64-65-mavzu Markaziy Osiyo 6-sinf - География - Учебники (по школьные предметы)

64-65-mavzu Markaziy Osiyo 6-sinf

Загружено в:

23.11.2022

Скачано:

0

Размер:

7755.5 KB

6-sinf geografiya darsligi asosida 64-65-mavzu: Markaziy Osiyo

Geografik o‘rni. Markaziy Osiyo tabiiy geografik o‘lkasi Osiyoning markaziy qismini egallaydi. Bu o‘lkada Xitoy va Mongoliya hududidagi tog‘ va cho‘llar joylashgan.

O‘lkaning markaziy va janubiy qismidan Yer po‘stining faol Alp-Himolay seysmik mintaqasi o‘tadi. O‘lkada keksa, lekin yoshargan tog‘lar bilan birga eng yosh tog‘lar ham bor.

Relyefi. Markaziy Osiyo o‘lkasining relyefida, asosan, tog‘, tog‘lik, tog‘ oralig‘idagi botiqlar va baland tekisliklar uchraydi. Tibet tog‘ligi, Qoraqurum, Sharqiy Tyanshan yoki Xitoy Tyanshani, Oltoy (Mongoliya Oltoyi), Kunlun tog‘lari, Taklamakon botig‘i, Gobi cho‘li joylashgan baland tekislik o‘lka relyefining asosiy shakllari hisoblanadi.

O‘lkaning eng baland joyi (8 611 m) Qoraqurum tizmasidagi Chogori cho‘qqisi bo‘lsa, eng past nuqtasi Taklamakon cho‘lidagi To‘rfon botig‘iga (–154 m) to‘g‘ri keladi. Iqlimi. O‘lka hududi mo‘tadil va subtropik iqlim mintaqalarida joylashgan. Osiyo maksimumi (qish oylarida) va Tinch okeandan esadigan havo massalarining hissasi katta.

Yillik yog‘in-sochin Tibet tog‘ligining markazida, Taklamakon va Gobi cho‘llarida 100 mm dan kam. O‘lkaning janubi-sharqiy qismidagi tog‘larning (Tibet, Kunlun) sharqiy yonbag‘riga 1 000 mm va undan ko‘p yog‘in tushadi. Yanvarning o‘rtacha harorati o‘lka shimolida –24 °C (iyulda +16 °C), markazida (Taklamakon cho‘lida) –8 °C (iyulda +24 °C), janubida (Tibet tog‘ligida) –20 °C (iyulda +10 °C) atrofida bo‘ladi

O‘lkada yirik daryolar yo‘q, ammo mavjud kichik daryolari Tinch va Hind okeanlariga quyiladigan daryolarning yuqori oqimidagi irmoqlaridan iborat. Suvsiz va qurib qoladigan ko‘pgina daryolar (Tarim, Zulayho va b.) berk havzada joylashgan. Ko‘llaridan Lobnor (maydoni o‘zgarib turadi), KukuNur, Ubsu-Nur sho‘r ko‘llar bo‘lsa, Bagrashko‘l, Orin-Nur chuchuk ko‘llardir.

Markaziy Osiyoda mo‘tadil va quruq subtropik iqlim mintaqalarining o‘rmon-dasht (tog‘ etaklari), chalacho‘l, cho‘l zonalari hosil bo‘lgan. Tog‘larning 6 000 m dan baland qismlari qor va muzlar bilan qoplangan.

Sharqiy Osiyo 6-sinf geografiya darsligi asosida 65-mavzu:

Geografik o‘rni. Sharqiy Osiyo Xitoy davlatining sharqiy qismini, Koreya yarimorolini, Yapon orollarini egallaydi. Bu o‘lka shimoldan janubga qarab dengiz sohillari bo‘ylab bir necha ming kilometrga cho‘zilgan.

Tabiiy sharoiti. Sharqiy Osiyoning zaminida eng qadimgi kristall jinslardan tarkib topgan Xitoy-Koreya va Janubiy Xitoy platformalari yotadi. Platformaning yuzasi Xuanxe va Yanszi daryolari keltirgan alluvial yotqiziqlardan tashkil topgan. Bu hudud Buyuk Xitoy tekisligiga mos keladi.

Buyuk Xitoy tekisligining shimoliy qismi iqlimi mo‘tadil mussonli, janubi subtropik mussonli iqlimdir. Shimolda qish quruq, sovuq (– 6 °C), janubda iliq (+3 °C) bo‘ladi. Yozi issiq, dengiz sohillarida iyulning o‘rtacha harorati +26 °C. Yillik yog‘in miqdori shimolda 500 mm, janubda 1 000 mm. Yog‘inning qariyb 80 % i yoz oylariga to‘g‘ri keladi. Bu tekislikdan Xuanxe, Yanszi va boshqa daryolar oqib o‘tadi. Tekisliklarda ko‘llar va suv omborlari ham ko‘p. Eng yirik ko‘llardan biri Tayxu ko‘lidir.

Buyuk Xitoy tekisligida unumdor qo‘ng‘ir tuproqlar hosil bo‘lgan. Oz bo‘lsa-da, mangra, qarag‘ay, eman, paporotnik, magnoliya o‘simliklari uchraydi. Dehqonlar tekislikning shimolida yiliga ikki marta, janubida, hatto uch marta hosil yetishtiradilar. Sharqiy Osiyo o‘lkasining janubiy qismlarini Janubiy Xitoy past tog‘lari egallagan. Bu kichik o‘lka balandligi 2 000 m gacha ko‘tarilgan Nanlin va Uishan tog‘laridan tarkib topgan.

Xuanxe va Yanszi daryolari havzalarining katta maydonlarida paxta, janubiy qismida shakarqamish, apelsin, mandarin, ananas va bananlar yetishtiriladi. Bu o‘lkaning asosiy ekini sholi va dunyoga mashhur Xitoy choyi hisoblanadi. Bundan tashqari, bug‘doy, soya, tariqning bir turi — gaolyan ham yetishtiriladi. Sharqiy Osiyo o‘lkasi turli xil foydali qazilmalarga boy. Janubiy Xitoy past tog‘lari qalayi va volfram foydali qazilmalari bilan mashhur. Sharqiy Xitoyda toshko‘mir va temir rudasining zaxirasi juda katta.

Похожие

Janubiy Osiyo 6-sinf

Old Osiyo 6-sinf

Markaziy Osiyo mamlakatlari. 10 - sinf

61-62-mavzu O‘rta Yevropa 6-sinf

57-58-mavzu Balandlik mintaqalari (Yevrosiyo) 6-sinf