, cho‘milayotgan odamga ham hujum qiladi. Ko‘pchilik akulalar tirik tug‘adi, ba’zi turlari tuxum qo‘yib ko‘payadi.

• Akulalarning kattaligi har xil bo‘lgan 250 turi ma’lum. Ular orasida uzunligi 40–45 sm bo‘lgan tikanli akula eng kichigi, uzun ligi 15 m keladigan gigant akula yoki 18 m ga yetadigan kit akula si eng yirik hisoblanadi. Lekin bunday bahaybat akulalarning tishlari juda mayda bo‘lib, ular mayda qisqich baqasimonlar va baliqlar bilan oziqlanadi. • Skatlar turkumi. Skatlarning tanasi yassi, rombsimon yoki disksimon bo‘lib, suv tubida yashashga moslashgan. Dum suzgichi ingichka xivchinga aylangan. Skatlar yassi tanasi bilan tutashib ketgan ko‘krak suzgich qanotlarini to‘lqinsimon tebratib asta-sekin suzadi. Ayrim skatlarning maxsus himoyalanish a’zosi, masalan, dumining asosida zaharli shilimshiq modda bilan qoplangan tikani bo‘ladi. Tropik dengizlarda uchraydigan elektr skatlarda 70 Vt kuchlanishli elektr zaryadi hosil qiladigan a’zosi ham bo‘ladi. Skatlar zaharli nayzasi yoki elektr zaryadi yordamida o‘z o‘ljasini falajlaydi yoki dushmanini qochishga majbur qiladi.

• Skatlar boshqa ko‘pchilik tog‘ayli baliqlar singari tirik tug‘adi. Ular kam pushtli bo‘lib, bitta urg‘ochi skat 1–3 tadan 20–30 tagacha nasl beradi. Ko‘pchilik skatlar dengiz tubidagi mollyuskalar bilan oziqlanadi. Faqat eng yirik, bahaybat manta suv qa’ridagi mayda qisqichbaqasimonlar va baliqchalar bilan oziqlanadi. Skatlar ning 350 ga yaqin turi mavjud. Ba’zi turlari vitaminli yog‘i uchun ovlanadi.

Savol va topshiriqlar • Baliqlar yashash sharoitiga qanday moslashgan? • Tog‘ayli baliqlar qanday tuzilgan? • Akulalar qanday tuzilgan? • Akulalar terisidagi tangachalar qanday tuzilgan? • Skatlar suv tubida yashashga qanday moslashgan? • Skatlarning qanday himoyalanish vositalari bor?

Похожие

O‘rgimchaksimonlarning xilma-xilligi. 7- sinf

Parazit chuvalchanglarning xilma-xilligi. 7- sinf

Sudralib yuruvchilarning xilma-xilligi tangachalilar turkumi. 7- sinf

Qushlarning xilma-xilligi voha va cho‘l qushlari. 7- sinf

Suyakli baliqlar sinfi asosiy sistematik guruhlari va ahamiyati. 7- sinf