logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Xayot faoliyati xavfsizligi
  4. Birlamchi tibbiy yordam ko’satish asoslari

Birlamchi tibbiy yordam ko’satish asoslari

Yuklangan vaqt:

22.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

13588.08984375 KB
Ko'chirib olish
Birlamchi tibbiy yordam ko’satish asoslari 1. Baxtsiz hodisalarda birinchi yordam ko`rsatish. 2. Jarohatlanganda va lat eganda birinchi yordam ko`rsatish. 3. elektr tokidan jarohatlangan kishiga birinchi yordam ko`rsatish. 4. Kuyganda va sovuq urganda birinchi yordam ko`rsatish. 5. Zaharlanganda birinchi yordam ko`rsatish. Baxtsiz hodisalarda birinchi yordam ko`rsatish Baxtsiz hodisalarda birinchi yordam ko`rsatish • Ishlab chiqarish korxonalari va tashkilotlarida tsexlarda, bo`limlarda, brigadalarda, dala shiyponlarida, fermalarda, ustaxonalar va boshqa ishlab chiqarish uchastkalarida birinchi yordam ko`rsatishga maxsus o`qitilgan 3-4 kishidan iborat sanitar postlar tashkil etiladi. Sanitar postlari zarur meditsina dorilar va bog’lash materiallari mavjud bo`lgan aptechkalar bilan ta`minlanadi. Jarohatlanganda va lat eganda birinchi yordam ko`rsatish • Yordam ko`rsatuvchi kishi qo`lini sovin bilan yaxshilab yuvishi lozim, agar buning ilojisi bo`lmasa barmoqlarni yod nastoykasi bilan yog’lashi kerak. Jarohat joyini suv bilan yuvish, uni tozalash va unga hatto yuvilgan qo`l bilan tegish mumkin emas. Agar jarohat joyi kuchli ifloslangan bo`lsa uning atrofi mikroblardan tozalash vatasi yoki doka bilan artiladi, xolos. ЖАРОХАТЛАНИШҚОН КЕТИШИ ИССИҚ УРИШИ КУЙИШ СОВУҚ ОЛИШИ ЯРА ЧЎКИШ ЛАТ ЕЙИШИҲ А Ш О Р А Т Ч А Қ И Ш И ЧИҚИШЛАР СУЯК СИНИШИ ҲАЙВОН ТИШЛАШИ • БИРИНЧИ ТИББИЙ ЁРДАМ (БТЁ) – шикастланиш жойида амалга ошириладиган энг оддий тиббий чоралар мажмуи бўлиб, асосан ўз-ўзига ёрдам ва ўзаро ёрдам, шунингдек қутқарув ишида иштирокчиларнинг стандарт ва мақсадли воситалардан фойдаланган ҳолда амалга оширилади.  БТЁ нинг асосий мақсади – зарар келтирувчи омилларнинг давом этаётган таъсирини бартараф этиш ва зарар кўрган ҳудуддан жабрланувчиларни тезда эвакуация қилиш ва ҳаётини сақлаб қолишдир. БТЁ кўрсатиш вақти – жароҳохат олганидан кейин 30 минутгача давом этади. Нафас тўхтаганда бу вақт 5 -10 дақиқани ташкил қилади. ТИББИЙ САРАЛАШ жароҳатланганларни саралаш Жабрланувчининг кўзга кўринадиган тана қисмига(пешона, ёноқ, кафт ва ҳ.к) ёпишқоқ лента ёпиштирилади ёки маркер ёрдамида чизиқли белгилар қўйилади: биринчи – қизил иккинчи – сариқ учинчи – яшил Саралаш гуруҳлари Биринчи гуруҳ (ҚИЗИЛ) Шошилинч тез тиббий ёрдамга муҳтож жабрланганлар. Улар жуда оғир жароҳатланган. Кўкрак ва қорин бўшлиғи оғир шикастланганлар, беҳуш, шок, кома, коллапс ҳолатидаги берморлар, калла суяги шикастланган, оёғи ва қўли кесилган, очиқ суяк синиши бўлган, куйган беморлар. Бу гуруҳ жабрланувчиларига ёрдам кўрсатилгандан сўнг улар биринчи навбатда яқин атрофдаги тиббий марказга эвакуация қилинади. Иккинчи гуруҳ (САРИҚ) Ҳаётига хавф солмайдиган ўрта оғирликдаги жароҳатланганлар. Оёқ ёки қўл суяклари ёпиқ синган, кўп қон йўқотган, бироқ қон оқиши тўхтатилган беморлар. Улар шошилинч тез тиббий ёрдамга мухтож эмас. Агар зарурат туғилса тиббий ёрдам кўрсатилади. Бундай гуруҳга психик стресс олган кишилар киради. Улар фавқулодда вазият зонасидан тез эвакуация қилиниши керак. Сабаби вахима тарқатмаслиги учун . Учинчи гуруҳ (ЯШИЛ) Енгил шикастланишлар билан жабрланганлар, аҳволи қониқарли бўлади. Кам қон йўқотган, бироқ қон оқиши тўхтаган, майда суяклари синган, лат еган беморлар.Тез тиббий ёрдамга муҳтож эмас. Мустақил ҳаракатлана олади. Бундай жабрланганлар яшаш жойидаги амбулатория даволанишга жўнатилади . Тириклик белгилари: • 1. Юрак уриши. • 2. Артериал пульснинг борлиги. 3. Мустақил нафас олиши 4. Кўз қорачиғининг нурга реакцияси 26 Ўлим белгилари : • 1. Кўз пардасининг хиралашиши ва қуриши. • 2. Кўзни бармоқ билан қисганда қорачиқ тораяди ва мушук кўзини эслатади. • 3. Тананинг совуши ва мурда доғларининг пайдо бўлиши. • 4. Ҳақиқий ўлим.33 Юрак –ўпка реанимацион чора тадбирлари юрак ва нафас тўхтаган пайтда ўтказилади. Реанимация чора тадбирлари умрни узайтириш учун, ўлимнинг давомийлигини чўзиш учун эмас! Реанимация жадвали № Кўрсаткичлар Катталар 8 ёшли болалар 1 ёшгача бўлган болалар, 80↓ Чақалоқлар , 60↓ 1 1 минутда кўкрак қафасига босиш сони, марта 100-110 110-120 120-130 130-140 2 Нафас олиш частотаси, мин 16-20 20-25 25-30 35-40 3 Кўкрак қафасига босиш чуқурлиги, см 3,5-5,0 3-3,5 2-2,5 1,-2 4 Массаж техникаси 2 қўл кафти билан 1 қўл кафти билан 2 бармоқ билан 5 Куч юбориладиган жой Тўш суяги ханжарсимон ўсимтасидан 2 бармоқ юқорида Кўкрак сўрғичлари чизиғидан ўртада, 3 бармоқни пастга қўйиб, юқоридаги битта бармоқ олиб ташаланади скелет Бош суяги Умуртқа поғонаси Кўкрак қафаси Қўл скелетиОёқ скелети 7 та бўйин 5 та бел 4-5 та дум12 та кўкрак 5 та думғаза Мия қисми Юз қисмчакка пешона тепаэнса сон Катта болдир Кичик болдир Оёқ кафти Елка камари Билак Тирсак кафт 12 та умуртқа 12 жуфт қовурға тўшкурак ўмров елка СУЯК СИНИШИ – бу суяклар бутунлигининг бузилишидир . Суяк синиши 2 хил бўлади: Очиқ ва ёпиқ Очиқ синиш да тери бутунлиги бузилади, қон кетади ва жароҳат пайдо бўлади. Ёпиқ синиш да тери бутунлиги сақланиб қолади. Оғриқ, шиш ва деформация кузатилади. Синиш турлари Суяк синиши – суяк бутунлигининг ташқи зарб таъсиридан қисман ёки тўлиқ бузилиши .3C 2621 02 13 18 1D 13 20 Суяк синганда иммобилизация Қаттиқ нарсадан фойдаланиб (сон)3C 37 Суяк синганда иммобилизация (давоми) Ёғоч тахта (умуртқа поғонаси)26 0D18 3F КУЙИШ Куйиш, одатда, юмшоқ тўқиманинг юқори ҳарорат, кимёвий моддалар, электр токи ёки қуёш нурлари таъсири остида зарарланишидир. • I даражали куйиш • II даражали куйиш • III даражали куйиш • IV даражали куйиш 9% Олди 18% Орқа 18%18 % 18 % 9 % 9 % КУЙИШ МАЙДОНИ Кафт қоидаси (И.И.Глумова методи) катта бўлмаган куйиш майдонини баҳолаш: одамнинг кафт майдон тана майдонинг 1% га тенг. “ тўққизлик” қоидаси (Уоллеса методи) тананинг кенг майдони куйганда: бош ва бўйин = тананинг 9% , қўл = 9%, бўкса = 9%, болдир ва оёқ кафти= 9%; тананинг орқа қисми = 18%, кўкрак қисми ва қорин - 18%.1 КУЙГАНДА БИРИНЧИ ТИББИЙ ЁРДАМ КУЙГАН ЖОЙНИ СОВУТИШ46 Электрдан жароҳатланиш Электр токининг таъсир аломатлари: Электр токи маҳаллий ва умумий таъсир қилади. Маҳаллий таъсирда тана куйиб қизил рангга киради ва оғриқ пайдо бўлади. Тасодифий енгил таъсирланганда қўрқиш, қўзғалиш ёки тормозланиш, юрак уриши, аритмия реакциялари кузатилади. Электр токидан оғир шикастланганда мия, юрак, нафас олиш тўхтаб кўп ҳолларда ўлим кузатилади. Электр токи урганда БТЁЭлектр жароҳати – катта кучланишдаги электр токи таъсиридан ёки чақмоқ чақишидан келиб чиқади .2F 45 1A 20 Jarohatlanganda va lat eganda birinchi yordam ko`rsatish Qon to`xtatuvchi jgut va uning o`rnini bosuvchi narsalar;1-kamar belbog’idan foydalanish; 2-burama qo`yish; 3-rezina jgut. Qon oqmaydigan, shilingan, sanchilgan, kichik jarohatlangan joylarni 5% li yod nastoykasi bilan yog’lash va mikrobga qarshi bog’lash zarur. Uncha katta bo`lmagan jarohatlarga dezinfiktsiyalovchi va ifloslanishdan saqlovchi plastir, bilan kleylash kerak. Jarohatlanganda va lat eganda birinchi yordam ko`rsatish Agar jarohatlangan joydan qon oqsa birinchi yordam ko`rsatish usuli qon oqishining ko`rinishiga bog’liq bo`ladi. Qon oqishi odatda qon tomirlari butunligi buzilganda har xil intensivlikdagi qon oqishi bilan kuzatiladi. Qon oqish: ikki xil bo`lishi mumkin tashqi (qon tana tashqarisida, ustidan oqqanda) va ichki (qon ichki organlarda, to`qimalarda oqqanda) bo`ladi. Qon tomirlarining jarohatlanishlariga bog’liq ravishda qon oqish ko`rinishlari bir necha xil bo`ladi. Tashqi arterial -puls bilan tez, qon rangi-och-qizil, shu bilan birga u jarohat joyidan favvoralanib oqadi, organizmda umumiy kuchsizlik va tananing shikastlangan joyida kuchli og’riq bilan kechadi. Vena qon tomiri jarohatlanganda qon qora-qizil rangda tizillab oqa boshlaydi. Agar qon alohida tomchi ko`rinishida oqsa va jarohat joyi ham qonasa bu kapillyar qon oqish hisoblanadi. Arteriya qon tomiri jarohatlanganda jarohat joyidan uzik-uzik tizillagan qon oqishi kuzatiladi. 1. Артериядан венадан капилярдан кон кетиш 2.Ички ва ташки кон кетиш 3.Бирламчи ва икиламчи қон кетиш 4.Кон кетишни олдини олиш чора- тадбирлари. 0E0F 13 09 170F 13 1A0F 05 1D0F 15 12 1. ARTERIAL QON KETISHI- QON KETISHNINIG ENG HAVFLI TURI BO`LIB BU ARTERIAL QON TOMIRLARI SHIKASTLANGANIDA YUQORI BOSIM OSTIDA PULSSIMON QIZIL ALVON RANGLI QON OTILIB CHIQISHI BILAN XARAKTERLANADI.. BUNDA BEMORDA QISQA MUDDAT ICHIDA KO`P MIQDORDA YO`QOTILGANLIGI UCHUN KAMQONLIK KELIB CHIQADI.01 21 04 09 09 18 1912110B 04 1C 14 0A 18 07 2 VENOZ QON KETISHI- BU VENA QON TOMIRI JAROHATLANGANDA YUZAGA CHIQADI.BUNDA QON BIR TEKISDA , BIRMUNCHA SEKIN OQADI VA UNING RANGI TO`Q QIZIL BO`LADI. BUNDA MARKAZIY QON TOMITRINNIG JAROHATGA YAQIN JOYINI BOSGANDA QON OQISHI TUXTAYDI.2A 2D 46 4148494A02 50 57 4D4858 4C4B 4B 4B 55 4C 3 . KAPILYAR QON KETISHI - BU KAPPILYARALR JAROHATLANISHIDAN YUZAGA KELIB , JAROHATNING YUZAKI QONASHI BILAN FARQLANADI. QON KURINISHI JIHATIDAN ARTERIAL VA VENOZ QON ORASIDAGI O`RTACHA O`RINNI EGALLAYDI. ODATDA KAPPOLYARDAN QON KETISHI UZ-UZIDAN TUXTASHGA MOYIL BULADI.1D 02 1E 1E 01 07 1E 18 1E 04 10 07 0E 04050603 0515 08 07 0708 09 14 4 . PARENXIMATOZ QON KETISHI- BUNDAY QON KETISHI ICHKI A`ZOLAR – JIGAR, TALOQ, UPKA, BUYRAKALRNING HAMMA TOMIRLARI SHIKASTLANGANDA KUZATILADI. BUNDAY QON KETISHI G`OYAT HAVFLI HISOBLANIB, BUNDA QON KETISHI TOMIRLAR DEVORINING PARENXIMATOZ A`ZO STROMASI TOMONIDAN TUTIB TURILISHI, A`ZODA ANTIKOGULYANT MODDALAR TUFAYLI TROMB HOSIL BO`LMASLIGIDAN UZ- UZIDAN TUXTAMAYDI.1E 1D 04 1824 7E 29 04 7E 7D 83 7D 2C 7D 78 Qon oqishini vaqtincha to’xtatish usullari. - Bosib turuvchi bo`glam- qo`l oyoqni immobilizatsiya qilib bva balandga kutarib , bosib turuvchi bog`lab quyiladi. Bunda jaroxatga doza bir necha qavat steril quyiladi va uninig ustidan maxkam bintlanadi yoki jgut quyiladi. - Qulni bug`imidan bukish - taqim, elka, son arteriyalari jarohatlanganida yuz beradigan qon oqishi ba`zan oyoq- qulni maksimal bukish yoki bo`glam tortib quyish yo`li bilan tuxtatiladi. 24 40313B 4033 343132 40364133 4431 40364133 3F 48 01 08040E 0F 18 0814 080D 0B 08150A 17 Jgut bog`lash - bu arterial qon ketishi ni tuxtatishda asosiy usul xisoblanadi. Arterial qon ketishida jgut jarohatga nisbatan markaziy tomonga qo`yiladi. Jgut solishdan oldin jgut solinadigan terini qisib qo`ymaslik uchun oyoq yoki qo`lga sochiq yoki bint uraladi. Jgutni cho`zib o yoq atrofidan aylantiriladi ,jgut uchlari maxkamlanadi va jgut solingan vaqt yozilgan qog`oz qistiriladi.Jgut tug`ri solinganida oyoqninig jgutdan chetrog`idagi qismi oqaradi, jgutdan pastda puls yuqoladi qon oqishi tuxtaydi . Arteriyaga qo’yilgan jgut ko`pi bilan 1.5-2 soat qoldirilishi mumkin .4C 31 39 48 4D 31 40 32 Qon oqishini uzil- kesil tuxtatish. Mexanik usullar : Jarohatdagi tomirni bo`glash bunda qonagan tomir istalgan chok materiali (ipak, lavsan, ketgut)\ bilan bog`lanadi. Tomir bo`ylab bo`glash jarohat qattiq infeksiyada, jarohatdagi tomirni topish qiyin bulganda qullaniladi. Tomirlarga chok solish - maxsus chok materiali bilan travmatik ignalar yordamida tomirlarga mexanik chok solinadi.524A 60 6465 5C6263 54 6E5E5F 6E5E5F 54 70 605F 69 Jarohatlanganda va lat eganda birinchi yordam ko`rsatish Arteriyani ostki suyaklarga barmoqlar bilan qisish usullari: 1- chakkaga oid; 2-pastki jag’ga oid; 3- bo`yinga oid; 4-bilakka oid; 5-kaftga va kaft ustiga oid; 6-songa oid. Jarohatlanganda va lat eganda birinchi yordam ko`rsatish • Vena va kapillyar qon oqishini jarohatlangan joyni mato bilan jips bog’lash orqali to`xtatiladi. Buning uchun jarohatlangan joyga mikroblarni o`ldiruvchi doka bo`lakchasi buklab qo`yilib uning ustiga paxta qatlami qo`yiladida bint bilan mahkam bog’lanadi. • Arteriyadan qon oqishi eng xavfli hisoblanadi. Bunday jarohatlanishda qonni to`xtatish uchun jarohat joyidan yuqoriroqdan arteriyani mahkam qisib bog’lash, agar bu bilan qon to`xtamasa jgut yoki buramadan foydalanish kerak bo`ladi (3, 4.-rasm). Buning uchun rezina quvur, ip, yumshoq, rumol va boshqalardan foydalaniladi. Jgut bilan arteriyaning jarohatlangan joyini yuqorisidan ma`lum no`qtalardan tanaga mahkam qisib bog’lanadi. Tanadagi jarohatlangan joylardan qonlarni oqishini to`xtatish no`qtalari 5.-rasmda ko`rsatilgan. Jarohatlanganda va lat eganda birinchi yordam ko`rsatish • Oyoqlar jarohatlanganda, qon oqimini to`xtatishning eng muhim usuli oyoqni, belning yuqori qismiga mahkam qisib bog’lash hisoblanadi. Jgutni bog’lashdan oldin oyoqlar ko`tariladi. SHuningdek bilak tirsaklar jarohatlanib arteriyadan qon oqishini kuzatilganda jarohatlanish ko`rinishiga qarab jgut yoki uning o`rnini bosadigan materiallar bilan bog’lanadi. • Jgutni qon to`xtaguncha qisish kerak. Jgutni qisilgan holatda 1,5…2 soatdan ortiq qoldirish mumkin emas, aks holda to`qimalarda hujayralarni o`lishi boshlanadi. Bu vaqtda shikastlangan odamni yaqin tibbiyot muassasasiga etkazish zarur bo`ladi. Jarohatlanganda va lat eganda birinchi yordam ko`rsatish Arteriyadan oqayotgan qonni to`xtatishda oyoqlarni maksimal egish; 1-elka oldi; 2-elka; 3-bel; 4-boldir. Jarohatlanganda va lat eganda birinchi yordam ko`rsatish • Agar jarohat muskul ostida yoki shu kabi noqulay joylarda, murakkab holatlarda bo`lsa jgutdan foydalanish mumkin emas. Bunda qorin bilan son orasiga porol’on yoki boshqa yumshoq material qo`yiladi. So`ng oyoqlar maksimal egiladi va u belning yuqori qismiga mahkam bog’lanadi. • Qo`l va oyoqlarni va boshqa joylarni suyaklari singanda va chiqqanda jarohatlanganlarga birinchi yordamni singan joylarini qimirlamaydigan qilib mahkam bog’lash va ularni qulay holatda yotqizishdan boshlash kerak. Singan joylarni bog’lashda qulay va uni og’riqsizligini taminlashda yupka taxta, tayoqcha va karton qog’ozlardan foydalaniladi va ularni bog’lash bint, yumshoq, ip va boshqalar bilan amalga oshiriladi Jarohatlanganda va lat eganda birinchi yordam ko`rsatish Jarohatlangan joylarni taxtakachlashda taxta va shunga o`xshashlardan shunday foydalanish kerakki, bunda ular singan joylarni pastki hamda yuqori joylarini ham qamrab olsin. Ochiq sinish holatda uni bog’lashdan oldin qon oqishini to`xtatish kerak. Oyoqlar singanda jarohatlangan kishiga birinchi yordam ko`rsatish. Jarohatlanganda va lat eganda birinchi yordam ko`rsatish Umurtqada sinish ro`y berganda jarohatlangan odamni tag qismiga faner yoki tekis yog’och kuyish lozim Bunda jarohatlangan kishini gavdasini egilmasligini taminlash kerak. Jarohatlangan kishining qovurg’asi singan (nafas olishda og’riq bo`lsa) nafas chiqarishda ko`krakni bint bilan yoki sochiq bilan qisib o`rash kerak bo`ladi. Organizmda suyaklar chiqqanda ularga faqat tibbiy yordam ko`rsatishga ruxsat beriladi. Umurtqasi singan kishiga birinchi yordam ko`rsatish. Jarohatlanganda lat egan shishgan joylar mahkam bog’lanadi va lat egan joyga sovutuvchi narsa bosiladi. Qorin atrofining lat eyishi juda xavflidir. Bunday holda jarohatlangan kishini tezlik bilan kasalxonaga etkazish kerak. Elektr tokidan jarohatlangan kishiga birinchi yordam ko`rsatish • Inson elektr tokidan jarohatlanganda, uni avvalo elektr tokining ta`siridan qutqarish kerak. Bunga jarohatlangan kishini tok o`zatuvchi qismlardan ajratish yoki kuchlanishni o`chirish bilan erishiladi. • Kuchlanish 1000 V gacha bo`lgan tarmoqlarni tok o`zatuvchi qismlardan odamni ajratish, quruq tayoq, yog’och, kiyim yoki boshqa biror bir tok o`tkazmaydigan narsalar yordamida amalga oshiriladi. Agar odamni tok o`zatuvchi qismlardan ajratish qiyin bo`lsa, tok uzatuvchi simni quruq dastali bolta yoki boshqa izolyatsiyalangan dastali kurol bilan chopish kerak Elektr tokidan jarohatlangan kishiga birinchi yordam ko`rsatish • Kuchlanish 1000 V dan yuqori bo`lgan tarmoqlarda jarohatlangan kishini ajratish izolyatsiyalangan shtanga yoki kiskich, dielektrik qo`lqop va botinkalar yordamida bajariladi. SHu bilan birga unutmaslik kerakki, tok ta`siri ostida odamga elektr xavfsizligi chora-tadbirlarini ko`rmasdan tegish qutqaruvchi kishining o`zi uchun xavflidir. Jarohatlangan kishiga yordam berishda muvaffaqiyatning asosiy sharti yordam berishning tezligi hisoblanadi, chunki inson yuragi shol bo`lgandan besh daqiqadan o`tgandan so`ng, uni asrab qolish mumkin emas. Elektr tokidan jarohatlangan kishiga birinchi yordam ko`rsatish • Agar jarohatlangan kishi balandlikda bo`lsa kuchlanishni o`chirishdan oldin uni yiqilish xavfsizligini taminlash kerak. elektr tokidan shkastlanishning barcha holatlarda jarohatlangan kishini holati qanday bo`lishidan qat`iy nazar vrachga murojaat qilish lozim. elektr toki ta`siridan inson qutqarilgandan so`ng uning holatini aniqlash zarur bo`ladi. Agar jarohatlangan kishi odam xushida bo`lsa uni qulay joyga yotqizish va vrach etib kelguncha uni tinch kuyish va doimiy ravishda nafas olishini va yurak urishini kuzatish talab etiladi. • Agar shikastlangan kishi hushini yo`qotgan holatda bo`lib, lekin nafas olayotgan va yuragi urayotgan bo`lsa uni qulay holatda yotqizilib, yoqa tugmalarini va belidagi tasmani echish kerak hamda burniga nashatir spirtga namlangan paxta to`tish yuziga suv purkash hamda uni tinch kuyish lozim. • Nafas olish va yurak faoliyatini to`xtashi elektr toki ta`sirini eng og’ir oqibati hisoblanadi. • Agar jarohatlangan kishi nafas olmayotgan lekin yuragi urayotgan bo`lsa unga sun`iy nafas berishga kirishish kerak. Agar yurak urishi ham to`xtagan bo`lsa unga sun`iy nafas berish bilan birgalikda yuragini ham tashqi massaj qilishni bajarish talab etiladi. • Sun`iy nafas berishning eng samarali yo`li jarohatlangan kishining og’zidan yoki burnidan og’iz bilan havo puflash hisoblanadi. Bunda jarohatlangan kishi orqasi bilan erga yotqizilib kiyimlari yoki boshqa narsa o`rab qopqoqlari va bo`yni ostiga qo`yilib bo`yni ko`proq orqaga egiltiriladi (8.-rasm) va og’iz bo`shlig’i suvdan tozalanadi va tili chiqariladi. • Jarohatlangan kishini burni qisiladi og’iz va burunga quruq rumolcha yoki doka (salfetka) qo`yilib yordam berayotgan kishi ikki-uch chuqur nafas olib jarohatlangan kishi og’ziga havo puflaydi. Sun`iy nafas berish chastotasi minutiga 12…14 martadan oshmasligi lozim, chunki bu tabiiy nafas olish ritmiga mos keladi. Sun`iy nafas berishni jarohatlangan kishida ritmik nafas olish tiklanguncha davom ettirish lozim. • Sanoatda sun`iy nafas berishning apparatlaridan qo`llaniladi. Bu moslama komplektida niqob va har xil o`lchamdagi (katta yoshdagilar va o`smirlar, bolalar uchun) havo puflagichlar kiradi. • Agar shikastlangan kishida yurak urishi kuzatilmasa yuragi tashqi massaj qilinadi. Buning uchun jarohatlangan kishi orqasi bilan biror bir qattiq tekis yuzaga yotqizilib, old tugmalari echilib ko`kragi ochiladi. YOrdam beruvchi odam bunda bir qo`lini ko`krak qafasining kerakli joyiga kafti bilan, ikkinchi qo`lini esa ko`krakka qo`yilgan qo`l ustiga kafti bilan qo`yilgan holda ko`krakni umurtqa tomonga bosadi (8.- rasm). “ Og’izdan og’izga” sun`iy nafas berish (chapdan) va yurakni (tik bo`lmagan holda) tashqi massaj qilish (o`ngdan). Bunda ko`krak qafasi faqat tik holatda 3…4 sm gacha chuqurlikka minutiga 60 marta bosiladi. Ko`krakdan bunday bosishda yurakdan siqib chiqarilgan qon, tomirlarga kiradi. YUrakni massaj qilishda qovurg’aga zarar bermaslik uchun ehtiyot bo`lish kerak. Massajning samaradorligi katta arteriya qon tomirlarda pulsning paydo bo`lishi bilan baholanadi. Ko`p hollarda jarohatlangan kishilarni yuragini massaj qilish ularga sun`iy nafas berish bilan birga olib boriladi. Bunda sun`iy nafas berishni ko`krak qafasini bosish vaqti oralig’ida bajarish kerak. YAxshisi buni ikki kishi bajargani maqul, bir kishi ko`krak qafasini 4…5 marta bosadi, so`ngra ikkinchi kishi jarohatlangan kishi o`pkasiga havo puflaydi. Bu jarayon shu holatda takrorlanadi. Tibbiyot xodimi yurak faoliyatini tiklovchi samarali usul tajribalariga ega bo`ladi. bu maqsad uchun defibrillyator degan maxsus apparatlar qo`llaniladi va ular yordamida yurak orqali yuqori kuchlanishli qisqa elektr zaryadi hosil qilinadi va bu yurak muskullarini umumiy qisqarishiga sabab bo`ladi. Kuyganda va sovuq urganda birinchi yordam ko`rsatish • Kuyishlar teriga yuqori haroratni ta`sirida (termik) va kislota va ishqorlarni ta`sirida (kimyoviy) sodir bo`ladi. Og’irligi bo`yicha kuyishlar to`rt darajaga bo`linadi. • Birinchi darajali kuyishda terining qizarishi, unda shish paydo bo`lishi, ikkinchida – suyuqlikka to`lgan pufaklarni paydo bo`lishi, uchinchida – terini o`lishi, to`rtinchida – terining ko`mirga aylanishi kuzatiladi. • Birinchi darajali kuyishda terining kuygan joyi toza suv oqimi, sovuq sut mahsulotlari (qatiq, smetana va boshqa), odekalon, arok yoki margantsovkaning kuchsiz eritmasi, 70 0 li spirt bilan namlanadi. • Ikkinchi va uchinchi darajali kuyishda terining jarohatlangan joyiga mikroblarni o`ldiradigan material qo`yib bog’lanadi. Suyuqlikka to`la pufaklarni yorish va kiyimlarni yopishgan joylarini ajratish mumkin emas. • Tananing kuygan joylarini kiyimlardan ajratishda o`ta ehtiyot bo`lish talab etiladi. Bunday hollarda kiyimni echishda, tananing kuygan joyi shilinmasligi va ifloslanmasligi kerak. • Elektr yoyi ta`sirida ko`zlar kuyganda uni 2 % li bor kislotasi eritmasi bilan chayish kerak. • Kislota va ishqorlar ta`sirida tananing kuygan joyi 12…20 daqiqa davomida sovuq suv oqimi bilan yuviladi. So`ng, kislotadan kuygan holatda soda eritmasi bilan, ishqorda kuyganda esa sirka yoki bor kislotasining kuchsiz eritmasi bilan chayiladi. • To`rtinchi darajali kuyish terini og’ir jarohatlanishiga olib keladi, bundan tashqari u jarohatlangan odamni esankirashiga ham sabab bo`lishi mumkin. Bunday holatda esankirash hushni yo`qotishga olib keladi. Buning natijasida tomir urishi qiyinchilik bilan aniqlanadi, ko`z aylanadi, nafas olish tez va yuzaki bo`ladi, ba`zan sezgirlik yo`qolib, inson birdan oqarib ketadi. Bunday kuyishda vrachgacha birinchi yordam quyidagilardan iborat bo`ladi: jarohatlangan kishini kuygan joyiga yopishgan qolgan kiyimlari ehtiyotlik bilan echiladi. Kiyim bo`laklari tortib olinmaydi, balki, kuygan joy chegarasidan qaychi bilan kesib olinadi. Teriga margantsovkani kuchsiz eritmasi bilan ishlov berilib sterillangan bog’lam qo`yiladi. Vrachgacha birinchi yordam ko`rsatilgandan so`ng jarohatlangan kishi tezlik bilan tibbiyot muassasasiga olib boriladi. • Sovuq urish holatlari asosan yilning sovuq davrida ochiq havoda ishlaganda kuzatiladi. • Sovuq urishi to`rt darajaga bo`linadi. Birinchi darajali sovuq urishda terida oqarish va shish kuzatiladi, uning sezgirligi kamayadi. Ikkinchi darajali sovuq urishning xarakterli belgilari terida yorqin rangli suyuqlik pufaklarning paydo bo`lishidir. Uchinchi darajali sovuq urishda terini o`lishi, qonli suyuqliklarga to`lgan pufaklar va to`rtinchi darajali sovuq urishda barcha yumshoq to`qimalarning o`lishi kuzatiladi. • Birinchi darajali sovuq urishda tanani shikastlangan yuzasi toza yumshoq material bilan qizarguncha yoki issiqlik sezgunicha ishqalanadi. So`ng terining sovuq urgan joyi odekalon yoki aroq bilan artiladi va qizdirilgan mikrobni o`ldiradigan material qo`yib bog’lanadi. Sovuq urgan terini qor bilan ishqalash tavsiya etilmaydi, bunda teri shikastlanishi va infektsiyalanishi mumkin. • Birinchi darajali sovuq urishda tanani shikastlangan yuzasi toza yumshoq material bilan qizarguncha yoki issiqlik sezgunicha ishqalanadi. So`ng terining sovuq urgan joyi odekalon yoki aroq bilan artiladi va qizdirilgan mikrobni o`ldiradigan material qo`yib bog’lanadi. Sovuq urgan terini qor bilan ishqalash tavsiya etilmaydi, bunda teri shikastlanishi va infektsiyalanishi mumkin. • Terining katta qismini sovuq urib, butun organizm sezilarli yaxlaganda, jarohatlangan kishiga issiq vanna (37 0 S dan yuqori bo`lmagan) qabul qilish tavsiya etiladi. Bunda bir vaqtda uni massaj va butun tanasini ishqalash kerak. Bu vaqtda jarohatlangan kishiga issiq choy yoki kofe ichirish mumkin. Tananing sovuq urgan yuzasini xona haroratidagi suvga to`ldirilgan tog’ora yoki satilga tushirish va suv haroratini asta-sekin 37 0 S ga etkazish kerak. Ikkinchi, to`rtinchi darajali sovuq urganda shikastlangan teri mikroblarni o`ldiradigan material bilan bog’lab, jarohatlangan kishini davolash muasasasasiga olib borish mumkin. Og’ir xollatlarda, agar shikastlangan kishida hayot alomati ko`zga ko`rinmasa, sun`iy nafas berish tavsiya etiladi. Zaharlanganda birinchi yordam • Ishlab chiqarish sharoitida zaharlanish organizmga zaharli gazlar suyuqliklar yoki changlarni kirishidan sodir bo`ladi. Uglerod oksidi (is gazi) bilan zaharlanish isitish uskunalaridan noto`g’ri foydalanganda yuz beradi. Ichki yonuv dvigatellaridan chiqayotgan gaz tarkibida ham ugrerod oksidi ko`p bo`ladi. • Uglerod oksidi bilan zaharlanganda bosh og’rig’i, bosh aylanishi, ko`ngil aynishi, hansirash, og’ir holatlarda esa yo`ldan chalg’ish va hushni yo`qotish mumkin. Zaharlanish alomati sezilganda, shikastlangan kishini toza havoga olib chiqish, boshiga sovuq kompress bosish va nashatir spirtni hidlatish kerak. SHikastlangan kishi qayd qilmoqchi bo`lsa uni yoni bilan yotqizish lozim. Agar hushini yo`qotsa zudlik bilan vrachni chaqirish va u kelgunga qadar sun`iy nafas berish kerak. • Zaharli ximikatlar bilan zaharlanish alomati sezilganda shikastlangan kishiga zudlik bilan birinchi yordam berish kerak. • Har qanday zaharlanishda avvalo organizmga zaharlarni kirishini to`xtatish tadbirlarini ko`rish kerak. Agar zaharlanish xonada yuz bersa shikastlangan kishini toza havoga olib chiqish, zaharli ximikatlar bilan ifloslangan kiyimlarini echish zarur. Zaharlanganda birinchi yordam • Agar zahar organizmga tomoq yo`llari orqali kirgan bo`lsa, shikastlangan kishiga bir necha stakan iliq suv yoki margantsovkaning kuchsiz eritmasidan ichirish, so`ng qayt qildirish kerak. Qayt qilgandan keyin, zaharni yo`qotish uchun jarohatlangan kishiga 2-3 osh qoshiq faollashtirilgan ko`mir qo`shilgan yarim stakan suv ichirish zarur. • Qayd qilingan tadbirlar, zahar turidan qat`iy nazar qo`llaniladi. Agar zahar turi aniq bo`lsa uning kimyoviy tarkibiga qarab qo`shimcha tadbirlar qo`llaniladi. Buning natijasida oshqozonga kiritilgan modda zahar ta`sirini neytrallashtiradi. • Zaharli ximikatlar teriga tekkanda suv oqimi bilan yaxshilab sovunlab yuvish yoki zaharni teriga ishqalamasdan, artmasdan doka latta yordamida tushirish so`ng esa sovuq suv yoki kuchsiz ishqorli eritma bilan yuvish talab etiladi.

O'xshashlar

Favqulodda birinchi tez tibbiy yordam
Favqulodda vaziyatlarda 1-tibbiy yordam
Tabiiy ofatlarda birinchi tibbiy yordam ko’rsatish
Elektr tokidan shikastlanishda birinchi tibbiy yordam ko’rsatish (dars ishlanma)
Favqulodda vaziyatda birinchi yordam