Postembrional rivojlanish. 9 - sinf - Биология - Учебники (по школьные предметы)

Postembrional rivojlanish. 9 - sinf

Загружено в:

04.10.2019

Скачано:

0

Размер:

1653.8330078125 KB

41- §. Postembrional rivojlanish41- §. Postembrional rivojlanish 9- sinf “Biologiya. Sitologiya va genetika asoslari” darsligi asosida. 2014 9- sinf “Biologiya. Sitologiya va genetika asoslari” darsligi asosida. 2014

• Embrionning tuxumdan chiqishi yoki tug‘ilishi bilan embrional rivojlanish davri tugallanadi va postembrional rivojlanish davri boshlanadi . Postembrional rivojlanish to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri (metamorfoz) bo‘ladi.

• To‘g‘ri rivojlanish (sudralib yuruvchilar, qushlar, sut emizuvchilar)da tuxumdan chiqqan yoki ona organizmidan tug‘ilgan embrion voyaga yetgan organizmlarga o‘xshaydi, faqat kichik bo‘ladi. Postembrional rivojlanishda embrion o‘sadi, rivojlanadi va jinsiy balog‘atga yetadi.

• Assidiya (xordalilar tipi, lichinka — xordalilar kenja tipi)ning lichinkasi xordali hayvonlarning asosiy belgilarini: xorda, nerv nayi va halqumida jabra yoriqlarini o‘zida mujassam qilgan bo‘ladi. Lichinka suvda erkin suzib yuradi, keyin suv tubidagi qattiqroq narsaga yopishib olib, metamorfozga uchraydi.

• Lichinkalarning nerv nayidan nerv tuguni hosil qilishda ishtirok etadigan, faqat ayrim hujayralar to‘plami gina qoladi. Voyaga yetgan assidiyaning tuzilishi umuman xordali hayvonlar tuzilishiga o‘xshamaydi. Assidiya lichinkasining tuzilishi bu hayvonning kelib chiqishi erkin hayot kechiradigan xordalilar ekanligidan dalolat beradi.

• Amfibiyalarning lichinkalik bosqichi — itbaliqdir. Itbaliq uchun jabra yoriqlari, yon chiziq, ikki kamerali yurak, bitta qon aylanish doirasining bo‘lishi xosdir. Metamorfoz jarayonida qalqonsimon bez gormonlari ta’sirida dum va yon chiziq organlari yo‘qoladi. o‘pka va ikkita qon ayla nish doirasi rivojlanadi. Itbaliq bir qator belgilari (yon chiziq, yurak tuzili shi, qon aylanish sistemasi, jabra yoriqlari) bilan baliqlarga o‘xshab ketadi.

• Noto‘g‘ri rivojlanish — metamorfozga hasharotlarning rivojlanishi ham misol bo‘ladi. Qo‘ng‘iz va kapalakning lichinkalari tashqi tuzi lishidan, hayot tarzi hamda yashash muhiti bilan voyaga yetgan organizmlardan keskin farq qiladi. Ularning ajdodi halqali chuvalchanglarga o‘xshab ketadi. Metamorfoz — hayot tarzi va yashash muhitining almashi nishi bilan bog‘liqdir.

• Noto‘g‘ri rivojlanishning biologik ahamiyati shundan iboratki, bitta turning lichinkalari va voyaga yetgan individlari har xil sharoitda yashaganligi uchun ularning yashash joyi va oziq uchun o‘zaro raqobati kuzatilmaydi. Faqat o‘troq yoki parazit holda yashashga moslashgan organizmlarning lichinkalari erkin harakat qilib, turning keng tarqalishiga yordam beradi.

• Postembrional rivojlanish davri turli muddat davom etishi mumkin. Misol uchun tut ipak qurtining qurtlik davri 20—24 kun davom etadi. Voyaga yetgan kapalagi esa 5—10 kun yashaydi. Baqaning lichinkasi itbaliq 2—3 oyda baqaga aylanadi. Voyaga yetgan baqa bir necha yil yashaydi. Ko‘pincha postembrional rivojlanish uzoq davom etadi. odamlarda postembrional rivojlanish jinsiy balog‘atga yetish, balog‘at va qarilik davrlariga bo‘linadi.

• Gomeastaz, bioritin, anabioz. Tashqi muhit omillari o‘zgarishiga qaramay organizmlar o‘z tuzilishi va ichki muhitning doimiyligini o‘zgartirmay bir xilda saqlash xususiyatiga gomeasraz deyiladi. Gomeastaz xususiyati yuksak tuzilishga ega bo‘lgan organizmlar, ayniqsa, sut emuzuvchilarda yaxshi rivojlangan.

• Bioritin. Tirik organizmlarning yashash muhiti ritmik ravishda o‘zg a rib turadi. Tirik organizmlar ning faoliyati ritmik o‘zg a rishlarga bog‘liq bo‘lib, bu bog‘lanishlar evolutsiya natijasida shakllanadi va bioritmla r deb ataladi.

Savol va topshiriqlar • Qanday rivojlanishga postembrional rivojlanish deyiladi? • To‘g‘ri va noto‘g‘ri postembrional rivojlanish nima? Misollar keltiring. • Noto‘g‘ri (metamorfoz) rivojlanishning biologik ahamiyati nimadan iborat? • Lichinkasi ajdodlariga o‘xshab ketadigan hayvonlarni ayting.

Похожие

Embrional rivojlanish davri. 9 - sinf

Yadro. 9 - sinf

Urug‘lanish. 9 - sinf

Fotosintez. 9 - sinf

Xemosintez. 9 - sinf