Biosfera evolutsiyasi. Noogenez. 11 - sinf - Биология - Учебники (по школьные предметы)

Biosfera evolutsiyasi. Noogenez. 11 - sinf

Загружено в:

04.10.2019

Скачано:

0

Размер:

2277.81640625 KB

32-§. Biosfera evolutsiyasi. Noogenez 11 sinf "Biologiya" darsligi asosida. 2018

• Noosfera haqida tushuncha . Biosferaning inson tomonidan tubdan o‘zgartirilgan yangi qobig‘i noosfera deyiladi.

• Inson tabiatning bir qismi sifatida u bilan uzviy bog‘langan va uning hayot faoliyati barcha tirik mavjudotlarga xos umumiy biologik qonunlar asosida sodir bo‘ladi. Yerdagi barcha tirik organizmlardan farqli ravishda inson ong, tafakkur, og‘zaki va yozma nutqqa ega.

• Fransuz matematigi Eduard Lerua noosfera atamasini taklif qildi. (grek . «noos» – ong, «sphaira» – shar). U inson ongi bilan shakllantiriladigan biosfera qobig‘ini noosfera deb atadi. • Noosfera – Yer qobig‘ining kishilik jamiyatining ongi, tafakkuri, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi, fan-texnika rivoji, madaniyati bilan bog‘liq holda biosferaning yangi qiyofaga ega inson jamoasini o‘z ichiga oladi.

• Biosfera to‘g‘risidagi ta’limotning asoschisi V.I.Vernadskiy noosferani biosferaning inson va tabiat munosabatlarini ongli ravishda tartibga solishdan iborat bo‘lgan, biosferaning rivojlanishidagi yangi bir bosqich deb ifodalaydi. U inson faoliyatining ijodiy va yaratuvchanlik xarakterdaligi, inson ongi tufayli ilgari tabiatda mavjud bo‘lmagan va tabiatda mustaqil yashay olmaydigan madaniy o‘simliklarning yangi navlari va uy hayvonlarining zotlari yaratilganligini qayd etadi.

• Noosfera –biosfera rivojlanishining oliy bosqichi, unda insoniyatning ongli faoliyati asosiy harakatlantiruvchi kuchga aylanadi. Inson biosferaning rivojlanish qonuniyatlarini to‘g‘ri tushunishi va shundan kelib chiqib, uning ekologik rivojlanishini ongli ravishda boshqarishi lozim.

• Noogenez. Taxminan 50 ming yil avval biosfera rivojlanishiga inson faoliyati bilan bog‘liq ekologiyaning yangi – antropogen omili o‘z hissasini qo‘sha boshladi. Kishilik jamiyati paydo bo‘lishi bilan biosfera rivojlanishida noogenez davri boshlandi

• O‘rta asrlarda fan-texnika, jamiyat, sanoat va qishloq xo‘jaligining rivojlanish sur’atlari tezlashdi. Yangi yerlarning kashf etilishi inson ehtiyojlari uchun tabiiy hududlarning o‘zlashtirilishini sezilarli darajada kengaytirish imkonini berdi. Inson o‘z ehtiyojlari uchun tirik organizmlar, qazilma boyliklar va mineral moddalardan tobora ko‘proq foydalana boshladi.

• Biosfera jarayonlaridagi chuqur o‘zgarishlar XX asrda, ilmiy-texnik inqilob natijasida boshlandi. Jadal sur’atlarda energiya ishlab chiqarish, transport, kimyo sanoati rivojlana boshladi. Bu esa, inson faoliyati astasekin Yer qiyofasini o‘zgartiruvchi omilga aylanishiga olib keldi.

• Kishilik jamiyati va tabiat o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni o‘rganuvchi fan noogenika deb nomlanadi. Noogenika fanining asosiy maqsadi – sayyoramizdagi hayotni saqlab qolish va kelajagimizni ta’minlash uchun bugungi kunimizni rejalashtirish, asosiy vazifasi esa – inson va tabiat munosabatidagi muvozanatni saqlash, mazkur munosabat buzilishlarining hamda texnika taraqqiyoti natijasida yuzaga kelgan salbiy oqibatlarning oldini olish hisoblanadi.

• Noogenika nafaqat muhofaza qilish vazifalarini bajaradi, balki o‘simliklarning yangi navlari, hayvonlarning yangi zotlari va mikroorganizmlarning yangi shtammlarini yaratish yo‘li bilan hayotning davomiyligini ta’minlashga imkon beradi.

• Antropobiosferaning qonuniyatlarini anglash, undagi jara yonlarni oqilona boshqarish, global ekologik inqirozni (grek. «krisis» – keskin o‘zgarish, yakun) bartaraf etishga imkon beradi.

• Biosferaning rivojlanish bosqichlari tirik mavjudotlar xilma- xilligining ortishi va ular tuzilishining murakkablashuvi bilan ta’riflanadi. Tirik organizmlar dastlab suv muhitida paydo bo‘lib, keyinchalik quruqlik muhitiga tarqaldi.

• Yer hayot sayyorasi sifatida noyob ko‘rinishga ega bo‘lishi bilan Quyosh tizimidagi boshqa sayyoralardan farq qiladi. Biosfera evolutsiyasining asosiy omillari tirik organizmlarda sodir bo‘ladigan hayotiy jarayonlar: nafas olish, biosintez, modda va energiya almashinuvi hisoblanadi. Noosfera inson ongiga asoslangan biosfera evolutsiyasining eng yuqori bosqichidir.

Похожие

Biosfera evolutsiyasi. Biogenez. 11 - sinf

Biosfera biomassasi. 11 - sinf

Biosfera chegaralari. 11 - sinf

Biosfera darajasining xususiyatlari. Biosfera haqida ta’limot. 11 - sinf

Hayvonlarning qon aylanish organlari evolutsiyasi. 11 - sinf