Turkistonda ilm-fan taraqqiyoti 9 -sinf - История - Учебники (по школьные предметы)

Turkistonda ilm-fan taraqqiyoti 9 -sinf

Загружено в:

09.09.2020

Скачано:

0

Размер:

1599.3798828125 KB

Turkistonda ilm- fan taraqqiyoti 9-sinf O’zbekiston tarixi fani darsligi asosida 39-mavzu

Tarix fanidagi yutuqlar XIX asr oxiri – XX asr boshlarida ilm- fan sohasida katta muvafaqiyatlarga erishildi. Bu muvafaqiyatlarga erishishda jadidlarning o‘rni katta bo‘ldi.

Jadidlar tarixni xonlar, sultonlar va amirlar almashinuvi sifatida tasvirlash o‘rniga xalq tarixning haqiqiy bunyodkori ekanligini o‘quvchilarga tanishtira boshlashdi.

Jadidlar Turkistonda savodxon va bilimdon kishilarni tarbiyalashda tarix fanining ahamiyatini yuqori baholar edilar.

Mahmudxo‘ja Behbudiy Turkistonning barcha aholisiga «hozirgi dunyoda yashash, ziyoli, komil va odil» bo‘lish uchun o‘z vatani tarixini o‘rganish da’vati bilan murojaat qildi. Mahmudxo‘ja Behbudiy

Bu davrning yana bir yirik tarixchi olimi Muhammad Solih edi. U 25 yillik izlanishlaridan keyin «Tarixi jadidai Toshkent» (Toshkentning yangi tarixi) asarini yozgan. Asar Toshkent shahrining XIX asrdagi qiyofasi batafsil yoritilganligi bilan qimmatlidir. Muhammad Solih

Xorazmlik mashhur olim Muhammad Yusuf Bayoniy ham avlodlarga ikki yirik tarixiy asarini meros qoldirgan. Bular «Xorazm tarixi» va «Shajarai Xorazmshohiy» asarlaridir. Muhammad Yusuf Bayoniy

Rus tadqiqotchilari ham o‘lkadagi tarix fani rivojiga sezilarli hissa qo‘shgan. V. Vyatkin mahalliy tarixchilar bilan birgalikda ancha vaqt Ulug‘bek rasadxonasi o‘rnini izladi. Ulardan biri sharqshunos va arxeolog V. Vyatkin (1869–1932) bo‘lib, u Samarqandda faoliyat yuritdi. V. Vyatkin

1908-yilda rasadxona binosi qoldiqlarini va rasadxonaga tegishli asbob- uskunalarning bir qismini topishga muvafaq bo‘ldi. U «Shohizinda», «Cho‘ponota», «Afrosiyob qo‘rg‘oni» asarlarini yozdi. Rus va o‘zbek tillarini o‘rganish bo‘yicha qator darsliklar muallifi bo‘ldi. Ulug‘bek rasadxonasi

Tabiiy fanlarning rivojlanishi O‘rta Osiyoni imperiyaning bir qismiga aylandi deb hisoblagan mustamlakachi hukumat o‘lkani faol o‘zlashtirish maqsadida ilm-fanni rivojlantirishga ham harakat qildi. Eng avvalo, 1867-yilda mintaqaning bosh xaritasi tuzib chiqildi.

Faqat XIX asrning 90- yillarida va XX asr boshlarida O‘rta Osiyoning tabiiy boyliklarini o‘zlashtirish bilan bog‘liq bo‘lgan tadqiqot ishlari avj oldi. Mashhur rus zoologi va sayyohi N. A. Seversev Pomir tog‘ tizimini o‘rganib chiqdi. U sayohati davomi da botanikaga va minerallarga oid namunalar to‘pladi.N. A. Seversev

P. P. Semyonov- Tyanshanskiy Tyanshan tog‘ tizimini o‘rganib, muzlik, vulqonlar haqida qiziqarli ma’lumotlar to‘pladi. A.P. Fedchenko Farg‘ona vodiysi va Oloyni, shuningdek, Zarafshon vodiysi bilan Qizilqumni ham tekshirib chiqdi. A.P. Fedchenko

Adabiyot Bu davrda bir qator adabiyot namoyandalari yetishib chiqdi. Shulardan biri o‘zbek demokratik shoiri Ubaydulla Solih o‘g‘li Zavqiy bo‘lib, u bitgan satirik she’rlarida hukmdorlar va ruhoniylar xatti- harakatlari tanqid qilinadi. Zavqiy

Sharq adabiyoti uchun an’anaviy bo‘lgan janr she’riyat edi. Turkistonda she’riyatning shakl va mazmuni bir-biridan farqlanuvchi va ba’zan bir-biriga zid bo‘lgan so‘fiylik va tanqidiy-realistik oqim mavjud edi. Shoirlar va yozuvchilar o‘z ijodlarida xalq dardini, davrning dolzarb muammolarini aks ettirishga harakat qilganlar. Ular orasida Muqimiy, Furqat, Zavqiy, shoira Anbar otin, Avaz O‘tar o‘g‘li, Ahmad Do nish va boshqalarning ijodini alohida ajratib ko‘rsatish mumkin. Furqat

Anbar otin ham Zavqiy kabi erksevar va hurfikr she’rlari bilan shuhrat topdi. Shoira Qo‘qon shahrida yashab, ayollarning jamiyat va oiladagi haq- huquqsiz ahvoli to‘g‘risida achchiq haqiqatlarni qalamga oldi. Anbar otin

Uning «Juvonboz» hikoyasi, «Baxtsiz kuyov» pyesasi va qator romanlarini xalq sevib o‘qiy boshladi.Jadid adabiyotida 1910-yilda Abdulla Qodiriy ilk nasriy asarlarini e’lon qildi. Adib o‘zining hikoyalari, felyetonlari va pyesalari bilan Turkiston ziyolilari hamda xalq ommasi orasida keng tanildi. Abdulla Qodiriy

Похожие

Ilm-fan taraqqiyoti. 8- sinf

O‘zbekistonda ilm-fan 11- sinf

Yevropada ilm-fan kashfiyotlari. 5 - sinf

Turkistonda 1916-yilgi qo‘zg‘olonning boshlanishi 9 -sinf

XXI Asr – ilm-fan va taraqqiyot asri. 5 - sinf