logo
  1. Главная страница
  2. Образовательные программы
  3. Физика
  4. Jismlarning o’zaro ta’siri haqida ma’lumot. Kuch.

Jismlarning o’zaro ta’siri haqida ma’lumot. Kuch.

Загружено в:

01.10.2019

Скачано:

0

Размер:

96.5 KB
Скачать
Mavzu: Jismlarning o’zaro ta’siri haqida ma’lumot. Kuch. Ta’limiy:   jismlarning o’zaro ta’sirlari haqida tushuncha                                                                   berish,kuch degan fizik kattalik haqida dastlabki                                                                     tasavvurlar hosil qilish, tabiatda va turmushda                                                               uchraydigan kuchlar haqida ma’lumot berish. Tarbiyaviy:   O’quvchilarni faollikka,tartibli va intizomli                                                                                         bo’lishga o’rgatish. Rivojlantiruvchi:   O’quvchilarni ongini o’stirish,fikrlash                                                                                           qobiliyatini rivojlantirish va fanga bo’lgan                                                                                                 qiziqishni orttirish. Darsning turi:   yangi bilim beruvchi Darsning jihozi:   dinamometr,yuklar to’plami,magnit,temir                                                         buyumlar,plastilin,rezina,aravacha. Asosiy tushuncha va atamalar: -                 kuch; -                 kuch turlari,ishqalanish kuchi,og’irlik kuchi,elastiklik kuchi,elektr kuchlari,magnit kuchlari,tortishish kuchlari; -                 kuch birligi-Nyuton; -                 dinamometr; -                 o’zaro ta’sir; DARSNING     BORISHI: O’quvchilar bilan     salomlashish va davomatni aniqlash. YANGI     MAVZU     BAYONI: Bir jismning ikkinchi jismga ta’siri tufayli tezligi yoki shakli o’zgarishiga sabab bo’ladigan kattalik kuch deb ataladi. Tabiatda kuchlar turli ko’rinishda namoyon bo’ladi. Jismlarni yer o’ziga tortib turgani tufayli og’irlik kuchi paydo bo’ladi. Kuchni dinamometr deb ataladigan asbobda o’lchanadi. Tajriba:   O’qituvchi dinamometrga ma’lum yukni osib,o’quvchilarni uning og’irlik kuchini   o’lchab ko’rsatadi. Bir jism sirtida ikkinchisi harakatlansa,yuzalar g’adir-budurligi tufayli ishqalanish kuchi vujudga keladi. Ishqalanish kuchi jismning harakat yo’nalishiga qarama-qarshi yo’naladi va u ishqalanuvchi sirtlarning materialiga bog’liq bo’ladi.   Tajriba:   yog’och sirtiga yog’och brusokni dinamometr orqali harakatni kletiriladi,bu yog’och brusok metal sirt yuzasida harakatlantiriladi. Bu holda hosil bo’lgan ishqalanish kuchi haqida ma’lumot beriladi. Jism deformatsiyalanganda, ya’ni shakli va hajmi o’zgarganda elastiklik kuchi yuzaga keladi. Tajriba:   prujina cho’ziladi yoki siqiladi,rezina cho’ziladi,shar siqiladi va h.k.     Soch taralgandan so’ng,taroqni mayda yirtilgan qog’oz parchalariga yaqinlashtirilsa,ularni tortib oladi. Uni elektr kuchi deyiladi. Yerning Quyosh     atrofida,Oyning esa Yer atrofida harakatlanishining sababchisi,ular orasida tortishihs kuchlarining mavjudligidir.   Kuch birligi sifatida 1 Nyuton (N) qabul qilingan. F og’ - og’irlik kuchi                                                                                 F og’ =mg       bu yerda g=9,81 N/kg O’qituvchining jismlarning o’zaro ta’siri,kuch tushunchasi haqidagi suhbatidan so’ng o’quvchilar 4 ta guruhga bo’linadi:                     I guruhga   – fikringizni bayon etish                   II guruhga - fikringizni bayoniga sabab ko’rsatish III guruhga –ko’rsatgan sababingizni asoslovchi misollar keltirish IV guruhga   – fikrlarni umumlashtirish       haqida olgan bilimlarini va ularga doir misollar topish vazifasi topshiriladi.                   Har bir guruhga oq qog’oz beriladi,guruhdagi o’quvchilar bilganlarini doskaga chiqib boshqa guruhlar bilan o’rtoqlashadilar.   I     GURUH:     -kuch jism tezligini o’zgarishiga sababchi; -tabiatdagi kuchlar turlicha bo’ladi; og’irlik, ishqalanish,tortishish,magnit, elastiklik; -og’irlik kuchi jismni yerga tortadigan kuch; -ishqalanish kuchi jism holatiga qarshi yo’nalgan kuch; -elastiklik kuchi jism deformatsiyalanganda yuzaga keladi; -deformatsiya jismning shakli yoki hajmi o’zgarishi; -kuch F bilan belgilanadi; -kuch birligi 1 Nyuton -Yerning tortishish kuchi tufayli yuqoriga otilgan jism yerga qaytib tushadi;       II     GURUH:   -                 kuch jismning shakli yoki tezligini o’zgarishiga sabab bo’ladi; -                 jismlarni yer o’ziga tortib turgani tufayli og’irlik kuchi paydo bo’ladi; -                 bir jism sirtida ikkinchi jism harakatlansa, yuzalar g’adir-budurligi tufayli ishqalanish kuchi vujudga keladi; -                 jism deformatsiyalanganda elastik-lik kuchi yuzaga keladi; -                 ikki jism bir-biriga ishqalanganda elektr kuchlari paydo bo’ladi; -                 magnit temir buyumlarni o’ziga tortadi,bunda magnit kuchlari yuzaga keladi.   III     GURUH:   -yerning Quyosh atrofida aylanishi; -Oyning yer atrofida aylanishi; -rezinani yoki prujina cho’zish; -sharni siqish; -plastilinni har xil shaklga keltirish; -taxtani ustiga yuk qo’ysak,taxtaning egilishi; -sochni taroq bilan tarasak,taroq mayda qog’oz parchalarini o’ziga tortishi; -muzda yurganda sirpanib ketish; -stol ustida kitob yoki daftarning turishi; -pol ustida stol va stullarning turishi; -magnit mixni o’ziga tortishi;   IV     GURUH: -jismlarning o’zaro ta’sirida tezliklarni yoki shaklini o’zgartiruvchi sabab- kuch; -tabiatda kuchlar bir necha turda bo’ladi; -kuchni F harfi bilan belgilanadi; -kuch birligi 1     Nyuton (N) -bu birliik mashxur ingliz olimi Isaak Nyuton sharafiga qo’yilgan; -kuchni dinamometr degan asbobda o’lchanadi; -dinamometr ishlash prinsipiga ko’ra mexanik,gidravlik,elektrik turlarga bo’linadi. -og’irlik kuchi formulasi F og’ =mg - g=9,81 N/kg                     O’quvchilar doskaga chiqib ,olgan bilimlarini himoya qiladilar. Qaysi guruh ko’p ma’lumot bersa,shu guruh g’olib hisoblanadi.                   Shundan so’ng,o’qituvchi o’quvchilarga "Kuchlar daraxti” shoxlarini to’ldirishi vazifasini beradi.                                                                                                                                                       Osilgan o’yinchoqda kuchning                   formulasi yoki o’lchov birligi                                 berilishi mumkin. Ildizida bu                             kuchlar hosil bo’lishi sababi                                                       yoziladi.                         Shundan so’ng o’qituvchi kuchni o’lchashda foydalaniladigan dinamometr tuzilishi bilan tanishtirib, namoyish-tajriba ko’rsatadi. Oxirida og’irlik kuchi F og’ =mg formulasi chiqariladi. Bunda g=9,81 N/kg ekanligi va o’zgarmasligi tushuntiriladi. MASALA: 1). O’quvchini tarozida tortishganda 40 kg chiqdi.Uning og’irlik kuchi qanchaga teng?                   Berilgan:                                           Formula:                                     Yechish: m=40 kg                                               F og’ =mg                             F og’ =40kg∙9,81N/kg=392N g=9,81 N/kg F og’ -? 2). Dinamometrga yuk osilganda,uning ko’rsatkichi 31,4 Nga teng bo’ldi. Unga qanday massali yuk osilgan?                   Berilgan:                                           Formula:                                     Yechish: F=31.4 N                                               F og’ =mg                             g=9,81 N/kg                               m=F/g                                 m=     31.4N       = 3,5 kg m’ -?                                                                                                                                           9,8 N/kg   MAVZUNI   MUSTAHKAMLASH:   1.           O’quvchilar o’z massalarini bilgan holda,og’irligi hisoblash. 2.           Magnitning tortishishi kuchidan qayerlarda foydalaniladi? 3.           Og’irlik kuchi jism massasiga qanday bog’liq bo’ladi?   O’quvchilarni baholash.                   Uyga vazifa: 18§ni o’qish,savollarga javob yozib kelish.

Похожие

Implus. Implusning saqlanish qonuni
Elektr qarshilik