Odamlardagi gen va xromosoma kasalliklari

Yuklangan vaqt:

31.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

681.4150390625 KB

Ko'chirib olish

O d a m l a r d a g i g e n v a x r o m o s o m a k a s a l l i k l a r iP o w e r p o in t 2 0 3 - g u r u h t a l a b a s i

Reja: Kirish. Asosiy qism: Moddalar almashinuvi natijasida yuzaga keladigan kasaliklar Molekulyar (gen) kasalliklari Xromosoma kasalliklari Kasalliklarni aniqlash Genetik konsultatsiyalar va ularning vazifasi Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar

Xromosoma kasalliklari - xromosomalar soni yoki tuzilishining oʻzgarishi bilan kechadigan irsiy kasalliklar. Xromosomalardagi u yoki bu oʻzgarishlar mutatsiyalarning bir turi hisoblanadi. Agarda xromosoma mutatsiyalari jinsiy hujayralar yoki urugʻlangan tuxum xujayralari boʻlinishining birinchi bosqichlarida yuzaga kelsa, ular rivojlanayotgan organizmning koʻpgina hujayralaga oʻtadi, natijada qator rivojlanish nuqsonlari kuzatiladi. Xromosomasida meʼyordan tashqari oʻzgarishlar bor embrionlar tugʻilgunga qadar nobud boʻladi, oʻlik tugʻilgan chaqaloqlarning 6%i xromosomalarida buzilishlar borligi aniqlangan.

Xromosoma kasalliklariga, asosan, xromosomalarning ikki xil oʻzgarishi sabab boʻladi; ulardan birinchisida xromosomalar sonining oʻzgarishi kuzatiladi. Masalan, uch toʻplam xromosomali tugʻilgan bolalar uzoq yashamaydi. Xromosoma kasalliklarining koʻpchiligida bir juft xromosomalarning birida qoʻshimcha xromosomalar paydo boʻladi (trisomiya). Koʻpincha trisomiya 21 xromosomada vujudga keladi, bunda Daun kasalligi rivojlanadi. Boshqa hollarda, jinsiy xromosomalar soni oʻzgaradi, mas, xromosomalar toʻplamida Xxromosomalar soni beshtagacha, Yxromosomalar — uchtagacha koʻpayadi. Xromosoma kasalliklarida jinsiy aʼzolar holati va jinsiy yetilishi buziladi, bepushtlik rivojlanadi. Ayrim Xromosoma kasalliklari jins bilan bogʻliq boʻladi. Masalan, ayollarda koʻproq ShereshevskiyTerner va Xtrisomiya sindromi, erkaklarda esa Klaynfelter sindromi kuzatiladi, bunda Xxromosoma ortikcha uchraydi.

$Erkak jinsidagi insonlarda ikki xil jinsiy xromosoma bor, X va Y. \[44\] ta autosoma xromosomalari (jinsiy boʻlmagan xromosomalar)dan farqli ravishda, X va Y xromosomalari bir xil genlarga ega emas va shuning uchun ular gomologik xromosomalar deb qaralmaydi. X va Y xromosoma oʻrniga ayollarda ikkita X xromosoma uchraydi. Bu X xromosomalar haqiqiy gomologik juftlikni hosil qiladi$ $Odamdagi X va Y xromosomalar shaxsning biologik jinsini ifodalaydi, yaʼni XX ayol va XY erkakdir. Garchi Y xromosomaning X xromosomaga oʻxshashligi juda kam boʻlsa-da, ular meyoz jarayonida juftlasha oladi. Y xromosoma birmuncha kaltaroq boʻlib, kamroq genlarga ega. Sonlar bilan qiyoslaganda X xromosomada \[800-900\] ta oqsil kodlovchi, keng funksiyali genlar boʻlsa, Y xromosoma, aksincha, \[60-70\] ta oqsil kodlovchi genlarga ega va ularning yarmi faqat urugʻdonlar (spermatozoid hosil boʻluvchi organlar) ichida aktivdir$

Odamdagi Y xromosoma rivojlanayotgan embrionning jinsini belgilovchi muhim omildir. Bu koʻpincha SRY deb ataluvchi gen (“Y xromosomaning jinsni belgilovchi qismi”)ga bogʻliq. SRY geni Y xromosomada uchraydi va erkak jinsining rivojlanishi uchun kerak boʻlgan oqsillarning sintezini amalga oshiradi. XX xromosomali embrionlar SRY geniga ega emas, shuning uchun ulardan ayol jinsi rivojlanadi. XY xromosomali embrionlar esa SRY geniga ega boʻlgani uchun ulardan erkak jinsi rivojlanadi.

O'xshashlar

Molekulyar biologiyada gen kasalliklari

Xromosoma va uning tuzilishi

Xromosoma kesellikleri, Daun sindromi

Jinsiy aloqa genetikasi. Meros olish, pol bilan o’zaro bog’langan

Irsiyat va muhit