Тил миллат кўзгуси - Tilshunoslik - Slaydlar

Тил миллат кўзгуси

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2929.5 KB

Ko'chirib olish

ТИЛ МИЛЛАТ КЎЗГУСИТИЛ МИЛЛАТ КЎЗГУСИ  Ҳар бир миллатнинг Ҳар бир миллатнинг дунёда дунёда мавжудлигини мавжудлигини кўрсатувчи омил бу кўрсатувчи омил бу унинг тилидир. Ҳур унинг тилидир. Ҳур ва озод яшаётган ва озод яшаётган миллат тили эса миллат тили эса изчил тараққий изчил тараққий этаверади.этаверади. .

 ... Жамики эзгу ... Жамики эзгу фазилатлар инсон фазилатлар инсон қалбига, аввало, она қалбига, аввало, она алласи, она тилининг алласи, она тилининг бетакрор жозибаси бетакрор жозибаси билан сингади.Она билан сингади.Она тили – миллатнинг тили – миллатнинг руҳидир.Буюк руҳидир.Буюк маърифатпарвар маърифатпарвар бобомиз Абдулла бобомиз Абдулла Авлонийнинг сўзлари Авлонийнинг сўзлари биланбилан  айтганда, “Ҳар бир айтганда, “Ҳар бир миллатнинг дунёда миллатнинг дунёда борлиғини борлиғини кўрсатадиган ойнаи кўрсатадиган ойнаи ҳаёти тил ва ҳаёти тил ва адабиётдир.адабиётдир.  Миллий тилни йўқотмак Миллий тилни йўқотмак миллатнинг руҳини миллатнинг руҳини йўқотмакдур”...йўқотмакдур”...  Ислом Каримов.Ислом Каримов.

 Биз аждодлардан Биз аждодлардан авлодларга ўтиб авлодларга ўтиб келаётган бебаҳо келаётган бебаҳо бойликнинг бойликнинг ворислари ворислари сифатида она сифатида она тилимизни асраб-тилимизни асраб- авайлашимиз, авайлашимиз, нуфузини янада нуфузини янада ошириш устида ошириш устида доиимий доиимий ишлашимиз зарур. ишлашимиз зарур. Айниқса Айниқса фундаментал фундаментал фанлар, замонавийфанлар, замонавий  комуникация ва комуникация ва ахборот ахборот технологиялари, технологиялари, банк молия тизими банк молия тизими каби ўта муҳим каби ўта муҳим соҳаларда она соҳаларда она тилимизнинг тилимизнинг қўлланиш қўлланиш доирасини доирасини кенгайтириш,этимокенгайтириш,этимо логик ва қиёсий логик ва қиёсий луғатлар нашр луғатлар нашр этиш, зарур атама этиш, зарур атама ва иборалар ва иборалар тушунча ватушунча ва

 категорияларни категорияларни ишлаб чиқиш, ишлаб чиқиш, ибора сўз билан ибора сўз билан айтганда ўзбек айтганда ўзбек тилини илмий тилини илмий асосда ҳар асосда ҳар томонлама томонлама ривожлантириш ривожлантириш миллий ўзликни, миллий ўзликни, ватан туйғусини ватан туйғусини англашдек эзгу англашдек эзгу мақсадларга хизмат мақсадларга хизмат қилиши қилиши шубҳасиздир.шубҳасиздир.

 Мустабид тузум Мустабид тузум даврида иккинчи тил даврида иккинчи тил даражасига даражасига тушурилиб, инқирозга тушурилиб, инқирозга юз тутаётган тилимиз юз тутаётган тилимиз республика республика раҳбариятининг раҳбариятининг “Давлат тили “Давлат тили ҳақида”ги қонуни, тил ҳақида”ги қонуни, тил ва ёзувга доир бир ва ёзувга доир бир қатор фармон ва қатор фармон ва қарорлари қабул қарорлари қабул қилиниши туфайлиқилиниши туфайли  қаддини қайтадан қаддини қайтадан тиклади, миллат тиклади, миллат тили сифатида кенг тили сифатида кенг эътироф этилди.эътироф этилди.

 Қадим ва бой Қадим ва бой тилимизни эъзозлаш, тилимизни эъзозлаш, унинг тараққиёти унинг тараққиёти тўғрисида қайғуриш тўғрисида қайғуриш жуда қадимдан мавжуд жуда қадимдан мавжуд эди. Хусусан,эди. Хусусан, Маҳмуд Маҳмуд Кошғарийнинг Кошғарийнинг “Девону “Девону луғотит турк”луғотит турк” асарида асарида “Эрам боши тилдир”, “Эрам боши тилдир”, деган ҳикматли гап деган ҳикматли гап келтирилади. Яъинки,келтирилади. Яъинки, барча фазилатлар,барча фазилатлар, барча эзгуликлар барча эзгуликлар тилдан бошланади.тилдан бошланади.   Ўша даврлардаёқ Ўша даврлардаёқ ижтимоий ҳимояга ижтимоий ҳимояга молик деб қаратилган молик деб қаратилган тил масаласи тил масаласи кейинчалик Алишер кейинчалик Алишер Навоийнинг ижодида Навоийнинг ижодида янада сайқал топди.янада сайқал топди.  Тилимизнинг Тилимизнинг нафислиги, бемисл нафислиги, бемисл бойлиги ва маъно бойлиги ва маъно нозик ҳазрат нозик ҳазрат Навоийнинг Навоийнинг асарларида ҳам асарларида ҳам назарий,назарий, ҳам амалий ҳам амалий жиҳатдан ўз тасдиғини жиҳатдан ўз тасдиғини топди.топди.

 Истиқлол йилларида Истиқлол йилларида эса она тилимиз эса она тилимиз равнақига кенг равнақига кенг имконият имконият яратилди.Президент-яратилди.Президент- мизнинг ташаббуслари мизнинг ташаббуслари билан халқимизнинг билан халқимизнинг муқаддас муқаддас қадриятларидан бири қадриятларидан бири бўлмиш она тилимиз бўлмиш она тилимиз ўзининг қонуний ўзининг қонуний мақоми ва ҳимоясига мақоми ва ҳимоясига эга бўлди.эга бўлди.  1989 йил 21 октябрда 1989 йил 21 октябрда ўзбек тилига давлат ўзбек тилига давлат тили мақомининг тили мақомининг берилгани улкан берилгани улкан тарихий воқеа бўлди.тарихий воқеа бўлди.

 Кейинчалик Конституцияда Кейинчалик Конституцияда Ўзбекистон Республикасининг Ўзбекистон Республикасининг давлат тили ўзбек тилидир,давлат тили ўзбек тилидир, дея дея давлат тили мақоми ҳуқуқий давлат тили мақоми ҳуқуқий жиҳатдан мустаҳкамлаб жиҳатдан мустаҳкамлаб қўйилди.қўйилди.  Шундан сўнг тилимиз Шундан сўнг тилимиз тарақиётида мисли кўрилмаган тарақиётида мисли кўрилмаган янгиликлар рўй берди.янгиликлар рўй берди.  5 жилдли “Ўзбек тилининг 5 жилдли “Ўзбек тилининг изоҳли луғати”, 12 жилдли изоҳли луғати”, 12 жилдли “Ўзбекистон миллий “Ўзбекистон миллий энциклопедияси”, “Ўзбек энциклопедияси”, “Ўзбек тилининг этимологик луғати” тилининг этимологик луғати” каби тил ёдгорликлари вужудга каби тил ёдгорликлари вужудга келди.келди.  Олий ҳокимият Олий ҳокимият идораларидан тортиб идораларидан тортиб маҳаллий бошқарув маҳаллий бошқарув идораларигача она идораларигача она тилимизда иш тилимизда иш юритилаётган бир пайтда юритилаётган бир пайтда тилимизнинг халқаро тилимизнинг халқаро миқёсида ҳам фаол мулоқот миқёсида ҳам фаол мулоқот воситасига айланиб воситасига айланиб бораётгани, чунончи, бораётгани, чунончи, халқаро майдонларда халқаро майдонларда миллий курашимизга хос миллий курашимизга хос “ёнбош”, “чала”, “ҳалол”, “ёнбош”, “чала”, “ҳалол”, “ғирром”, каби “ғирром”, каби атамаларнинг жаранглаши атамаларнинг жаранглаши ҳар бир ватандошимизнинг ҳар бир ватандошимизнинг қалбини ғурурга қалбини ғурурга тўлдириши шубҳасиз.тўлдириши шубҳасиз.

 Мустақиллик Мустақиллик йилларида қайта йилларида қайта тикланган тарихий: тикланган тарихий: девонхона, вазирлик, девонхона, вазирлик, туман каби сўзлар туман каби сўзлар аждодлардан аждодлардан авлодларга мерос авлодларга мерос бўлиб келаётган она-бўлиб келаётган она- тилимизни асраб-тилимизни асраб- авайлаш, уни бойитиш авайлаш, уни бойитиш бўйича қилинган бўйича қилинган хайрли ишлар хайрли ишлар самарасидир.Бугун самарасидир.Бугун ҳукуматимиз ҳукуматимиз томонидан томонидан тилимизнинг ривожи ва тилимизнинг ривожи ва нуфузи ортишига нуфузи ортишига алохида эътибор алохида эътибор берилаётган бир берилаётган бир  пайтда баъзан расмий пайтда баъзан расмий мулоқотларда, ойнаи мулоқотларда, ойнаи жаҳонда адабий тил жаҳонда адабий тил қоидаларига риоя қоидаларига риоя қилмаслик, шева қилмаслик, шева элементларини элементларини қўллаш, афсуски, қўллаш, афсуски, учраб турибди.Бу эса учраб турибди.Бу эса ёш авлод маънавий ёш авлод маънавий камолотига таъсир камолотига таъсир этмай қолмайди.Зеро, этмай қолмайди.Зеро, Алишер Навоийнинг Алишер Навоийнинг “Тилга эътиборсиз- “Тилга эътиборсиз- элга эътиборсиз”, деган элга эътиборсиз”, деган ўгитларини эсга ўгитларини эсга оладиган бўлсак, бугун оладиган бўлсак, бугун бу масалага жиддий бу масалага жиддий қарамоғимиз керак.қарамоғимиз керак.

 Эркин фуқоролик жамиятига Эркин фуқоролик жамиятига асосланган мамлкатимизда асосланган мамлкатимизда ўзбек тилига давлат тили ўзбек тилига давлат тили мақомининг берилиши кўп мақомининг берилиши кўп миллатли Ватанимиздаги миллатли Ватанимиздаги миллат ва элатларнинг миллат ва элатларнинг қадриятларига асло путур қадриятларига асло путур етказмади. Аксинча, бошқа етказмади. Аксинча, бошқа мллат ва элатларнинг мллат ва элатларнинг тиллаини ривожлантириш, тиллаини ривожлантириш, уларнинг урф-одат ва уларнинг урф-одат ва қадриятларига ҳурмат қадриятларига ҳурмат билан қараб, уларни қонун билан қараб, уларни қонун йули билан ҳимоя қилиш, йули билан ҳимоя қилиш, ҳар бир фуқоронинг ўз она ҳар бир фуқоронинг ўз она тилида таълим олиш тилида таълим олиш ҳуқуқини кафолатлаш ҳуқуқини кафолатлаш масалалари ечимига масалалари ечимига мустақилликнинг илкмустақилликнинг илк  йиллариданоқ жиддий йиллариданоқ жиддий киришилди.Мамлакатимиз-киришилди.Мамлакатимиз- даги кўплаб мактабларда даги кўплаб мактабларда таълим -тарбия қардош таълим -тарбия қардош тилларда йулга қўйилганию тилларда йулга қўйилганию бошқа ҳалқ вакилларининг бошқа ҳалқ вакилларининг болалари эмин-эркин ўз она болалари эмин-эркин ўз она тилида илм олаётгани ҳам тилида илм олаётгани ҳам ҳалқимизга хос ҳалқимизга хос бағрикенгликнинг бағрикенгликнинг намунасидир.намунасидир.  Президентимизнинг “Юксак Президентимизнинг “Юксак маънаивят-енгилмас куч” маънаивят-енгилмас куч” асарида: “Маълумки, асарида: “Маълумки, ўзликни англаш, миллий онг ўзликни англаш, миллий онг ва тафаккурнинг ифодаси, ва тафаккурнинг ифодаси, авлодлар ўртасидаги руҳий авлодлар ўртасидаги руҳий – маънавий боғлиқлик тил – маънавий боғлиқлик тил орқали намоён бўлади” ,орқали намоён бўлади” ,

 деб ёзади. Дарҳақиқат, деб ёзади. Дарҳақиқат, аждодларимиздан аждодларимиздан мерос она-тилимизни мерос она-тилимизни асраб-авайлаш, ёш асраб-авайлаш, ёш авлод қалбида унга авлод қалбида унга ҳурмат эҳтиром ҳурмат эҳтиром тўйғусини янада тўйғусини янада кучайтириш, энг кучайтириш, энг муҳими тилимизнинг муҳими тилимизнинг мулоқот доирасини мулоқот доирасини тобора кенгайтириш тобора кенгайтириш ҳар биримиз учунҳар биримиз учун  ҳам қарз, ҳам ҳам қарз, ҳам фарздир.фарздир.

O'xshashlar

Ўзбекистонда тил сиёсати

Тил, таржима ва таржимонлик

Ёзма юридик нутқ

Ҳозирги имло муаммолари фанининг мақсад ва вазифалари

Лексикологиянинг объекти, предмети вазифалари