So’z birikmasi va turg’un bog’lanma - Tilshunoslik - Slaydlar

So’z birikmasi va turg’un bog’lanma

Yuklangan vaqt:

04.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

257.5791015625 KB

Ko'chirib olish

So’z birikmasi va turg’un bog’lanma

So`z birikmasida so`zlar o`zaro erkin bog`langan bo`ladi: tushuncha anglatadi,turg`un bog`lanma (ibora)larda esa so`zlar ma’noviy butunlik uchun birlashgan – yaxlitlangan bo`ladi va bir leksik ma’no anglatadi.

Turg`un bog`lanma (ibora)ga bir so`z sifatida qaraladi,lug`atlarda so`zlar qatorida beriladi, chunki ular ham so`zlar kabi ma’no ifodalaydi. Masalan, ko’zini yog` bosgan –“mag`rurlangan”, yog` tushsa yalaguday iborasi – “toza”, to`nini teskari kiyib olmoq iborasi – “qaysarlik qilmoq” ma’nosini beradi, ammo bu ma’nolarni oddiy emas, obrazli tarzda ifodalaydi.

So`z birikmasi Turg`un bog’lanma Bo`yniga qo`ymoq Ko`nglidan o`tkazmoq O`pkasi yo’q Iqror qilmoq O`ylamoq Hovliqma

So`z birikmalaridagi so`zlarni, erkin bog`langanligi uchun, almashtirish mumkin, turg`un bog`lanma (ibora)lardagi so`zni almashtirib bo`lmaydi, ular bir ma’no ifodalash qonuniyati asosida turg`unlashgan, yaxlitlangan bo`ladi: bo`yniga qo`ymoq (iqror qilmoq), ko`nglidan o`tkazmoq (o`ylamoq), o`pkasi yo`q (hovliqma) kabi.

 So`z birikmasi va turg`un bog`lanma gapda o`xshash shaklda uchrashi mumkin, lekin biri tushuncha, biri leksis ma’no ifodalaydi. Qiyoslaymiz: Bu yuk hozircha omborning ichiga sig`maydi . – Shu kunlarda Feruzaning sevinchi ichiga sig`maydi.

81-mashq 1) bo`yniga ilmoq; 2)ko`zi ochilmoq; 3) to`nini teskari kiymoq; 4)ustidan chiqmoq; 5)tosh otmoq;Berilgan birliklarning har birini so’z birikmasi va ibora sifatida qo’llab, ikkita gap tuzing.

82-mashq Gaplardagi so`z birikmalarini aniqlang. (Bunda turg`un bog`lanmalarning so`z birikmasida bir so`z (bo`lak) sifatida kelayotganiga ahamiyat bering). 1. Hovli etagidagi uyasidan eti borib suyagiga yopishgan qari it chayqalib - chayqalib chiqib keldi. 2. Chol asta cho’kkaladi-da, sharti ketib, parti qolgan itning boshini siladi. 3. Shu payt ko’cha darvoza taraqlab ochildi, tarvuzi qo’ltig’idan tushib Alijon kirib keldi. 4. Kim u? Joyimda qoqqan qoziqday qotib qoldim. 5. Mehmon joyiga o’tirdi- yu, ammo ko’ngli joyiga tushmadi. 6. Og’ziga tolqon solganday jim o’tirdi. 7.Manashu tirranchalarni deb boya rosa po’stagimni qoqishgandi.

T e s t 1 1.Yigit oqimga qarshi suzib, ariqning boshiga yetdi. 2.Qo`rsligi, bema’ni gaplari, axir uning boshiga yetdi. 3.Ota-bobolar nomini doim esda tutish kerakligini o`g`lining qulog`iga qo`ydi. 4.Shifokor dorini bolaning qulog`iga qo`ydi Mazkur gapda ajratilgan so`zlarning qay biri tushuncha anglatadi? A . 1,4 B .2,3 G.1,3 D. 2,4

2 1. Yigit oqimga qarshi suzib, ariqning boshiga yetdi. 2.Qo`rsligi, bema’ni gaplari, axir uning boshiga yetdi. 3.Ota-bobolar nomini doim esda tutish kerakligini o`g`lining qulog`iga qo`ydi. 4.Shifokor dorini bolaning qulog`iga qo`ydi Ajratilgan gaplarning qaysi biri leksik ma’no ifodalagan? A . 1,4 B .2,3 S.1,3 D. 2,4

3 Yigit oqimga qarshi suzib, ariqning boshiga yetdi. Qo`rsligi, bema’ni gaplari, axir uning boshiga yetdi. Ota-bobolar nomini doim esda tutish kerakligini o`g`lining qulog`iga qo`ydi. Shifokor dorini bolaning qulog`iga qo`ydi Ajratilgan gaplarning qaysi biri turg`un bog`lanma? A . 1,4 B .2,3 G.1,3 D. 2,4

4 Yigit oqimga qarshi suzib, ariqning boshiga yetdi. Qo`rsligi, bema’ni gaplari, axir uning boshiga yetdi. Ota-bobolar nomini doim esda tutish kerakligini o`g`lining qulog`iga qo`ydi. Shifokor dorini bolaning qulog`iga qo`ydi Ajratilgan gaplarning qaysi biri so`z birikmasi? A . 1,4 B .2,3 G.1,3 D. 2,4

O'xshashlar

So’z birikmasi va turg’un bog’lanma

So’z birikmasi sintaksisi

So’z birikmasi 2

So’z birikmasi va uning turlari

So’z birikmasi va uning turlari 2