15-16-mavzu Metallga ishlov berishda xavfsizlik texnikasi qoidalari 5-sinf - Техника и технология - Учебники (по школьные предметы)

15-16-mavzu Metallga ishlov berishda xavfsizlik texnikasi qoidalari 5-sinf

Загружено в:

19.04.2023

Скачано:

0

Размер:

1919 KB

5-sinf texnologiya darsligi asosida 15-16-mavzu:

Texnologik xaritada belgilangan texnologik jarayonga qat’iy rioya qilish texnologik intizom deb ataladi. Texnologik intizomga rioya qilish ishlab chiqarishning normal borishini, mahsulotning yuqori sifatli bo‘lishini, mehnat unumdorligini va buyum tannarxining kamayishini ta’minlaydi.

Metallarga ishlov berish ustaxonasida ishlarni bajarishda intizomga va xavfsizlik texnikasi qoidalariga qat’iy amal qilish belgilangan. Bu qoidalar quyidagilardan iborat: 1. Mehnat intizomini saqlang, xavfsizlik texnikasi qoidalariga qat’iy amal qiling. O‘qituvchining ruxsatisiz ish o‘rnini tashlab ketmang. Uskunalarga ortiqcha teginmang, o‘quv mashg‘ulotida boshqalarga xalaqit bermang. 2. Metallga ishlov berish ustaxonasiga kirganda maxsus ish kiyimida bo‘lish, kiyimning barcha tugmalari qadalishi, kiyim yengidagi manjet qo‘l uchini siqib turishi yoki tugmasi qadalgan bo‘lishi kerak. Galstuk va sharflar osilib qolmasligi, sochlaringizni bosh kiyimi to‘liq yopib turishi lozim.

3. O‘qituvchi tomonidan berilgan topshiriqni belgilangan tartibga rioya qilgan holda bajaring. Ishni texnologik xarita asosida yoki ko‘rsatilgan usullar bilan olib boring. Vazifalarni bajarishda tana holatini to‘g‘ri saqlashga e’tibor bering. 4. Metallga ishlov berishda tiskilar ishga yaroqli bo‘lishi, unga qistiriladigan buyumlarni mahkam tutib turishi, dastgohlarga puxta o‘rnatilishi kerak. Tiskilarning jag‘lari nosoz bo‘lmasligi shart. 5. Tiskilarga detallarni o‘rnatishda ularni qotirishni faqat qo‘l kuchi bilan bajaring. Detalni tiskidan chiqarib olishda uni chap qo‘lda tutib, tiskini ohista bo‘shating.

6. Bolg‘a, bosqon, yog‘och to‘qmoq kabi zarb beruvchi asboblarning dastalari pishiq yog‘ochlardan tayyorlanishi va ular puxta o‘rnatilgan bo‘lishi lozim. 7. Zubilo, kreysmeysel, chekich, sumba kabi zarb ta’sir etuvchi asboblarning kallaklari ezilmagan bo‘lishi kerak. Ezilgan kallakli asboblardan foydalanishga ruxsat etilmaydi. 8. Chilangarlik dastgohida ishlaganda ehtiyot to‘sqichi mustahkamligini tekshirib oling. 9. Mo‘rt metallarga ishlov berishda ulardan uchib chiqqan metall kukunlari ko‘zga tushmasligi uchun ehtiyot ko‘zoynagini taqib oling. 10. Ish o‘rnini tartibli va toza tuting. Ish joyini metall parchalari va kukunlardan faqat cho‘tka yordamida tozalang. 11. Xavfsizlik texnikasi qoidalariga rioya qilinmaganda yoki shikastlanish holati yuz berganda darhol o‘qituvchiga xabar qiling

O‘zbekiston Respublikasi eng boy tabiiy resurslarga asoslangan, rivojlangan metallurgiya sanoatiga ega. Mamlakatimizda 1946-yilda qora metallurgiya sanoatiga asos solingan bo‘lib, birinchi metallurgiya korxonasi Toshkent viloyatining Bekobod shahrida tashkil qilingan. Hozirda korxona nomi “ Oʻzbekiston metallurgiya kombinati ” aksiyadorlik birlashmasi deb yuritiladi (55-rasm).

Korxonada qora metallurgiya mahsulotlarining eng muhim turlari (poʻlat, choʻyan, poʻlat quvurlar va poʻlat prokat), armatura poʻlati, shvellerlar, poʻlat sharlar, poʻlat emallangan idishlar ishlab chiqariladi. “ Olmaliq kon-metallurgiya kombinati ” aksiyadorlik jamiyati – Oʻzbekistonda rangli metallurgiya sanoatining yirik kombinati bo‘lib, 1950-yildan o‘z faoliyatini boshlagan. 1999-yildan kombinat ochiq aksi yadorlik jamiyatiga aylantirilgan (56-rasm).

Yog‘och singari metallar ham inson hayotida muhim o‘rin tutadi. Metalldan turmushda, qurilishda, kosmonavtika, kemasozlik, mashinasozlik, samolyotsozlik sohalarida, turli xil qurilish konstruksiyalari, elektr simlari, dastgohlar, asbob-anjomlar tayyorlashda ko‘p foydalaniladi. Sanoatning metall ishlab chiqaruvchi sohasi va metall olish va tozalash metallurgiya sanoati deb ataladi. Metallurgiya so‘zi yunonchadan olingan bo‘lib, “ metallurgeo ” – “ yerdan qazib chiqaraman ” degan ma’noni bildiradi.

Metall deb, yaltiroq, plastik elektr va issiqlik o‘tkazadigan xususiyatga ega shaffof bo‘lmagan jismga aytiladi. Metall ishlab chiqarishdagi asosiy xomashyo ruda hisoblanadi. Ruda deb, tarkibida metall yoki metallar guruhining ajratib olinishi iqtisodiy jihatdan samarali miqdori mavjud bo‘lgan tog‘ jinslariga aytiladi (57-rasm).

Tarkibidan bir necha xil metall olinadigan rudalar kompleks rudalar deyiladi. Hozirgi paytda metall buyumlar bosim bilan ishlov berish va prokatlash usullarida ishlab chiqariladi. Bosim bilan ishlash deb metallarni sovuq yoki qizdirilgan holda kuch ta’sirida buyum va detallar hosil qilish jarayoniga aytiladi. Bu jarayonda metallarga bosim bilan ishlov berishning quyidagi asosiy turlari qo‘llaniladi (8-shakl).

Yirik quyma zagotovkalarni prokatlash mashina (stan)larining qarama- qarshi yoki bir tomonga aylanuvchi jo‘valari oralig‘idan ezib o‘tkazib ishlashga prokatlash deyiladi (59-rasm). Bu usulda tunuka va simlar olinadi. Agar metall tashqi kuch ta’sirida o‘z shaklini o‘zgartirsa-yu, sinmasa, u plastik metall deyiladi. Metallning mana shu xossasidan uni tekislashda, bukishda va yoyishda keng foydalaniladi.

Похожие

Yog‘ochga ishlov berishda ish o‘rnini tashkil etish va xavfsizlik texnikasi qoidalari 5-sinf

Asbob-uskuna va moslamalar. Xavfsizlik texnikasi qoidalari 5-sinf

Metallga ishlov berish ustaxonasining tuzilishi 5-sinf

Metallga ishlov berish turlari (rejalash, kesish, to‘g‘rilash, bukish) 5-sinf

Yumshoq simlarga ishlov berish 5-sinf