Zamburug‘lar dunyosi. 9 - sinf - Биология - Учебники (по школьные предметы)

Zamburug‘lar dunyosi. 9 - sinf

Загружено в:

04.10.2019

Скачано:

0

Размер:

2583.169921875 KB

6-§. Zamburug‘lar dunyosi 9- sinf “Biologiya. Sitologiya va genetika asoslari” darsligi asosida. 2014

• Zamburug‘lar hujayrasi tarkibida plastidalari bo‘lmaydigan geterotrof organizmlardir. Ular qadimgi organizmlar hisoblanadi. Zamburug‘lar parazit va saprofit holda hayot kechiradi.

• Saprofitlar — o‘lik organik modda bilan oziqlanadigan organ izmlar. Ba’zi birlari suvda yashaydi. Zam burug‘larning 100 000 ga yaqin turi mavjud bo‘lib, quruqlikda juda keng tarqalgan. Ular suv o‘tlaridan xlorofillning yo‘qligi, bakteriyalardan esa yadroga ega bo‘lishi bilan farq qiladi. Zamburug‘larning vegetativ tanasi mitselliy deb atalib, u alohida ipchalar ya’ni gifalar yig‘indisidan tashkil topgan.

• Vegetativ ko‘payish kurtaklanish yoki mitselliyning bo‘laklarga ajralishi, jinssiz ko‘payish esa har xil sporalar hosil qilish yo‘li bilan boradi.

• Jinsiy ko‘payish tuban zamburug‘larda suv o‘tlarga o‘xshash, yuksak zamburug‘lar esa maxsus jinsiy organlarning qo‘shilishi, bir hujayra mahsulotining ikkinchisiga ko‘chib o‘tishi va yadrolarning juft-juft bo‘lib qo‘shilishi kabi ko‘rinishlarda amalga oshadi.

• Achitqi zamburug‘i — haqiqiy mitselliysi bo‘lmay, tanasi alohida- alohida hujayralardan iborat. Hujayrasi bir yadroli, oval shaklda bo‘ladi. Bu zamburug‘ kurtaklanish yo‘li bilan ko‘payadi. Kurtaklanish natijasida hosil bo‘lgan yosh hujayralar uzilib ketmay zanjir hosil qiladi.

• Qo‘ziqorin zamburug‘i tabiatda keng tarqalgan qalpoqchali zamburug‘lar hisoblanadi. Uning ichi bo‘sh, meva tanasi 10—12 sm bo‘lib, oyoq cha va qalpoqchadan iborat

• Parazit zamburug‘lar . Zamburug‘lar orasida parazit turlari ham juda ko‘p. Ular o‘simlik, hayvon va odamlarda turli yuqumli kasalliklarni keltirib chiqaradi. Ayniqsa, parazit zamburug‘lar qishloq va o‘rmon xo‘jaligiga katta zarar yetkazadi.

• Zang zamburug‘i murakkab taraqqiyot davri ya’ni, har xil sporalar va oraliq xo‘jayinga ega bo‘lishi bilan ajralib turadi . Bahorda zang zamburug‘i oraliq xo‘jayin hisoblangan zirk o‘simligida rivojlanishni boshlaydi. Keyinchalik bug‘doy o‘simligida hayotini davom ettiradi. Butun yoz davomida parazit zamburug‘ sarg‘ish-qizil (zang) rangdagi sporalar hosil qiladi. Ular bug‘doy o‘simligining poya va barglarini zararlaydi

• Vertitsill. O q palak — uning spora hosil qiluvchi bandlari halqasimon shoxlangan. Ushbu zamburug‘ turli o‘simliklarning o‘tkazuvchi to‘qima -larida parazit holda hayot kechiradi.

• Zamburug‘larning ahamiyati . Zamburug‘lar tabiatda keng tarqalgan va katta ahamiyatga ega. Ular tabiatda moddalar aylanishida ishtirok etadi. Bakteriyalar bilan birga organik moddalarning: o‘simlik qoldiqlari va hayvon jasadlarining parchalanishi asosan zamburug‘lar ishtirokida boradi.

• Mikoriza — yuksak o‘simliklar ildizi bilan zamburug‘larning simbioz hayot kechirishidan iborat. Quruqlikda tarqalgan ko‘pchilik o‘simliklar tuproq dagi zamburug‘lar bilan ana shunday hamkorlikda yashaydi.

• Lishayniklar. Lishayniklar tirik organizmlarning o‘ziga xos guruhi bo‘lib, zamburug‘lar va suv o‘tlarning simbioz hayot kechirishidan yuzaga kelgan o‘simliklardir

• Lishayniklarning kimyoviy tarkibi ham birmuncha murakkab. Ularda xitin moddasi, lishaynik kraxmali deb ataladigan lixenin, disaxaridlardan saxaroza, turli fermentlar, masalan: amilaza, ko‘plab aminokislotalar, vitaminlardan esa C, B 6 , B 12 kabilar uchraydi.

• Zamburug‘lar qanday o‘ziga xos xususiyatlarga ega? • Gifa, mitselliy va meva tanalar nima? • Zamburug‘lar qanday usullarda ko‘payadi? • Tuban va yuksak zamburug‘lar bir-birlaridan qanday farq qiladi? • Achitqi zamburug‘idan foydalanish qanday jarayonga asoslangan? • Qo‘ziqorin zamburug‘ining taraqqiyot davri qanday o‘tadi? • Parazit zamburug‘larning o‘ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat? • Lishayniklarni qanday organizm deb hisoblash mumkin? • Simbioz hayot kechirishning ahamiyati qanday? • Lishayniklar qanday sharoitlarda tarqalgan? Savol va topshiriqlar

Похожие

O‘simliklar dunyosi. 9 - sinf

Hayvonlar dunyosi. 9 - sinf

Yadro. 9 - sinf

Urug‘lanish. 9 - sinf

Fotosintez. 9 - sinf