O’zbek tili leksikasining boyish manbalari 5-sinf - Лингвистика - Учебники (по школьные предметы)

O’zbek tili leksikasining boyish manbalari 5-sinf

Загружено в:

30.03.2023

Скачано:

0

Размер:

15113.181640625 KB

15-SINF ONA TILI DARSLIGI ASOSIDA TAYYORLANDI

280-dars. O‘ZBEK TILI LEK SIKA SINING BOYISH MANBALARI .

3Aziz tengdoshlar! Muhammad al-Xorazmiyning algebra (al goritm), Abu Ali ibn Sinoning meditsina (tabobat), Abu Rayhon Beruniyning geologiya, Ahm ad Farg‘oniyning metrologiya (o‘lchovlar) fanlariga asos solganidan xabardormisiz? 16 1B 23 2D 2321 29 092426

4Topshiriq. Muhammad ibn Muso al- Xorazmiy haqida berilgan matn bilan tanishing, matn ichidagi ajratilgan so‘zlarga diqqat qiling. Boshqa tillardan so‘z o‘zlashishining sabablari to‘g‘risida fikringizni ayting . . 12 1B 2A 2007 06 0F240925 24 3A 0A 0B 0A0B

5Buyuk bobomiz Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy 783-yilda Xivada tug‘ilgan. Keyinroq Bag‘dod shahridagi “Bayt ul-hikma” markazida faoliyat yuritgan. Alloma algebra fanining asoschisidir. Bilasizmi, “algoritm” so‘zini butun dunyo qo‘llaydi. Bu so‘z, aslida, buyuk bobomiz al-Xorazmiy nomining Yevropa tillarida tovush o‘zgarishidan hosil bo‘lgan shaklidir. Yevropaliklar har qanday sanoq tizimidagi hisoblashni “algoritm” deb atashgan. Hozirgi kunda bu so‘z kompyuter dagi protsessor, dastur kabi ijro qurilmalari ning bajaradigan maqsadli amallari ma’nosini bildiradi. Har qanday elektron hisoblash texnikasi, kompyuter, mobil aloqa apparatlari, maishiy texnika asboblari, hatto kosmik kemalar ham algoritm asosida ishlaydi. Ha, bu hisoblash tizimini buyuk bobomiz – “algoritm otasi” al-Xorazmiy kashf etganlar. (“Arboblar” kitobidan)

6Til doimiy ravishda boyib boradi. Uning boyishi ikki usul orqali amalga oshiriladi. 1. Ichki imkoniyat asosida. Bunda she valardan so‘z olinadi, yangi so‘zlar yasaladi yoki so‘z ma’nosi o‘zgaradi. Masalan: mengzamoq ( o‘xshatmoq ), raqamlashtirish, dasturchi, sichqoncha kabi 2. Tashqi imkoniyat aso sida. Chet tillаrdan so‘zlar oli nadi. Bunday so‘zlar olinma so‘zlar deyiladi: Masalan: fayl, market, metro kabi.

7Tildagi so‘zlar ikki qatlamdan iborat : a ) o‘z qatlam . Bu qatlamga oid so‘zlar azaldan tilimizda qo‘llanib kelinayotgan ish, bosh, biz, yigirma kabi umumturkiy va o‘zbekcha so‘zlardir; b) arab, fors, Yevropa tillaridan o‘zlashgan so‘zlar o‘zlashma qatlamni tashkil etadi . Qalam, bahor, telefon, parta, stol kabi so‘zlar shular jumlasidandir12 44 2E0B 24 0A 07 1F 28 2C 24 2007 0A0B 37 39

8 290-mashq. Matnni o‘qing. Nilometr so‘ziga izoh bering. Yana shu kabi o‘zlashgan so‘zlarga misollar keltiring. Buyuk ajdodlarimiz iqtidoriga baho bering .

9Buyuk vatandoshimiz Ahmad al-Farg‘oniy 861-yili arab xalifasining topshirig‘iga ko‘ra Nil daryosi suvini o‘lchaydigan nilometr deb atalgan qurilma yasagan. Mazkur qurilma hozirga qadar Nil daryosi yoqasida saqlanib qolgan. (A.Muhammadjonov)

10291-mashq. To‘rtta guruhga bo‘lining. 1-guruh o‘zbekcha, 2-guruh arab tilidan o‘zlashgan , 3-guruh fors tilidan o‘zlashgan , 4-guruh Yevropa tillaridan o‘zlashgan so‘zlarga misollar keltirsin. Ular ishtirokida gaplar tuzing.

11Namuna: 1-guruh: ulug‘... Ulug‘ bobomiz Abu Nasr Forobiy 70 dan ortiq tillarni mukammal bilgan. 2-guruh: maktab... Jahon astronomiyasida Ulug‘bek maktabining alohida o‘rni bor. 3-guruh: do‘st... Amir Temur do‘stga ham, dushmanga ham samimiy munosabatda bo‘lgan. 4-guruh: internet... Internetdan Xorazmiyning bolalik yillari haqida bilib oldim

292-mashq. Bolalar shug‘ullanayotgan sport turlari nomini yozing va ularning o‘z yoki o‘zlashgan qatlamga oid ekanligini aniqlang. 12

13Uyga vazifa

14O’z va o’zlashgan so’zlardan 10 tadan misol yozib keling!!

15E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!

Похожие

O’zbek tili – davlat tili 5-sinf

O’zbek tili va uning taraqqiyoti 11-sinf

Maqollar 5-sinf

Iboralar 5-sinf

Antonimlar 5-sinf