Yog‘och tabiiy konstruksion material sifatida 5-sinf - Техника и технология - Учебники (по школьные предметы)

Yog‘och tabiiy konstruksion material sifatida 5-sinf

Загружено в:

19.04.2023

Скачано:

0

Размер:

2848.5 KB

5-sinf texnologiya darsligi asosida 8-mavzu:

Texnologiya fani mashg‘ulotlarida Siz turli xil mahsulotlarni tayyorlaysiz. “ Mahsulot ” so‘zi “ishlab chiqariladigan buyum yoki buyumlar to‘plami” ma’nosini anglatadi. Yog‘och va yog‘och materiallar xalq xo‘jaligining hamma tarmoqlarida eng ko‘p ishlatiladigan konstruksion materiallardan biridir. Ming yillar davomida odamlar yog‘ochdan turli xil maqsadlarda foydalanganlar: qurilish va inshootlarda, avtomobilsozlik, vagonsozlik, kemasozlik, ko‘mir sanoatida, qog‘oz-selluloza sanoatida, faner, mebel, sport inventarlari, gugurt ishlab chiqarishda, etil spirti, sintetik kauchuk, turli loklar va bo‘yoqlar olishda va boshqa sohalarda (9-rasm).

9-rasm. Yog‘ochdan olinadigan mahsulotlar

Yog‘och deb, daraxtning tanasi, butoqlari, novdalari va ildizlarining asosiy qismidan olinuvchi materialga aytiladi. O‘sib turgan daraxtni shartli ravishda uch qismga ajratish mumkin (10-rasm): ildiz, tana va shoxlar (3-shakl).

3-shakl Daraxt qismlaridan olinadigan mahsulotlar Shoxlar Karton, yog‘och plitalari, DVP, DSP, yoqilg‘i va boshqalar Po‘stloq Yoqilg‘i, kimyoviy moddalar va boshqalar Tana Yog‘och, ustun, selluloza, yoqilg‘i, qog‘oz, faner, mebel, gugurt, qalam, sport anjomlari, musiqa asboblari va boshqalar Ildiz Kamfora moyi, skipidar, kanifol, selluloza, yog‘och plitalari, DVP, DSP va boshqalar

11-rasm. Daraxt tanasi va uning qatlamlari: 1 – po‘stloq; 2 – lub (yoki floema), 3 – kambiy; 4 – zabolon (po‘stloq osti); 5 – mag‘iz (yadro); 6 – yillik halqalar; 7 – o‘zak, 8 – о‘ zak nurlari. Ildiz o‘z shakli, katta-kichikligi, soni va yerga joylashishiga qarab turli daraxtlarda turlicha bo‘ladi. Barcha daraxtlarning ildizida asosiy tomirlar bo‘lib, ular daraxt tanasining davomi hisoblanadi. Bunday tomirlarni o‘q tomirlar deb yuritiladi. Daraxt tanasi murakkab tuzilishga ega (11-rasm). Tana, asosan, po‘stloq va yog‘ochlikdan iborat.

Yog‘ochlik – daraxt tanasining asosiy qismi bo‘lib, zabolon (po‘stloq osti), mag‘iz (yadro) va o‘zakdan iborat. Uning ko‘ndalang qirqimida bahorda hosil bo‘lgan yirik hujayrali och rangdagi, yumshoq va yozda hosil bo‘lgan mayda hujayrali, to‘q rangdagi, qattiq qatlamlardan hosil bo‘lgan yillik halqalarni ko‘rish mumkin. Bu halqalar soniga qarab daraxt yoshi aniqlanadi. Yillik halqalarni daraxtlarning pastki yo‘g‘on qismida sanash osonroq (12-rasm). Daraxt tanasini uch xil yo‘nalishda kesib o‘rganiladi (13-rasm).

12-rasm. Daraxtning yillik halqalari ko‘rinishi. 13-rasm. Daraxt tanasining asosiy qirqimlari.

Shoxlar qismiga daraxtning eng uchidagi to‘g‘ridan to‘g‘ri foydalanishga yaroqsiz shoxlari va barglari kiradi. Shoxlar yerdan tana orqali olingan ozuqa moddalarini barglarga o‘tkazadi. Barglar daraxt tanasida hosil bo‘lgan ortiqcha namlikni bug‘lantiradi, havo tarkibidagi karbonat angidrid (CO2 ) gazini yutib, o‘zidan sof kislorod ajratish xususiyatiga ega. Yog‘och materiallari ular olinadigan daraxtlarning turiga asosan ikki xil – ignabargli va yaproq bargli daraxt yog‘ochlaridan iborat (14- rasm).

Bargli daraxtlarning yillik halqalari qancha enli bo‘lsa, zichligi ortiq bo‘lib, u shuncha qattiq, puxta bo‘ladi. Agar yog‘och tolalar bo‘ylab kesilsa, kesilgan tekislikda uning o‘ziga xos tabiiy guli paydo bo‘ladi. Ushbu tabiiy guli tekstura deb ataladi (15-rasm). Xalq xo‘jaligining turli sohalarida yog‘och materiallarining xoda, brus, brus cha, taxta, duradgorlik piltalari, DSP, DVP kabi turlaridan keng foydalaniladi. Yog‘ochlarning nuqsonlari deb, ularning sifatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadigan tuzilishi va tashqi ko‘rinishidagi buzilishlarga aytiladi

Yog‘ochlardagi tabiiy holda mavjud bo‘lgan yoki keyinchalik hosil bo‘lgan nuqsonlarga quyidagilar kiradi: 1. Butoqlar; 2. Yog‘och rangining buzilishi; 3. Chirish; 4. Yoriqlar; 5. Hasharot tushishi; 6. Tana qiyshiqligi; 7. Burang; 8. Yon tomondan (qisman) qurish; 9. Begona elementlar (mix, sim); 10. Po‘kak (zarang) hosil bo‘lishi; 11. Qoldiq deformatsiyalar (ezilish, o‘yiq, teshik). Quyidagi 16-rasmda yog‘ochlarda uchraydigan nuqsonlardan namunalar berilgan.

Похожие

Yog‘och materiallaridan buyum yasash bosqichlari 5-sinf

Kompozit materiallar va ularning turlari. Kompozit materiallardan foydalanish 5-sinf

Pardozlash ishlari 5-sinf

Duradgorlik buyumlari detallarini 5-sinf

Polimer loydan suvenir yasash 5-sinf