Jаdidchilik hаrаkаtiningvujudgа kеlishi 9 -sinf - История - Учебники (по школьные предметы)

Jаdidchilik hаrаkаtiningvujudgа kеlishi 9 -sinf

Загружено в:

04.09.2020

Скачано:

0

Размер:

1468.5810546875 KB

O’rta Osiyoda Jadidchilik harakatining vujud ga kelish shart-sharoitlari Rossiya imperiyasi tomonidan O‘rta Osiyo xonliklarining zabt etilishi ushbu hududning tanaz - zulga yuz tutishiga, jahonning rivojlangan davlatlar - idan ko‘p sohalarda orqada qolib ketishiga, milliy qadriyatlarning top - talishiga olib keldi.

Maorif sohasida ham imperiya manfaatlar idan kelib chiqib, mahalliy aholini savodsizlikda, qol oqlikda tutib turishga qaratilgan siyosat olib borildi.

Turkistonda mustamlakachilikka qarshi mi lliy-ozodlik harakatlari bilan bir qatorda mahalliy ahol ining aksariyat qismi o‘zlikni saqlab qolis h, milliy madaniyatni asrash va rivojlantiri shni bir kun bo‘lsa ham unutmadi.

O‘rta Osiyoga nisbatan Rossiya imperiyasi ning harbiy jihatdan ustunligi mahalliy aholining ochiq dan ochiq kurash olib borishiga imkon bermadi. Shu ning uchun ham Vatan, millat, xalq qayg‘usini tushun gan kishilar, ayniqsa, ziyolilar xalqni ozodlikka eltuvchi yo‘l bu – xalqni ma’rifatli qilish deb bildi.

Jadidchilik harakatining vujudga kelish i Har bir jamiy - atdagi o‘zgarishlar o‘z davrining tarixiy sharoitidan kelib chiqib namoyon bo‘ladi. Bu o‘zgarishlarda tarixiy shaxslar, ayniqsa, ziyolilarning o‘rni katta bo‘lib, ularning har biri o‘ziga xos ilg‘or g‘oyalarni ilgari suradi.

Ziyolilar jamiyatd agi ijtimoiy-iqtisodiy muammolarni hal qilish yo‘llarini to pishga harakat qiladi. Xuddi shunday jarayon XIX asrning ikkinchi yarmida Rossiya imperiyasi tarkibiga kirgan Qrim, Kavkazorti, Turkiston, protektoratga aylantirilgan Buxoro amirligi va Xiva xonligida ham ro‘y berdi.

Qrim-tatar ma’rifatpa rvari bo‘lgan Ismoil G‘aspi rali (1851-1914) butun tu rkiy xalqlar o‘rtasida yoyil gan jadidchilik harakatini ng asoschisi hisoblanad i. Ismoil G‘aspi - rali

U diniy va dunyoviy bili mlarni chuqur egallab, jahon t araqqiyoti bilan yaqind an tanishgan, bir nechta xorijiy tillarni, tu rli xalqlarning madaniyati ni o‘rgangan edi. O‘zi egallagan bilimlar asosida Sharq va G‘arb dunyosini taqqoslab, turkiy xalqlarning taraqqiyotga erishish yo‘llarini izlaydi.

Ismoil G‘aspirali 1884-yilda Qrimdagi B oqchasaroyda birinchi jadid maktabiga asos soldi. U o‘zi tuzgan ta’lim dasturi asosida darslik tayyorladi. Shu dastur bo‘yicha 40 kunda 12 ta o‘quvchin - ing savodi chiqarildi.

Uning 1888-yilda «Rahbari muallimin yo ki muallimlarga yo‘ldosh » kitobi chop etildi. Unda yangi usul maktablarining ta’lim tizimi, dars o‘tish va uning tashkil qilinishi, o‘quv xonalarining jihozlanishi, dars jadvali, ta’tillar, imtihonlar bayon etilgan.

«Jadid» so‘zi arab tilidan olingan bo‘ lib, «yangi» degan m a’noni anglatadi. Jadidlar Rossiy a imperiyasi mustamlakasi bo‘lgan xalqlarni, eng avvalo, ma orif tizimini yaxshilash, ta’lim sohasini isloh qilish, yosh larga diniy bilimlar bilan birga dunyo viy fanlarni ham o‘qitish zar ur deb bildilar. Jadid maktabi hovlisi

Taraqqiyparvarlik harakatining O’rta Osiyoga yoyilishi Jadidchilik g’oyalarining keng yoyilishida “Tarjimon” gazetasi muhim o’rin tutudi. Ismoil G’aspiralining 1893 yilda Toshkent, Samarqand va Buxoroga tashrifi ma’rifatparvarlik g’oyalarining keying rivojiga turtki bo ’ldi.

Buxoro jadidchiligi ayrim mutaassib mullala r, yangilik va islohotlarni xush ko‘rmaydiganlar oqimi qar shiligiga uchradi. 1910-yildan boshlab Buxoroda jadidchi - lik harakati siyosiy tashkilot sifatida shakllana bosh - ladi.

1898-yilda Qo‘qon shahrida Salohiddin domla ikkinchi jadid maktabini ochdi. 1899-yili Andijonda Shamsiddin domla va Toshkentda Mannon qori jadid mak - tabini ochib, ko‘plab o‘quvchilarning yangi usulda ta’lim olishlariga erishdilar.

Похожие

Andijon qo‘zg‘oloni 9 -sinf

Jizzax qo‘zg‘oloni 9 -sinf

Industrial sivilizatsiya 9 - sinf

Ta’lim tizimi. Matbuot 9 -sinf

Toshkentda «vabo isyoni» 9 -sinf