Ona tili o’qitish metodikasi – pedagogik fan - Tilshunoslik - Slaydlar

Ona tili o’qitish metodikasi – pedagogik fan

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

584.5 KB

Ko'chirib olish

MAVZU : Ona tili o’qitish metodikasi – pedagogik fan Bajardi :

ONA TILI O’QITISH METODIKASI – PEDAGOGIK FAN  REJA :  1. Ona tili o’qitish metodikasi fanining predmeti va vazifalari.  2. Boshlang’ich sinflarda ona tili o’qitish metodikasi fanining asosiy  bo’limlari.  3. Ona tili o’qitish metodikasi fanining boshqa fanilar bilan aloqadorligi.  4. Pedagogika, psixologiya, umumdidaktika, ona tili, o’zbek adabiyoti fanlari bilan aloqasi.

 B о shlangich ta’lim «Ta’lim to’g’risida»gi q о nunni х ayotga tadbiq etishda muhim b о sqich his о blanadi va unda о na tili o’qitish as о siy o’rin egallaydi. Оna tili dasturi quyidagi bo’limlarni o’z ichiga оladi. – Sav о d o’rgatish va nutq o’stirish. – O’qish va nutq o’stirish – F о n е tika, grammatika, iml о va nutq o’stirish.

Ona tili o’qitish metodikasi fanining predmeti va vazifalari.  Ona tili o’qitish metodikasi – pedagogik va amaliy fan. CHunki u nazariyaga asoslanib o’quvchilarni o’qitish, tarbiyalash, o’stirishning amaliy vazifalarini bajaradi. Ona tili o’qitish metodikasi fani ta’lim berish sharoitida ona tilini egallash, ya’ni nutqni, o’qish va yozishni, fonetika, grammatika bilib olish jarayoni hisoblanadi.

Ona tilidan ko’nikma va malakalarni shakllantirish, til xaqidagi fanning ilmiy tushunchalar sistemasini o’zlashtirish qonuniyatlarini o’rganadi, til o’rganishning eng qulay metod va usullarini izlaydi.  Ona tili o’qitish metodikasi amaliy fan sifatida uch vazifani bajaradi:  Nimani o’qitish kerak? savoliga javob beradi, ya’ni boshlang’ich sinf uchun dasturlar ishlab chiqadi, darslik va o’quv qo’llanmalarni yaratib beradi. Ularning samaradorligi va muvofiqligini doimiy tekshirib boradi.  Qanday o’qitish kerak? savoliga ta’lim berishning metodlari, metodik usullar, mashqlar sistemasi, qo’llanmani tatbiq etish tavsiyanomalarini, yozma ish, amaliy ishlar sistemasini, dars, uning turlarini ishlab javob beradi.  Nega xuddi mana shunday o’qitish kerak? Bunda ilmiy nuqtai nazardan eng foydali metodlarni o’rganish, tanlash, asoslash, tavsiyalarni eksperimental tekshirish vazifalarini bajaradi.

Ona tili o’qitish metodikasi ta’limning turli bosqichlarida o’quvchilarning bilim, ko’nikma va malakalarini aniqlaydi, o’qitishning muvaffaqiyati va kamchiliklarini belgilaydi, sababini izlaydi, uni bartaraf etish usullarini topadi.  Nutqiy va orfografik tipik xatolarni tekshiradi, uni oldini olish chora tadbirlarini belgilaydi.  Ona tili ta’lim tizimining barcha bosqichlarida o’rgatiladi.  Maktabgacha tarbiya muassasalarida, asosan bolalarning nutqini o’stirish nazarda tutiladi. Boshlang’ich sinfda o’quvchilar nutqini o’stirishdan tashqari, ona tilidan elementar nazariy tushunchalarni amaliy o’zlashtirishlari ham nazarda tutiladi.

Ona tili o’qitish metodikasi fani to’rt bo’limni o’z ichiga oladi:  1. Savod o’rgatish metodikasi, ya’ni elementar o’qish va yozishga o’rgatish. Bolalarga savod o’rgatish pedagogikadagina emas, balki ijtimoiy hayotda ham juda jiddiy qo’yilgan masalalardandir. CHunki xalqning savodxonligi ozodlik uchun, siyosiy onglilik uchun, madaniyat uchun kurash qurolidir. Mustaqil respublikamizda har bir kishining savodxon bo’lishiga alohida e’tibor berilmoqda. 1-sinfga qadam qo’ygan bolalarga barcha o’quv qurollarining sovg’a qilinishi prezident I. Karimovning kelajak avlodning savodxon, yuksak madaniyat egasi bo’lib etishishlari uchun g’amxo’rlikning bir namunasidir.  2.O’qish metodikasi. Boshlang’ich sinflarda o’qish fanining vazifasi birinchi navbatda bolalarni tez (me’yorida), to’g’ri, ongli va ifodali o’qish malakalari bilan qurollantirish hisoblanadi.  3.Grammatika va imlo metodikasi. Bu bo’lim elementar to’g’ri yozuvga va husnixatga o’rgatishni, grammatik tushunchalarni, boshlang’ich imlo malakasini shakllantirishni o’z ichiga oladi  4.O’quvchilar nutqini o’stirish metodikasi. Bu bo’lim boshlang’ich sinflarda alohida o’rin tutadi. Bolalar birinchi marta tilni, nutqni o’quv fani sifatida anglaydilar. ular xohlagan va qiziqarli narsalarnigina emas, balki zaruriy narsa va hodisalar haqida o’ylab, rejali nutq tuzish zarurligini ham tushuna boshlaydilar. Ular o’zining grafik formasi bilangina emas, balki leksikasi, sintaktik va morfologik formasi bilan ham og’zaki nutqdan farq qiladigan yozma nutqni egallaydilar.

 Metodika bolalarning nutqini boyitishni, sintaktik va bog’lanishli nutqini o’stirishni ham ta’minlashi kerak.  S h uni aytib o’tish kerakki, bog’lanishli nutq maktablarda alohida bo’lim sifatida o’rganilmaydi. U til fanining boshqa bo’limlari bilan bog’langan holda o’rganiladi.

Tushuntirish – namoyish etish metodi  O`qituvchi tomonidan bilimni tayyor holda beriladi. Ona tilining qonun-qoidalari o`qituvchi tomonidan tushuntiriladi va uni mustahkamlash maqsadida misollar keltiriladi. O`quvchilar bayon qilinayotgan bilimlarni tinglaydilar va xotirada saqlashga harakat qiladilar.

Muammoli bayon qilish metodi  O`qituvchi o`quvchilar oldiga ma`lum bir muammo qo`yadi va ularning mustaqil aqliy faoliyat ko`rsatishlarini ta`minlash orqali bu muammoni hal qilishga kirishadi. Ta`limning bu metodi o`quvchilar tomonidan o`quv materialining o`qituvchi rahbarligiga mustaqil tahlil etilishi, kuzatilishi, guruhlanishi, umumlashtirilishi bilan ajralib turadi.

Qisman izlanuvchanlik metodi.  Bu metodning o`ziga xos xususiyatlari shundaki, o`quvchi o`quv topshirig`ini egallagan bilimlarga asoslangan holda yoki berilgan namunaga qarab bajaradi. O`quvchi muayyan andaza asosida harakat qiladi.Qayta xotiralash metodi Ta`limning bu metodi shu bilan ajralib turadiki, o`qituvchi dars jarayonida ma`lum o`quv muammosini qo`yadi, ammo uni mustaqil hal qilish yo`llarini ko`rsatmaydi. Har bir o`quvchi muammoni mustaqil hal qilish uchun o`zicha izlanadi. Ammo qiyinchilik tug`ilganda unga yordam ko`rsatiladi. O`quvchi bu yordamni o`qituvchining tushuntirishidan, o`quvchilarning o`zaro suhbatidan yoki darslikdan olishlari mumkin. Topshiriqni bajarish jarayonida olingan yordam metodini qisman ijobiy qilib qo`yadi.

Tadqiqot (ijodiylik) metodi.  Bu metod o`quvchidan to`la ijodiylikni talab etadi. Yangi bilimlar olish maqsadida o`quvchi o`zi masala tuzishi va uni to`la mustaqil ravishda hal qilish yo`llarini izlaydi. O`qituvchi yordamisiz, yoki namunaga asoslanmagan holda bajariladi.  Mazkur tasnifning ustunligi shundaki, o`quvchilarning bilish faoliyatini bosqichma-bosqich faollashtirish nazarda tutilgan hamda unda o`quvchilarning qobiliyatlarini rivojlantirishga va o`quv faoliyati tarkibida tadqiqotchilik unsurlari bo`lishi zarurligiga e`tibor berilgan.

Ona tili o`qitish metodikasida ta’lim metodlari kam o`rganilgan masalalardan biridir. Metodist H.Rustamov bilimlarni olish manbaidan kelib chiqib, oan tili o`qitish metodlarini quyidagicha tasniflaydi:  a) o`qituvchining bayoni;  b) suhbat;  s) til hodisalarini kuzatish va tahlil qilish;  d) grammatik tahlil;  e) mashq;  f) darslik ustida ishlash;  g) ko`rgazmali qurollardan foydalanish;  h) sayohat.

Yuqorida berilgan tasniflar ta’limning umumiy qonuniyatlaridan kelib chiqib, barcha fanlarni o`qitishga bevosita aloqador metodlar sanaladi. Xususiy metodlar, shu jumladan, ona tili o`qitish metodikasi ham o`qitishning barcha masalalari qatori ta’lim metodlarini tanlashda mumudidaktik sistemaga asoslanilsa-da, ammo uning o`ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqadigan metodlari ham mavjud.

XULOSA  Bu metodlar, birinchidan, qayta xotirlashga asoslangan metodlar bo`lib, ular o`quvchilarda ijodiy qobiliyatlarni o`stirishga to`la muvofiq kelmaydi. Bu metodlarda, asosan, o`qituvchi faoliyati nazarda tutilgan; ta’lim jarayonining sub`ekti sanalgan o`quvchi e`tibordan chetda qolgan. Mazkur tasnifda o`quvchilarda izlanuvchanlikni shakllantirishga xizmat qiladigan muammoli bayon, qisman izlanuvchanlik, tadqiqot (izlanuvchanlik) metodlari tamoman o`z ifodasini topmay qolgan.  Ma`lumki, dars ikki yoqlama jarayon bo`lib, unda o`quvchi ham, o`qituvchi ham faol ishtirok etadi. Shuning uchun o`qitish metodlarini tasnif qilishga nafaqat o`qituvchi faoliyati, balki o`quvchi faoliyati ham asos bo`lib xizmat qilmog`i lozim. Ona tili darslari qo`llaniladigan o`qitish metodlari nafaqat bilimlarni bayon qilish yoki uni mustahkamlashga xizmat qilishi, balki o`quvchilarning mustaqil bilim olishi ham hisobga olishi, ta’lim jarayoniga izlanuvchanlik va tadqiqotchilik unsurlarini qo`shish orqali ularni ijodiy faoliyatga tayyorlashi lozim.

Adabiyotlar r o` yхati:  Yu.K.Babanskiy “Hozirgi zamon umumta’lim maktablarida o`qitish metodlari” Toshkent-“O`qituvchi” 1990y.  Maxmudov M. “Maktabda muammoli ta’limni tashkil qilish” Toshkent-“O`qituvchi” 1981y.

E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

O'xshashlar

Ona tili o’qitish metodikasi

Ona tili o’qitish uslubiyoti

Ona tili o’qish savodxonligi va uni o’qitish metodikasi

Boshlang'ich sinflarda ona tili o’qitish tarixidan

Ona tili kitobining tuzilishi