11-12-mavzu Sharq me'morligi 7-sinf - Изобразительное искусство - Учебники (по школьные предметы)

11-12-mavzu Sharq me'morligi 7-sinf

Загружено в:

19.09.2022

Скачано:

0

Размер:

1771.5 KB

7-sinf tasviriy san’at darsligi asosida 11-12-mavzu: Sharq me'morligi

Dunyo xalqlarining me'morligi - turarjoy va jamoatchilik binolari, saroylar va boshqa turdagi inshootlarning tashqi va ichki ko'rinishlari, konstruktiv tuzilishi va shu kabi jihatlari bilan bir-biridan farq qiladi. Bu, avvalo, har bir xalqning turmush tarzi, tarixiy an'analari, mahalliy iqlimiy sharoitlariga asoslanadi.

O'zbekiston me'morligi namunalari o'ziga xos tashqi va ichki ko'rinishlari, betakror bezaklari bilan dunyo ahlini lol qoldirib kelmoqda. «0'zbekistonning me'moriy yodgorliklari» mavzuidagi darsda siz bunga amin bo'ldingiz. Xususan, Samarqand, Buxoro, Xiva, Shahrisabz, Toshkent va Qo'qon kabi shaharlardagi qadimiy me'moriy obidalar Sharq me'morligining eng yorqin namunalari hisoblanadi.

Sharq me ' morligining yana bir o ' ziga xos jihati - ularning peshtoqlari , devorlari , minoralarini turli naqshinkor bezaklar , arabiy yozuvlar bilan ziynatlanganligidadir . Samarqanddagi Registon ansamblining Sherdor madrasasi peshtoqida real tasvir (yo'lbars, quyosh, odam qiyofasi) aks ettirilgan bo'lsa, boshqa obidalarda islomiy va girix usulidagi naqshlar, suls uslubida bitilgan yozuvlar tushirilgan.

45- rasm . Samarqand . Sherdor madrasasi.

Ulaming barchasini diqqat bilan kuzating. O'zingiz istiqomat qiladigan hududdagi me'moriy yodgorliklar va ulaming bezaklarini eslashga harakat qilib ko'ring. Bu ko'rinishlar siz ishlaydigan sharqona me'moriy ko'rinishning bir qismi (fragmenti) uchun material bo'lishi mumkin. Me'moriy mavzuda rasm ishlashda ulaming shakli, bezagi binoning ko'rinishiga mosligiga, binoning esa atrof-muhitga monandligiga e'tibor qiling. Shundagina siz ishlagan me'moriy ko'rinishdagi tasvir hayotiy, ishonchli chiqadi.

Amaliy faoliyatni boshlashdan oldin kitobdagi illustratsiyalar, shuning-dek, Lev Burening «Samarqand. Registon», «Buxorodagi choyxona», Pavel Benkovning «Sharqona ko'cha», «Chor Minor masjidi», Rashid Temurovning «Bibixonimda bahor», «Samarqand», Aleksey Isupovning «Shohizinda», Baxtiyor Boboyevning «Sharqona manzara» asarlarining reproduksiyalari va O'zbekistonning qadimiy shaharlariga bag'ishlangan albomlarni jamoa bo'lib ko'ring va ulami o'zaro muhokama qiling. Ayniqsa, Ortiqali Qozoqovning "Ichan qal'a" nomli kartinasida Sharq me'morligi mahorat bilan tasvirlangan. Sharq me'morligiga oid reproduksiyalarni tahlil qilish sizga bo ' lajak kompozitsiyangiz uchun mavzu topishga yordam beradi . Olgan taassurotlaringiz asosida Sharqona me ' moriy ko ' rinishning sizga manzur bo ' lgan variantlarining eskizlarini ishlab olgach , ular asosida yakuniy kompozitsiya tuzing va uni akvarel bo ' yog ' ida yoki rangli pastelda bajaring .

46-rasm. Ortiqali Qozoqov. Ichan qal'a

O'lkamiz qadimiy me'morlik yodgorliklariga juda boy. Siz Toshkent, Buxoro, Samarqand, Xiva, Qo'qon, Shahrisabz, Qarshi kabi shaharlarda qadimiy me'morlik ansambliari mavjudligini bilasiz. Ular orasida Toshkent va Buxoro shahridagi Ko'kaldosh madrasalari, Samarqand shahridagi Registon (Ulug'bek, Tillakori va Sherdor madrasalari) me'moriy ansambli, Shahrisabzdagi Oqsaroy, Qo'qondagi Xudoyorxon O'rdasi jahonga mashhurdir.

Ularning ayrimlarini, xususan, Samarqand shahridagi Bibixonim masjidining yaratilishi tarixiga oid rivoyatlar ham mavjud. Siz ularni borib ko'rgansiz yoki suratlarini tomosha qilgansiz. Me'morlik ansambliari, odatda, yaxlit binolar ko'rinishida qurilgan. Ular, asosan, minoralar, peshtoqlar, gumbazlar, arklar, panjaralar va shu kabilardan tashkil topgan. Bunday me'morlik obidalari ichida, odatda, madrasa va masjid ham qurilgan. Ularda ta'limiy va tarbiyaviy tadbirlar o'tkazilgan. Shu bois mashg'ulotlar o'tkaziladigan xonalar, talabalar yashaydigan xujralar bo'lgan.

47-rasm. Ortiqali Qozoqov. Ichan qal'a. Maket yasash uchun minora andozasi.

Topshiriq jamoa ishi bo'lganligi sababli, me'morlik ansamblining ayrim qismlarini alohida-alohida yasab, so'ng birlashtirish mumkin. Siz namunalarda ko'rsatilgan me'morlik ansambllaridan birortasini tanlab, uning maketini ishlashingiz mumkin. Buning uchun qalinroq qog'oz, karton , qaychi , yelim , pichoqcha , chizg ' ich va shu kabi ish qurollari kerak bo ' ladi . Dastlab o ' zingizga ma ' qul bo ' igan qismlarni ajratib oling . Bular alohida - alohida yasaladigan minoralar , peshtoq , gumbaz , panjara va shu kabilar bo ' lishi mumkin .

Minora, asosan, yaxlit qog'ozdan yasaladigan kesik konussimon ko'rinishdagi alohida qism. Uning ustida gumbazcha , arka joylashtiriladi yoki ochiq qoldiriladi . Minora quyidagi tartibda yasaladi : dastlab katta qog ' oz sirtiga minoraning 47- a rasmdagi yoyilmasi chiziladi va qirqib olinadi . Qog ' ozning bu bo ' lagiga me ' moriy obidalarga xos bezak ishlanadi . Bu ish akvarel yoki guash bo ' yog ' ida bajariladi . Yoyilmaning sirtiga berilgan bezak bo'yog'i qurigach, ularni o'rab, konussimon ko'rinishga keltiring. So'ng, yelimlab yopishtirib qo'ysangiz rasmda ko'rsatilgan minoraning asosiy ko'rinishi hosil bo'ladi. Endi uning yuqori qismiga gumbazcha, arka o'rnatishingiz mumkin. Gumbaz, odatda, ko'k rangga bo'yaladi. Gumbazning yuqori nuqtasidan pastga biroz kengayib ketuvchi qabariq yo'lakchalarni birinchi bergan rangingizdan to'qroq va ochroq rangda yorug'-soya qoidalari asosida berib chiqsangiz, gumbaz qabariqsimon chiziqlardan iborat bo'lib ko'rinadi.

Endi me'morlik ansamblining o'rtasidagi peshtoq qismini yasashga o'tamiz. Uni tayyorlash tartibi rasmda ko'rsatilgan. Bunda chizmada ko'rsatilgan shartli belgilarga rioya qilgan holda peshtoq yoyilmasi chizib olinadi. So'ng qirqiladigan, buklanadigan joylarini belgilab chiqasiz. Ortiqcha qog'oz bo'laklarini qirqib olib tashlang. Endi tayyor yoyilmani yig'ishga kirishing. Binoning peshtoqi bezagiga tayyor holdagi material, jurnallarda chiqqan, alohida holdagi naqsh namunalaridan ham foydalanish mumkin. Endi tayyor bo'igan me'morlik ansamblining bo'laklarini rasmlarda ko'rsatilgandek terib chiqing. Bu ko'rinish sizga qaysi me'morlik ansamblini eslatyapti? Ana shu usullarni qo'llagan holda sinfdoshlaringiz bilan o'zingiz istagan shaharni loyihalashtirib, maketini ishlashingiz mumkin. Bu afsonaviy qasr, zamonaviy bino bo'lishi mumkin.

Me'morlik ansamblining tashqi ko'rinishi haqiqiysiga o'xshash bo'lishi uchun ularning sirtiga dekorativ naqshlar ishlashingiz kerak bo'ladi. Buning uchun qadimiy me'morlik obidalari sirtidagi naqsh kompozitsiyalari va ranglarini diqqat bilan kuzating. Ularning namunalarini ishlang. So'ng tayyor maket sirtiga naqsh ishlashga o'tishingiz mumkin. Agarda rangli qog'ozlar va tayyor naqsh namunalarini topsangiz, ularni maket sirtiga yopishtirib qo'yishingiz ham mumkin.

Odatda, ansambl sirtlari yo'lsimon naqshlar bilan bezatiladi. Ayrim hollarda esa katta o'lchamdagi yaxlit naqsh kompozitsiyalaridan foydalaniladi. Me'moriy ansambl maketlari zamonaviy ko'rinishlarda ham yasalishi mumkin. Bunda katta o'lchamlarda qurilgan ko'p qavatli binolar, muzeylar va shu kabi binolarning ko'rinishlarini tanlashingiz mumkin. Qadimiy me'morlik ansambllarini zamonaviy binolar bilan taqqoslab ko'ring. Ular orasida o'xshash va farq qiluvchi tomonlarini aniqlang.

Похожие

9-mavzu Dizayn san'ati 7-sinf

17-mavzu Kitob illustratsiyasi 7-sinf

14-mavzu Kitobat san'ati 7-sinf

13-mavzu Me'moriy manzara 7-sinf

18-mavzu Kitob maketi 7-sinf