7-mavzu Burchaklar chizish va ularni teng bo'laklarga bo'lish 8-sinf - Черчение - Учебники (по школьные предметы)

7-mavzu Burchaklar chizish va ularni teng bo'laklarga bo'lish 8-sinf

Загружено в:

28.09.2022

Скачано:

0

Размер:

1748 KB

8-sinf chizmachilik darsligi asosida 7-mavzu:

Texnik detallar, moslamalar va boshqa asboblarda turli burchaklar uchray-di. Ularni chizmada tasvirlashda ma'lum qoida va yasashlardan foydalaniladi. Burchaklar yasash. Chizmachilikda har xil buyumlarning chizmalarini chizishda, ularda uchraydigan turli ko'rinishdagi burchaklami yasashga to'g'ri keladi. Har qanday burchakni transportir va sirkul yoki uchburchakliklar yordamida yasash mumkin (7.1-chizma).

Burchaklami sirkul yordamida bo'lish. To'g'ri burchak ABC ni teng ik-kiga bo 'lishda B nuqtadan ixtiyoriy kattalikdagi radius R bilan yoy chiziladi va uning burchak tomonlari bilan kesishtiriladi (7.2- chizma, a). 1- va 2-nuqtalardan o'zaro kesishadigan bir xildagi yoylar chizilsa, ular kesishib, E nuqtani hosil qiladi. E nuqta B bilan tutashtirilsa, burchak teng ikkiga bo'linadi (7.2- chizma, b). BE chiziq burchakni teng ikkiga bo'luvchi bissektrisa chizig'i deyiladi. Ixtiyoriy o'tkir burchakni teng ikkiga bo'lish 7.3- chizmada ko'rsatilgan.

To'g'ri burchakni teng uchga bo'lish uchun B nuqtadan ixtiyoriy kattalik-dagi yordamchi aylana yoyi sirkulda chiziladi. Shu yoyning kattaligini o'zgar-tirmasdan, 1- va 2-nuqtalardan sirkulda yana yoylar chizilsa, 3- va 4-nuqtalar hosil bo'ladi. 3- va ¥-nuqtalar B bilan tutashtiriladi, shunda to'g'ri burchak teng uchga bo'linadi (7.4- chizma). To'g'ri burchakni teng to'rt bo'lakka bo'lish uchun, avval bu burchak teng ikkiga bo'lib olinadi (7.2-chizma, b), so'ngra har qaysi bo'lak yana ikkiga bo'lib chiqiladi. Shunda to'g'ri burchak teng to'rtga bo'linadi (7.5-chizma).

Aylanalarni o'zaro teng bo'laklarga bo'lish va muntazam ko'pbur-chaklar yasash. Har qanday aylana diametri uni teng ikkiga bo'ladi (7.6-chizma, a). O'zaro perpendikular ikkita aylana diametri uni teng to'rt qismga bo'ladi (7.6-chizma, b). Har qaysi qismni ikkiga bo'lish orqali aylanani teng sakkiz bo'lakka bo'lish mumkin (7.6-chizma, d). Aylanani bo'lishda hosil bo'lgan nuqtalar o'zaro ketma-ket tutashtirilsa, muntazam ko'pburchaklar hosil bo'ladi (7.6-chizma, e, f).

Aylanani teng uch bo'lakka bo'lish. Aylanani sirkul yordamida o'zaro teng uch, olti, o'n ikki qismlarga bo'lishda to'g'ri burchakni teng uch bo'lakka bo'lishdagi usuldan foydalaniladi.

Aylanani teng uch bo'lakka bo'lishda uning markazi orqali vertikal markaz chizig'i o'tkaziladi. Bu chiziqning aylana bilan kesishayotgan A nuqtasi orqali sirkulda aylana radiusiga teng R yoy bilan aylana ikki nuqtada kesishtiriladi (7.7-chizma, a). Shunda aylana teng uch bo'lakka bo'linadi. Vertikal markaz chizig'idagi 1- va aniqlangan 2-, 3-nuqtalar o'zaro tutashtirilsa, muntazam uchburchak yasaladi (7.7-chizma, b).

Aylanani teng olti bo'lakka bo'lish. Bu aylanani teng uchga bo'lishning davomi hisoblanadi. Eng oldin aylana teng uchga bo'lib olinadi (7.8-chizma, a). So'ngra radiusni o'zgartirmasdan 7-nuqtadan yoy chiziladi. Shunda aylana teng olti bo'lakka bo'linadi (7.8-chizma, a). Topilgan barcha nuqtalar ketma-ket o'zaro tutashtirilsa, muntazam oltiburchak hosil bo'ladi (7.8-chizma, b).

Aylanani teng o'n ikki bo'lakka bo'lish. Buning uchun aylana dastlab teng olti bo'lakka bo'lib olinadi (7.8-chizma, a). So'ngra gorizontal markaz chizig'i va uning aylana bilan kesishayotgan 4- hamda 10- nuqtalaridan sirkulda aylana radiusiga teng yoylar chizilsa, aylana o'zaro teng 12 bo'lakka bo'linadi (7.9-chizma, a). Barcha nuqtalar ketma-ket o'zaro tutashtirilsa, muntazam o'n ikki burchak yasaladi (7.9-chizma, b).

Aylanani teng besh bo'lakka bo'lish. Aylana radiusi OA teng ikkiga bo'lib olinadi. Buning uchun A nuqtadan sirkulda aylana radiusiga teng yoy bilan aylana kesishtiriladi.

Hosil bo'lgan B va C nuqtalar tutashtiriladi, shun da OA radiusda E nuqta aniqlanadi. E nuqta OA radiusni teng ikkiga bo'ladi (7.10-chizma, a).

E nuqtadan El radiusda yoy chizilsa, gorizontal markaz chiziqda K nuqta hosil bo'ladi. 7 va K nuqtalar tutashtirilsa, aylanani teng besh bo'lakka bo'luvchi kesma, ya'ni aylananing beshdan bir bo'lagi (vatari) hosil bo'ladi (7.10-chizma, b). IK kesma bilan aylana chizig'i beshga bo'lib chiqiladi (7.10-chizma, d). Barcha nuqtalar ketma-ket tutashtirilsa, beshburchak yasaladi (7.10-chizma, e).

Aylanani transportir yordamida ham teng besh bo'lakka bo'lib chiqish mumkin. Ma'lumki, aylana 360° ga teng. Masalan, aylanani beshga bo'lmoqchi bo'lsak, 360:5=72° li markaziy burchak hosil bo'ladi. Aylana markazi 0 dan boshlanuvchi bu markaziy burchaklarni transportir yordamida yasash mumkin. Muntazam ko'pburchaklarni faqat sirkulda yasash ham mumkin. Ma salan, AB kesmaning A va B nuqtalaridan AB ga teng radiusda yoylar chizilsa, ular o'zaro kesishadi. A va B nuqtalar C bilan tutashtirilsa, muntazam uchbur-chak yasaladi (7.11-chizma, a).

Muntazam oltiburchak yasash uchun A va B nuqtalardan 60° burchakda chiziqlar chiziladi va ularga AB ga teng kesmalar o'lchab qo'yilib, C va D bilan belgilanadi. Uning yuqori qismi ham shu tartibda bajarilishi mumkin (7.11-chizma, b).

Kvadratni chizish uchun geometriyadan ma'lum bo'lgan to'g'ri burchakni yasash usulidan foydalaniladi. Masalan, a chiziqqa uning A uchidan perpendikular to'g'ri chiziq o'tkazish uchun a chiziqdan tashqarida ixtiyoriy 0 nuqta tanlab olinadi va undan OA radiusda aylana chiziladi. Aylana bilan a chiziq kesishayotgan 7- nuqtadan aylana diametri o'tkaziladi, ya'ni 7-nuqtani 0 bilan tutashtirib, aylanada 2-nuqta topiladi.

A bilan 2-nuqta tutashtirilsa, to'g'ri bur-chak yasaladi (7.11-chizma, d). Endi, to'g'ri burchak tomonlariga o'zaro teng AB va AC kesmalar o'lchab qo'yiladi, B va C nuqtalardan a va b chiziqlarga parallel chizib, D nuqta aniqlanadi. Yoki sirkulda B va C nuqtadan AB yoki AC radiuslarda yoylar chizilib, ular o'zaro kesishtiriladi. Shunda D nuqta to piladi (7.11-chizma, e). Chizg'ich va uchburchakliklar yordamida ham muntazam ko'pbur-chaklarni yasash mumkin. Ularning bir tomonini yasash chizmada ko'rsatilgan (7.12-chizma, a, b, d, e). Shu tartibda qolgan tomonlarini ham yasash mumkin (7.10, 11, 12-chizmalar ma'lumot uchun berildi).

Похожие

9-10-mavzu Geometrik naqsh - girih chizish 8-sinf

6-mavzu Geometrik yasashlar. Turli xil chiziqlar chizish 8-sinf

23-24-mavzu Texnik modelni konstruksiyalash va uning ko'rinishlarini chizish 8-sinf

19-20-mavzu Ko'pyoqliklarning yoyilmalari 8-sinf

16-mavzu Tekis shakllarning proyeksiyalari 8-sinf