28-mavzu Tekis shakllarning aksonometriyalarini frontal dimetriya va izometriyada yasash 8-sinf - Черчение - Учебники (по школьные предметы)

28-mavzu Tekis shakllarning aksonometriyalarini frontal dimetriya va izometriyada yasash 8-sinf

Загружено в:

28.09.2022

Скачано:

0

Размер:

1042.5 KB

8-sinf chizmachilik darsligi asosida 28-mavzu: Tekis shakllarning aksonometriyalarini frontal dimetriya va izometriyada yasash

Ko'pyoqlik sirtlarining yoqlari, aylanish sirtlarining asoslari tekis shakl-lardan iborat bo'ladi. Tekis shakllar ko'pburchaklik, aylanalar frontal dimet riyada V tekisligida o'zining haqiqiy kattalikdagi ko'rinishida, ya'ni o'zgarmasdan tasvirlansa , qolgan H va W tekisliklarda y o ' q bo ' yicha ikki marta qisqartirib tasvirlanadi . Tekis shakllar izometriyada H , V va W tekisliklarda bir xil ko ' rinish va kattalikda chiziladi , faqat ularning farqi o ' zaro turlicha joylashganligida bo ' ladi .

Tekis shakllarni frontal dimetriyada chizish. Tekis shakllar H, V, W tekisliklarda qanday ko'rinishda tasvirlanishini taqqoslash maqsadida, ularni oldin V, keyin H va W tekislikda chizilishi bilan tanishib chiqamiz. Misol. Teng yoqli uchburchaklikning frontal dimetriyasini V, H va W tekislikda tasvirlang. 1. Uchburchaklik V tekisligida buzilmasdan, o'zining haqiqiy kattalikdagi ko'rinishida tasvirlanadi (28.1-chizma, a).

2. Uchburchaklikni H tekisligida z o'lchamini y ga almashtirib chiziladi. Shunda x o'lchami o'zining haqiqiy kattaligida, y o'lchami ikki marta qisqar tirib qo'yiladi (28.1-chizma, b). 3. Uchburchaklik W tekisligida, 1A o'lchami o'zining haqiqiy kattaligida, BC esa y o'qqa ikki marta qisqartirib o'lchab qo'yiladi (28.1-chizma, d). Xuddi shu tartibda kvadrat ham V, H va W tekisliklarda chiziladi.

Uchburchaklik kabi kvadrat ham V da o'zining haqiqiy kattaligida tas virlanadi (28.2-chizma, a). Kvadratni H da tasvirlash 28.2-chizma, b da ko'rsatilgan. W da kvadratni H va V tekisliklardagi tasvirlari bilan birgalikda qo'shib chizilgan (28.2- chizma, d).

Muntazam oltiburchaklik ham V da o'zining haqiqiy ko'rinishida buzilmay tasvirlanadi (28.3-chizma, a). H va W tekisliklarida y o'qqa ikki marta qisqartirib o'lchab qo'yiladi. H da z ni y o'qqa almashtirib chiziladi. Oldin y o'qqa 1T2 masofa ikki marta qisqa o'lchab qo'yiladi va x o'qqa parallel chizilib, TC=TF oraliq o'lchab qo'yiladi. T nuqtadan y o'qqa parallel chizilib, T1=T2 masofa o'lchanadi va x ga parallel chiziladi. 1- va 2-nuqtalardan 2D=2E, 1A=1B kesmalar o'lchab qo'yilib, hosil qilingan nuqtalar o'zaro tutashtirib chiqiladi (28.3- chizma, b). W tekisligida ham FTC masofa y o'qqa ikki marta qisqartirib o'lchab qo'yiladi hamda T nuqtadan z ga parallel chizilib, T1=T2 qisqartirilmay o'l chab qo'yiladi. T va 2-nuqtalardan y o'qqa parallel chiziqlar o'tkazilib, 2A=2B, TC=TF, 1D=1E oraliqlar shartga muvofiq o'lchab qo'yiladi. Hosil bo'lgan nuqtalar o'zaro tutashtiriladi (28.3-chizma, d).

Tekis shakllarni frontal dimetriyada tasvirlanishi bilan tanishib chiqqan edik. Endi ularni izometriyada chizilishini o'rganamiz. Ma'lumki, izometriyada H, V, W tekisliklarda shakl o'lchamlari o'zgarishsiz, ya'ni o'zining haqiqiy kattaligida chiziladi. Shunda H, V, W larda har qanday tekis shakl, turli jism va buyumlar bir xil ko'rinish va kattalikda tasvirlanadi.

Misol. Muntazam uchburchaklikni V, H va W larda bajaring (28.4-chizma, a). V da x o ' qqa uchburchaklikning (28.4- chizma , a ) BC va undagi 7- nuq - ta x ga , 2- nuqta z ga o ' lchab qo ' yiladi . /- nuqtadan z ga , 2- nuqtadan x ga parallel chiziq chizib , A nuqta hosil qilinadi (28.4- chizma , b ). Hosil bo'lgan A nuqta B va C bilan tutashtiriladi. Uchburchaklikni H da chizish uchun BC va undagi 7-nuqta x o'qqa o'lchab qo'yiladi. 7-nuqtadan y o'qqa parallel chizilib, unga 1A oraliq olib o'ti-ladi. A ni B va C bilan tutashtirilsa, uchburchaklik yasaladi (28.4-chizma, d). 28.4-chizma.

3. Mazkur uchburchaklikni W da chizishda BC va undagi 7- nuqtani y o ' qqa olib o ' tiladi hamda 7- nuqtadan z o ' qqa parallel chiziq o ' tkaziladi . 1A balandlik o'lchab qo'yilib, hosil bo'lgan A nuqta B va C bilan tutashtiriladi (28.4-chizma, e). Misol. Kvadratning izometriyasini V, H va W tekisliklarda chizing (28.5-chizma, a). Kvadrat (28.5-chizma, a)ning AB tomoni V dagi x o'qqa o'lchab qo'yi-ladi. AwaB nuqtalardan z o'qqa parallel chiziqlar o'tkazilib, ularga AB ga teng kesmalar o'lchab qo'yiladi hamda hosil bo'lgan C va D nuqtalar tutashtiriladi (28.5-chizma, b). Kvadratni H da chizish uchun AB tomoni x ga o'lchab qo'yiladi va A, B dan y o'qqa parallel chiziladi. A va B nuqtalardan AB ga teng kesmalar o'lchab qo'yilib, C va D nuqtalar hosil qilinadi hamda ular o'zaro tutashtiriladi (28.5-chizma, d). W tekislikda kvadrat V va H lardagi kabi chiziladi. AB kesmani y o'qqa o'lchab qo'yib, A va B nuqtalardan z ga parallel chiziqlar o'tkaziladi hamda ularga AB kesma o'lchab qo'yish orqali C va D nuqtalar aniqlanadi (28.5-chizma, e).

28.4-chizma.

Misol. Muntazam oltiburchaklikni V, H va W tekisliklarda chizing. Muntazam oltiburchakni V tekislikda chizish uchun markaz T nuqta tanlab olinadi va undan x, y va z o'qlari o'tkaziladi (28.6-chizma a). T nuqtadan x o'qqa TC=TF, z o'qqa 1- va 2-nuqtalar olib o'tiladi va x o'qqa parallel chi ziqlar o'tkaziladi. 1- va 2-nuqtadan 2D=2E (1A=1B) oraliqlar o'lchab qo'yiladi va hosil qilingan nuqtalar o'zaro tutashtiriladi (28.6- chizma, b). Ushbu oltiburchakni H da chizishda markaz T tanlab olinadi va u orqali x, z hamda y o'qlar o'tkaziladi. T dan x ga TC=TF, y o'qqa 1- va 2-nuqtalar olib o'tiladi va ulardan ham x o'qqa parallel chiziqlar chiziladi hamda 1A=1B, 2D=2E kesmalar o'lchab qo'yiladi. Hosil qilingan nuqtalar o'zaro tutashtiriladi (28.6-chizma, d).

3. Mazkur oltiburchak W da 28.6-chizma, d dagi kabi ko'rinishda chiziladi. Buning uchun tanlab olingan T nuqtadan y va z o'qlari chizilib, z ga T1=T2, y ga TC=TF ko'rinishda o'lchab qo'yiladi. 1- va 2-nuqtalardan y o'qqa paral lel chiziqlar chiziladi hamda ularga 1A=1B (2E=2D) o'lchab qo'yiladi, hosil qilingan nuqtalar o'zaro tutashtiriladi (28.6-chizma, e). Frontal dimetriyada aylana Fproyeksiyalar tekisligiga parallel joylashgani uchun unga o'zining haqiqiy ko'rinishi aylanaligicha tasvirlanadi. H va W larga y o'q bo'yicha ikki marta qisqarib tasvirlanganligi uchun u ensiz ellips shaklida tasvirlanadi.

Bunday tasvirlanadigan aylananing aksonometriyasi chiziladigan bo'lsa, aylanani V ga parallel qilib joylashtirish tavsiya etiladi. Ma'lumki, muntazam oltiburchak aylanani teng olti bo'lakka bo'lish orqali yasaladi (28.7-chizma). Izometriyada chizilgan oltiburchakning nuqtalarini ketma-ket egri chiziqda silliq qilib tutashtirilsa, aylananing izometriyasi - ellips hosil bo'ladi. Demak, aylana izometriyada ellips ko'rinishida tasvirlanar ekan. Lekin aylanani bunday chizish ancha qiyin. Standart tavsiyasiga ko'ra ellipsni to'rt markazli ovalga almashtirib chiziladi. Bu ovalni bundan keyin, shartli ravishda, ellips deb yuritamiz. Aylanalar izometriyada H, V, W tekisliklarda bir xil ko'rinishdagi ellipslarda tasvirlanadi (28.8-chizma). Bu yerda ellipsning katta o'qi AB=l,22d ga teng tasvirlanadi. Eng oldin ellipsni H tekisligida chizilishi bilan tanishtiriladi.

Buning uchun: 1. Tasvirlanadigan aylana chizilib, uning markazi orqali x, y, z o'qlari hamda z ga perpendikular gorizontal yordamchi chiziq o'tkaziladi (28.9-chizma, a). Bu gorizontal chiziq ellipsning katta o'qi hisoblanadi. Aylana bilan kesishayotgan z o'q belgilab olinadi. 2. z o'qi dagi 1- va 2-nuqtalarni markaz qilib 3-, 4- va 5-, 6- nuqtalar sirkulda tutashtiriladi (28.9-chizma, b). 3. 3- va 4- yoki 5- va 6-nuqtalar 1- yoki 2-nuqta bilan tutashtirilsa, go-rizontal chiziqda 7- va S-nuqtalar hosil bo'ladi. 7- va S-nuqtalar orqali 3- va 6- hamda 4- va 5-nuqtalar sirkulda tutashtiriladi (28.9-chizma, d).

Bu yerda H tekisligidagi ellipsning katta o'qi AB ± z bo'ladi, kichik CD o'qi z o'q bilan qo'shilib qoladi. V tekisligida ham ellips xuddi H tekisligidagi kabi bajariladi. Bu yerda ellipsning katta o'qi AB ± y bo'lib, kichik CD o'qi y o'q bilan qo'shilib qola di.

V tekisligida ellipsni yasash 28.10-chizma, a da berilgan. Lekin bu yerda 1- va 2-nuqtalarni y o'qining aylana bilan kesishayotgan joylarida belgilanadi. Ellipsning katta o'qini y o'qqa perpendikular qilib o'tkaziladi. W tekisligidagi aylananing izometriyasi 28.10-chizma, b da berilgan. Bu ellipsni yasashda katta o'qi AB _L x, kichik CD o'qi x o'q bilan qo'shilib qoladi. Bunday ellipsni yasashda 1- va 2- nuqtalarni aylananing x o'q bilan kesishayotgan joylarida belgilanadi. Ellipsning katta o'qini x o'qqa perpendi kular qilib o'tkaziladi.

Похожие

16-mavzu Tekis shakllarning proyeksiyalari 8-sinf

28-§-29-§. Kompyuterda to‘g‘ri chiziq, burchak va tekis shakllarni yasash 9-sinf

29-30-mavzu Detalning frontal dimetrik proyeksiyasi 8-sinf

31-32-34-mavzu AKSONOMETRIK PROYEKSIYALAR BO'YICHA AMALIY MASHG'ULOT 8-sinf

18-mavzu Geometrik jismlar va ularning proyeksiyalarini yasash 8-sinf