Muskullarning ishlashi. 8 - sinf - Человек и его здоровье - Учебники (по школьные предметы)

Muskullarning ishlashi. 8 - sinf

Загружено в:

07.10.2019

Скачано:

0

Размер:

4379.1484375 KB

9- §. Muskullarning ishlashi 8-sinf “Odam va uning salomatligi” darsligi asosida. 2014

Muskul ishi, muskullar harakatning ahamiyati • Odam tanasining harakatlari ma’lum muskullar guruhining ishlashi natijasida bajariladi. Muskullar maxsus nerv hujayralari va ularning tolalari bilan tutashgan. Muskullarni harakatga keltiruvchi nerv hujayralari, ya’ni motoneyronlarning har biri o‘z tolalari orqali o‘nlab va yuzlab muskul tolalari bilan tutashadi. Ular muskul tolasiga ta’sir etib, uni qo‘zg‘atadi, natijada muskul qisqaradi. Qisqargan muskul harakatlanadi va ish bajaradi.

• Skelet muskullarining ishi ikki xil bo‘ladi: statik va dinamik. Muskulning statik ishi natijasida odam tanasi va uning ayrim qismlari ma’lum vaqt davomida zarur bo‘lgan vaziyatni saqlaydi. Masalan, tik turish, qo‘lni oldinga yoki yuqoriga ko‘tarib turish, startoldi holati kabilar. Muskulning statik ishi tanani harakatga keltirmaydi, balki uning yuqorida ko‘rsatilgan zarur vaziyatlarda ma’lum vaqt saqlanishini ta’minlaydi.

• Muskulning dinamik ishi natijasida odam tanasi va uning ayrim qismlari har xil harakatlarni bajaradi. Masalan, yurish, yugurish, sakrash, gapirish va hokazo.

• Muskullarning charchashi. Ma’lum vaqt davomida ish bajarish natijasida muskullar charchaydi. Muskullar charchashining sababi quyidagilardan iborat: — birinchidan, uzoq vaqt davomida qo‘zg‘alish natijasida miyaning muskul ishini boshqaradigan nerv hujayralari charchaydi, ularda qo‘zg‘alish jarayoni pasayadi, hujayralar tormozlanish holatiga o‘tadi; — ikkinchidan, uzoq vaqt davom etadigan jismoniy ish natijasida muskul tolalaridagi oziq zaxirasi tugab, muskulning ishi uchun zarur bo‘lgan energiya tugaydi; — uchinchidan, qisqa vaqt davomida, ammo katta tezlikda bajarilgan ish jarayonida organizmda kislorod yetishmay qoladi.

• Charchash yuzaga kelganda, asta-sekin muskul tolalarining qisqarish kuchi kamaya boshlaydi va ular bora-bora bo‘shashib, qisqara olmay qoladi. Buning natijasida harakat asta-sekin susayib, keyin to‘xtaydi. Ba’zida charchagan muskul tolalari qisqarib, bo‘shasha olmay qoladi, bu holat muskullarning kontrakturasi deb ataladi. Ayniqsa, tez yugurgan vaqtda boldir muskullarida shunday holat yuzaga keladi. • Jismoniy mehnat, jismoniy tarbiya va sport bilan muntazam ravishda shug‘ullanuvchi odam organizmi yaxshi chiniqqan bo‘ladi. Shuning uchun ularning muskullari tez charchamaydi. • Muskullarning yaxshi rivojlanishi, tolalari va paylarining baquvvat, mustahkam bo‘lishi, o‘z navbatida, suyaklarning yaxshi rivojlanishiga, ularning mustahkam bo‘lishiga imkon beradi.

Savol va topshiriqlar • Muskullarning statik ishini tushuntiring. • Muskullarning dinamik ishiga misollar keltiring. • Muskullarning charchashi qanday sodir bo‘ladi? • Yaxshi rivojlangan muskullarda qanday o‘zgarishlar bo‘ladi?

Похожие

Vitaminlar. 8 - sinf

Energiya almashinuvi. 8 - sinf

Bosh miya. 8 - sinf

Qon guruhlari. 8 - sinf

Ovoz apparati. 8 - sinf