19--20-§. Detalning fazoviy holatini o‘zgartirishga va qayta loyihalashga oid ijodiy grafik ishlar 9-sinf - Черчение - Учебники (по школьные предметы)

19--20-§. Detalning fazoviy holatini o‘zgartirishga va qayta loyihalashga oid ijodiy grafik ishlar 9-sinf

Загружено в:

02.08.2022

Скачано:

0

Размер:

1373.5 KB

9-sinf tasviriy san’at darsligi asosida 19-20-mavzu: 19-§. Detalning fazoviy holatini o‘zgartirishga va qayta loyihalashga oid ijodiy grafik ishlar 20-§. Mashinasozlik chizmalari. Buyum va konstruktorlik hujjatlarining turlari

Yangi buyumlar ixtiro qilinayotgan yoki amaldagilarni takomillashtirish jarayonida javobi ikki va undan ortiq, ya’ni ko‘p turli bo‘lsa, unda masala ijobiy hisoblanadi.

Konstruktor loyihalash jarayonida shunday ko‘p turli yechimga duch kelinsa, inson o‘zining eng oliy darajasi – ijodiy faoliyatini ishga solib, texnik, texnologik hamda iqtisodiy masalalar shartlarini hisobga olgan holda eng optimal variantni tanlaydi. Shunda u turli loyihaviy graﬁk tasvirlar chizish orqali o‘z maqsadiga erishadi.

O‘quvchilar! Sizlar ham atroﬁ ngizdagi tayyor detallarga ijodiy nazar bilan qarab, ularga qanday foydali o‘zgartirishlar kiritish mumkinligini o‘ylab ko‘ring va ﬁkr yuriting. Bu ﬁkringizni chizmalar orqali amalga oshirishga harakat qiling. Shunda ijodiy ﬁkrlash qobiliyatingizni o‘stirishga erishgan bo‘lasiz.

Detalga foydali o‘zgartirish kiritish lozim bo‘lsa, u vaqtda detalga kiritilishi lozim bo‘lgan o‘zgartirish sharti yozma ravishda beriladi va u orqali detalning yangi loyiha chizmasi chiziladi.

Berilgan detalning fazoviy holatini (19.1-chizma, a) ko‘rsatilgan burchakka o‘zgartirilgan vaziyati 19.1- chizma, b da tasvirlangan. O‘zgartirilmagan holatdagi ko‘rinishlari (19.1- chizma, a) solishtirib ko‘rish orqali farqi aniqlanadi.

Misol. O‘choqqa mo‘ljallangan qozonni (19.3-chizma, a) diametri d va balandligi h ni saqlagan holda uni gaz plitasiga moslashtirib qayta loyihalansin. Bu yerda yarim sferali qozonning asosini gaz plitasida mustahkamturadigan shaklda konussimon ko‘rinishda qayta loyihalash ko‘rsatilgan (19.3-chizma, b).

20-§. MASHINASOZLIK CHIZMALARI. BUYUM VA KONSTRUKTORLIK HUJJATLARINING TURLARI Korxonalarda ishlab chiqarilayotgan har qanday narsa yoki narsalar to‘plami umumiy nom bilan buyum deb ataladi. Buyumlar detallar, yig‘ish birliklari, kompleks va komplektlarga bo‘linadi.

Detal – bir xil nomdagi va bir xil markali materialdan (yig‘ish jarayonlari qo‘llanilmagan) yasalgan bo‘ladi. Yig‘ish birligi – tayyorlovchi korxonalarda tarkibiy qismlari o‘zaro yig‘ish jarayonlari bilan biriktiriladigan buyumlar. Kompleks – tayyorlovchi korxonada yig‘ish jarayonlari bilan birlashtirilmagan, ammo bir-biriga bog‘liq ekspluatatsion vazifalarni bajarish ko‘zda tutilgan ikki va undan ortiq buyum.

Komplekt – tayyorlovchi korxonada yig‘ish jarayonlari bilan birlashtirilmagan, biroq umumiy yordamchi vazifalarga ega bo‘lgan ikki va undan ortiq buyum to‘plami. Masalan, ehtiyot qismlar to‘plami. Buyumlarning tarkibi va tuzilishi konstruktorlik hujjatlari bilan aniqlanadi. Standart detallar va o‘zaro almashuvchanlik. Texnikaning barcha sohalarida qo‘llaniladigan bir xildagi detallar ko‘plab uchraydi.

Ularga turli boltlar, shpilkalar, vintlar, gaykalar, shaybalar, shponkalar, shtiftlar, prujinalar, parchin mixlar, burama mix (shurup)lar, turli vallar, o‘qlar, relslar, prokatlar, qistirma kabilar kiradi. Bunday detallar ishlab chiqarishning turli sohalarida qo‘llanilgani uchun ular standartlashtirilgan. Har bir buyum uchun standart joriy qilingan. Masalan, boltni olsak, tatbiq qilinadigan joydagi teshikning diametri va detallarning qalinligi ma’lum bo‘lsa yetarli.

Standart asosida joriy qilingan jadval bo‘yicha kerakli diametr va uzunlikdagi tayyor boltni jamg‘armadan olib ishlatiladi. Standartlashtirish kundalik hayotimizdagi bir turdagi buyumlarning detallarini bir-biri bilan almashtirishga imkon beradi. Masalan, bir xil markadagi avtomobillarning detallari bir-biriga to‘g‘ri keladi va buzilganini darhol almashtirishga imkon bo‘ladi. Hozirgi ishlab chiqarishni avtomatlashtirish jarayoni kuchaygan davrda har bir detal va buyumlarni aniq standart talabiga ko‘ra bir-biri bilan almashtirishni joriy etish talab qilinadi. Shuning uchun mahsulotni ishlab chiqarish jarayoni o‘ta aniqlikni talab qiladi. Shundagina buyumlarni o‘zaro almashtirishda qiyinchilik tug‘ilmaydi.

Konstruktorlik hujjatlarining turlari Konstruktorlik hujjatlariga standartga muvoﬁq graﬁk va matnli hujjatlar kiradi. Bu hujjatlar ayrim yoki yig‘ilgan holda buyumning tarkibi va tuzilishi yoki tayyorlash, nazorat qilish, qabul qilish, ishlatish va ta’mirlash uchun kerakli ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi. Detal chizmasi – detalning tasviri, uni tayyorlash va nazorat qilish uchun kerak bo‘lgan ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan hujjat (20.1-chizma). Yig‘ish chizmasi – buyumning tasviri, uni tayyorlash, yig‘ish va nazorat qilish uchun kerak bo‘lgan barcha ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan hujjat. Yig‘ish chizmalariga gidromontaj, pnevmomontaj, elektromontaj kabi chizmalarni ham kiritish mumkin (20.2-chizma).

Umumiy ko‘rinish chizmasi – buyum konstruksiyasi asosiy tarkibiy qismlarining o‘zaro bog‘lanishi va buyumning ishlash prinsiplarini aniqlovchi hujjat. Nazariy chizma – buyumning geometrik shakli va tarkibiy qismlarini aniqlovchi hujjat. Gabarit chizma – buyumning (soddalashtirilgan) kontur tasviri va uning gabarit, o‘rnatish va biriktirish o‘lchamlari ko‘rsatilgan hujjat.

Montaj chizmasi – buyumning (soddalashtirilgan) kontur tasviri va buyumning montaji (o‘rnatilishi) uchun zarur ma’lumotlarga ega bo‘lgan hujjat. Montaj chizmalarga buyumni o‘rnatish uchun alohida tuzilgan poydevor chizmalarini ham kiritish mumkin. Sxema – buyum yoki uning qismlari va ularning o‘zaro bog‘lanishining shartli ravishda tasviri ko‘rsatilgan hujjat (ilova 2 ga qarang).

Spetsiﬁ katsiya – yig‘ish birligi, komplekt va komplekslarning tarkibini aniqlovchi hujjat, masalan, yig‘ish chizmalari uchun tuziladigan spetsiﬁ katsiya (20.3-chizma). Konstruktorlik hujjatlari loyihalash darajasiga qarab loyiha va ish chizmalariga bo‘linadi. Loyiha hujjatlariga texnikaviy takliﬂar, eskiz va loyihalar kiradi. Ish hujjatlariga (chizmalar) buyumlar va ularning tarkibiy qismlarini ishlab chiqarish, nazorat qilish, ishlatish va ta’mirlash uchun zarur bo‘lgan ish hujjatlari chizmalari kiradi.

Похожие

17-18-§. Detalning shaklini dizayn asosida konstruktiv o‘zgartirishga oid loyihalash 9-sinf

19-20-mavzu Ko'pyoqliklarning yoyilmalari 8-sinf

28-§-29-§. Kompyuterda to‘g‘ri chiziq, burchak va tekis shakllarni yasash 9-sinf

29-30-mavzu Detalning frontal dimetrik proyeksiyasi 8-sinf

33-34-§. Bosh plan chizish bo‘yicha amaliy mashg‘ulot 9-sinf