Hayotning hujayraviy shakllari. 9 - sinf - Биология - Учебники (по школьные предметы)

Hayotning hujayraviy shakllari. 9 - sinf

Загружено в:

04.10.2019

Скачано:

0

Размер:

734.0947265625 KB

4- §. Hayotning hujayraviy shakllari 9- sinf “Biologiya. Sitologiya va genetika asoslari” darsligi asosida. 2014

Organik olam ikkita katta dunyoga ya’ni, prokariotlar va eukariotlarga bo‘linadi.

• Prokariotlar — yadrosi to‘liq shakllanmagan organizmlar ya’ni, haqiqiy yadroga ega emas. Irsiy belgilar nukleotidlarda joylashgan. DNK— dezoksiribo nuklein kislota halqasimon shaklda bo‘ladi. Jinsiy ko‘payish kuzatilmaydi.

• Bakteriyalar. Bakteriyalar Yer sharidagi sodda tuzilgan eng qadimgi va ko‘z bilan ko‘rib bo‘lmaydigan sodda organizmlar hi sob lanib, huj ayrasida yadro rosmana shakllanmaganligi va oddiy ko‘payishi (bo‘linish yo‘li) bilan xarakterlidir, jinsiy ko‘payish uchra maydi.

• Xavfli kasallik qo‘zg‘atuvchi bakteriyalar orasida sil kasalligini qo‘zg‘atuvchi tayoqchasimon bakteriyaga qarshi davolash usullari va tegishli dori-darmonlar yaratilgan. Vatanimizda sil kasalligining oldini olish va unga qarshi kurashish maqsadida maxsus dispanserlar faoliyat ko‘rsatib turibdi

• Kasallik qo‘zg‘atuvchi bakteriyalarga qarshi kurash chora-tadbirlaridan biri oldindan emlash hisoblanadi. Emlash orqali ichburug‘, ko‘k yo‘tal, qoqshol kabi xavfli kasalliklarning oldi olinadi.

• Bakteriyalar tabiatda va inson hayotida muhim rol o‘ynaydi. Ularning foydali va zararli tomonlari bor. Foydali jihatlari — organik moddalarning parchalanishi, chirishi va achishini amalga oshiradi. Turli achish jarayonlaridan amalda sut mahsulotlarini tayyorlashda, bodring va karamlarni konservalashda, yem-xashakdan silos bostirishda foydalaniladi.

• Ko‘k-yashil suv o‘tlar. Bu bo‘limga kiruvchi suv o‘tlar o‘simliklar dunyosining eng qadimgi vakillari hisoblanib, o‘zining juda sodda tuzilishi bilan boshqa suv o‘tlardan farq qiladi. Hujayra shakli yumaloq, bochkasimon, silindrsimon va boshqa shakllarda bo‘lishi mumkin. Ko‘k-yashil suv o‘tlar bir hujayrali va koloniya hosil qiluvchi organizmlar bo‘lib, ko‘p hujayrali vakillari to‘g‘ri yoki bukilgan, hatto spiralsimon shakllarda mavjuddir.

• Ossillatoriya — oddiy ipsimon, shilimshiq pardasi bo‘lmagan hujayrasining eni bo‘yidan bir necha marta katta. Ossillatoriya ipi tanasi bo‘ylab bir xilda tuzilgan hujayralardan iborat. Sitoplazmada rangsiz sentroplazma va uni o‘rab olgan rangli xromatoplazma ajratiladi. ossillatoriya ipi alohida gormogoniylarga ajralib ketish yo‘li bilan ko‘payadi.

• Nostok — koloniya holda yashovchi suv o‘ti bo‘lib, koloniya yong‘oq yoki olxo‘ri donasi dek kattalikda shilimshiq po‘st bilan qoplangan. Koloniyada sharsimon hujayralar marjonsimon, xilma-xil buralgan, ipsimon ko‘ri nish larda joylashgan.

Savol va topshiriqlar • Bakteriyalarning tuzilishida qanday o‘ziga xos xususiyatlar mavjud? Bakteriyalar qanday yo‘l bilan ko‘payadi? • Noqulay sharoitda bakteriyalarda qanday o‘zgarishlar kuzatiladi? • Bakteriyalarning inson hayot faoliyatidagi ahamiyati qanday? • Ko‘k-yashil suv o‘tlari hujayrasi qanday tuzilishga ega? • Ko‘k-yashil suv o‘tlarining tabiatda va inson hayotidagi ahamiyati qanday?

Похожие

Hayotning hujayrasiz shakllari. 9 - sinf

Yadro. 9 - sinf

Urug‘lanish. 9 - sinf

Fotosintez. 9 - sinf

Xemosintez. 9 - sinf