Barglarda organik moddalarning hosil bo‘lishi. 6 - sinf - Ботаника - Учебники (по школьные предметы)

Barglarda organik moddalarning hosil bo‘lishi. 6 - sinf

Загружено в:

05.10.2019

Скачано:

0

Размер:

1453.591796875 KB

27- §. BARGLARDA ORGANIK MODDALARNING HOSIL BO‘LISHI 6-sinf botanika darsligi asosida. 2017.

• O'simliklar, ayniqsa, urug'lar tarkibida (uning turiga qarab) har xil miqdorda suv, mineral tuzlar va organik mod dalar (kraxmal, shakar, moy va oqsil moddalar) bo'ladi. Bu organik moddalar o'simliklarning qaysi qismida qanday hosil bo'ladi, degan savol tug'iladi. Olimlar ko'pgina tajriba-lar asosida organik moddalar barg etining hujayralarida va o'simliklarning boshqa yashil organlari hujayralarida hosil bo'lishini aniqlashgan.

• O'simliklarda quyosh nuri ta'sirida va xlorofill donacha-lari ishtirokida anorganik moddalardan organik moddalar hosil bo'lishi va havoga kislorod ajralib chiqish jarayoni fotosintez deyiladi. Fotosintez - yunoncha so'z bo'lib, «fo-tos» - yorug'lik va «sintez» - qo'shish, birlashtirish de gan ma'noni anglatadi.

• Ijodiy faoliyatining asosiy qismini yashil o'simliklardagi fotosintez jarayonini o'rganishga bag'ishlagan va fanga o'zining munosib hissasini qo'shgan rus olimi A. Timirya-zevdir. U o'zining «Quyosh, hayot va xlorofill» nomli kito-bida fotosintez jarayonini asoslab bergan.

• O'simliklar suv va unda erigan mineral modda (tuz)lar-ni tuproqdan ildiz tukchalari orqali so'rib olishi sizlarga ma'lum. Suv va unda erigan mineral moddalar ildiz bosim kuchi ostida dastlab ildiz tukchalariga, ulardan ildiz naycha-lariga sizib o'tadi, so'ngra poyaga, va nihoyat, barg tomirla-ridagi naychalar orqali barglarga o'tadi. Barg hujayralariga suv bilan bir vaqtda og'izchalar orqali havodan karbonat angidrid gazi kiradi. Barg eti hujayralaridagi xlorofill do-nachalari ishtirokida va yorug'lik ta'sirida organik moddalar hosil bo'ladiKarbonatnat angidrid Kislorod Suv Quyosh nurlari

• Bu jarayonda xlorofill donachalarida karbonat angidrid suv bilan birikadi. Natijada, dastlab shakar, so'ngra kraxmal hosil bo'ladi. Karbonat angidrid suv bilan birikkanda, shakar-dan tashqari yana erkin kislorod gazi ajralib, og'izchalar or qali havoga chiqadi. O'simliklar hujayrasida faqat shakar va kraxmal emas, balki boshqa oziq moddalar ham to'planadi. O'simliklarda organik moddalarning hosil bo'lishi juda mu-rakkab jarayon hisoblanadi

• Xlorofill donachalari ishtirokida hosil bo'lgan organik moddalar suvda eriydi. Ular barg eti hujayralaridan tomir- larning elaksimon naylariga o'tadi va ular orqali hamma organlarga - gul, urug', meva va ildizga tarqaladi.

• O'simlik organlarining hujayralari shu organik moddalardan oziqlana-di. Ortiqcha organik moddalar urug’, meva, ildiz va boshqa organlarning g'amlovchi to'qimalarida to'planadi.

• O'simliklarga yorug'lik, harorat, suv, mineral tuzlar va karbonat angidrid gazi qancha yetarli bo'lsa, orga nik moddalar shuncha ko'p hosil bo'ladi. Ularda orga nik moddalar qancha ko'p bo'lsa, hosili shuncha mo'l bo'ladi. O'simliklardagi mazkur qonuniyatga amal qilin-sa, ulardan yuqori hosil olish mumkin. Ana shuni yaxshi bilgan dehqonlar issiqxonalarda zarur sharoitni sun'iy ra-vishda yaratib, yuqori hosil yetishtirmoqdalar, Hatto qish oylarida ham issiqxonalarda elektr nuri orqali qo'shimcha yorug'lik, harorat va mineral tuzlar berib, sabzavot, poliz ekinlari va har xil gullarni o'stirmoqdalar. Demak, har qanday o'simlikni ekkanda uning yorug'likka bo'lgan ta-labini inobatga olish zarur.

Savol va topshiriqlar • Fotosintez nima? • Organik moddalar hosil bo'lishi jarayonida nimalar ishtirok etadi? • Fotosintez jarayonida barglarda qanday gaz o'zlashtiriladi va qanday gaz ajralib chiqadi? • O'simliklar hayotida yorug'lik qanday ahamiyatga ega?

Похожие

Barglarda organik moddalarning hosil bo‘lishi. 5 - sinf

Poyada oziq moddalarning harakatlanishi. 6 - sinf

Kurtak. 6 - sinf

Novda. 6 - sinf

Urug'. 6 - sinf